توسعه فناوری¬های نوین اطلاعات و ارتباطات و تحدید قدرت های حکومت در ایران (1403- 1380)
الموضوعات :
محمد امین خواجه حسنی
1
,
محمد مهدی مجاهدی
2
,
هادی خانیکی
3
1 -
2 - دانشیار عضوهیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران ،
3 - استاد تمام دانشگاه علامه طباطبائی
الکلمات المفتاحية: فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات, توسعه سیاسی, تحدید قدرت های حکومت, قدرت جامعه, شبکه های اجتماعی مجازی, حاکمیت قانون,
ملخص المقالة :
امروزه در نتیجه انقلاب تکنولوژی اطلاعات، و توسعه شبکه جهانی اینترنت، ساختار شبکه‌ای در تمام حوزه‌ها نفوذ کرده، تمام سیاره را در بر گرفته و همهی جوامع را با شدتهای متفاوت تحت تأثیر منطق فراگیر خود، قرار دادهاست. شبکه جهانی اینترنت فضای جدیدی را در بستر خود در قالب وب1 ، وب2 و ... برای شکوفایی جامعهی مدنی و توسعهی سیاسی، گشودهاست، محدوده فعالیتهای سیاسی شهروندان را گسترش داده، پیوندی ناگسستنی با رفتارهای سیاسی افراد برقرار کرده و به گونهای پیچیده ماهیت سیاست و توسعه سیاسی را تغییر دادهاست و حالا این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش است که نقش توسعهی فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات از سال 1380 تا 1403 در تحدید قدرتهای حکومت در ایران، چه بودهاست؟ روش این پژوهش کیفی از نوع دادهبنیاد (گرندد تئوری) است، منطق اندیشیدن در آن استقرایی و از جز به کل و سرشت داده‌ها در آن، متنی است. در این پژوهش جامعه و نمونه هدف، هدفمند و نظری انتخاب شدهاست. نوع تحلیل اکتشافی و سطح تحلیل در این پژوهش از نوع کیفی و به صورت ترکیبی از روشهای توصیفی، تبیینی و تفسیری است یافتههای پژوهش نشان میدهند در نتیجه این تحول بنیادین و از منظر نهادگرایی جدید، ساز و کارهای نهاد دموکراسی در تحدید قدرتهای حکومت که متشکل از چهار مؤلفهی «پاسخگو کردن»؛ «شفافسازی»؛ «نظارت بر رفتار حکومت»؛ و «افشاگری»؛ است، با هدف قرار دادن شاخص حاکمیت قانون در حوزه عملکرد حکومت که متشکل از زیر شاخصهای: اجرای مقررات؛ برقراری نظم و امنیت؛ رفاه در ابعاد گوناگون؛ عدالت مدنی؛ عدالت کیفری؛ دولت باز؛ و عدم فساد؛ است، در بستر فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات به ویژه شبکههای اجتماعی مجازی به طور چشمگیری تقویت شدهاند.
1) عجم اوغلو، دارون و جیمزای رابینسون (1400 )، راه باریک آزادی، ترجمه سید علیرضا بهشتی شیرازی و جعفر خیرخواهان، تهران: انتشارات روزنه.
2) عجم اوغلو، دارون و جیمزای رابینسون ( 1393)، چرا ملت¬ها شکست می¬خورند، ترجمه محسن میردامادی و محمد حسین نعیمی¬پور، تهران: انتشارات روزنه.
3) عجم اوغلو، دارون و جیمزای رابینسون ( 1401)، ریشه¬های اقتصادی دیکتاتوری و دموکراسی، ترجمه جعفر خیرخواهان و علی سرزعیم، تهران: انتشارات کویر.
4) کاستلز، مانوئل (1385)، عصر اطلاعات ظهور جامعه¬ی شبکه¬ای، ترجمه¬ی احد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران: طرح نو.
5) کاستلز، مانوئل ( 1402 )، قدرت ارتباطات، ترجمه¬ی حسین بصیریان جهرمی، تهران: علمی فرهنگی.
6) ون دایک، جان (2012)، جامعه¬ی شبکه¬ای، ایالات متحده امریکا : سیج.
7) مارگتس، هلن و [دیگران](1399)، آشفتگی سیاسی، تهران: انتشارات کویر.
8) فوکویاما، فرانسیس (1400)، نظم و زوال سیاسی، تهران: انتشارات روزنه.
9) خانیکی، هادی (1401)، اندیشه پیشرفت و تحولات جدید جامعه ایران، تهران: نشر نی.
10) بشیریه، حسین (1394)، عقل در سیاست، تهران: نگاه معاصر.
11) گیدنز، آنتونی ( 1376)، جامعه¬شناسی، ترجمه¬ی منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
12) بابایی، محمود (1390)، فضای سایبر و الگوهای گفتمانی: نقش ساز و کارهای اینترنت در شکل گیری الگوهای تعامل گفتمانی فضای سایبر ایران، پایان نامه دکترا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
13) ازکیا، مصطفی و غلام¬رضا غفاری (1397)، جامعه¬شناسی توسعه، تهران: شرکت انتشارات کیهان.
14) رضایی، عبدالعلی (1375)، مشارکت اجتماعی، وسیله یا هدف توسعه، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 109.
15) سام آرام، عزت¬الله (1378)، نیاز صدا و سیما به تحقیق اسنادی، پژوهش های ارتباطی، شماره 19.
16) سید امامی، کاووس و عبدالمطلب عبدالله (1388)، عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس، مطالعه¬ی موردی شهر تهران، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره 4 ، شماره 4 .
17) عبدالهيان، حمید و احسن حقگویی(1388)، تبيين رابطه كاربري اينترنت و مشاركت سياسي در ايران، جامعه¬شناسی ایران، دوره 10 ، شماره 4 .
18) راش، مایکل( 1393)، جامعه و سیاست، مقدمه¬ای بر جامعه¬شناسی سیاسی، ترجمه¬ی منوچهر صبوری، تهران: سمت.
19) مسعودی نیا، حسین و دیگران (1390)، بررسی رابطه¬ی استفاده از اینتـرنت با رویکرد و مشـارکت سیـاسی ( مطالعه موردی شهر اصفهان )، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دوره 14، شماره 2 .
20) وای‍ن‍ر، م‍ای‍رون و س‍ام‍وئ‍ل ه‍ان‍ت‍ی‍ن‍گ‍ت‍ون (1379)، درک توسعه سیاسی، ترجمه¬ی پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
21) مهدي زاده، محمد (1391)، نظریه هاي رسانه: اندیشه هاي رایج و دیدگاه هـا ي انتقـادی، تهران: همشهري.
22) ویندال، سون، بنو سینگایزر و جین اولسون (1376)، کابرد نظریه های ارتباطات، ترجمه علیرضا دهقان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه¬ای.
23) سریع¬القلم، محمود(1382)، عقلانیت و آينده توسعه يافتگي ايران، تهران: مرکز پژوهش¬هاي علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
24) ردادی، محسن و اصغر افتخاری (1390)، نظریه اعتماد سیاسی با تاکید بر گفتمان اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق .
25) قلی پور، مجتبی (1402)، اینترنت و رفتار سیاسی در ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
فهرست منابع انگلیسی: 1) Wallace, R. A. & Wolf,A(1995) Contemporary Sociological Theory: Continuing the Classical Tradition, fourth edition, Englewood Cliffs, New Jersey, Prentice Hall.
2) Arnopoulos, Paris., “Sociopolitics: Political Development in Postmodern Societies,” Canadian Book Review Annual Online, accessed July 26, 2024, https://cbra.library.utoronto.ca/items/show/1909.
3) LaMond Tullis, F. (1973). Politics and Social Change in Third World Countries. Wiley.
4) 115- Harvey, D. 1989, The Condition of Post modernity. OXFORD, Blackwell.
5) Lipset, S. M. (1959), Some Social Requisite of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy, The American Political Science Review, 53(1): 69-105
6) Sreberny, Annabelle & Khiabany, Gholam. (2010), Blogistan: The Internet and Politics in Iran. I.B.Tauris.
7) B.Guy Peters.(2011), INSTITUIONAL Theory in POLITICAL SCIENCE 3RD EDITION: THE NEW INSTITUTIONALISM
8) Kuhn, T. S. (1970). Criticism and the growth of knowledge: Volume 4: Proceedings of the International Colloquium in the Philosophy of Science, London, 1965 (Vol. 4). Cambridge University Press.
9) Alharahsheh, H. H., & Pius, A. (2020). A review of key paradigms: Positivism VS interpretivism. Global Academic Journal of Humanities and Social Sciences, 2 (3), 39-43.
10) Myers, M. D. (2008). Qualitative Research in Business & Management. SAGE Publications.
11) INSTITUIONAL Theory in POLITICAL SCIENCE 3RD EDITION: THE NEW INSTITUTIONALISM.
12) Hetherington M. J (1998), The Political Relevance of Political Trust; American Political Science Review, Vol.92, No.4: 791-808.
13) Gabriel, O. W. (1995), Political Efficacy and Trust, The impact of values, 357-389.
14) Bretzer, Y. N. (2004), How Can Institutions Better Explain Political Trust than Social Capital Does?University of Gothenburg, Sweden.
15) Petit, Christine (2004) Social Movement Networks in Internet Discourse (Presented at the annual meetings of the American Sociological Association,SanFrancisco,August 17,2004). http://irows.ucr.edu/papers/irows25/.htm. (accessed Jan. 10, 2011).
16) Zavazava, Cosmas Luckyson (2024), The ICT Development Index 2024 https://www.itu.int/itu-d/reports/statistics/idi2024/.
