توسعه فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات و تحدید قدرتهای حکومت در ایران (1403- 1380)
محورهای موضوعی : تحولات سیاسی در ایران
محمد امین خواجه حسنی
1
,
محمد مهدی مجاهدی
2
,
هادی خانیکی
3
1 - گروه علوم سیاسی و روابط بین¬الملل، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه پژوهشی مطالعات بین رشته¬ای، پژوهشکده دانشنامه¬نگاری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
3 - گروه آموزشی ارتباطات، دانشکده علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
کلید واژه: فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات, توسعه سیاسی, تحدید قدرت های حکومت, قدرت جامعه, شبکه های اجتماعی مجازی, حاکمیت قانون,
چکیده مقاله :
امروزه در نتیجه انقلاب تکنولوژی اطلاعات، و توسعه شبکه جهانی اینترنت، ساختار شبکه‌ای در تمام حوزه‌ها نفوذ کرده، تمام سیاره را در بر گرفته و همهی جوامع را با شدتهای متفاوت تحت تأثیر منطق فراگیر خود، قرار دادهاست. شبکه جهانی اینترنت فضای جدیدی را در بستر خود در قالب وب1 ، وب2 و ... برای شکوفایی جامعهی مدنی و توسعهی سیاسی، گشودهاست، محدوده فعالیتهای سیاسی شهروندان را گسترش داده، پیوندی ناگسستنی با رفتارهای سیاسی افراد برقرار کرده و به گونهای پیچیده ماهیت سیاست و توسعه سیاسی را تغییر دادهاست و حالا این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش است که نقش توسعهی فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات از سال 1380 تا 1403 در تحدید قدرتهای حکومت در ایران، چه بودهاست؟ روش این پژوهش کیفی از نوع دادهبنیاد (گرندد تئوری) است، منطق اندیشیدن در آن استقرایی و از جز به کل و سرشت داده‌ها در آن، متنی است. در این پژوهش جامعه و نمونه هدف، هدفمند و نظری انتخاب شدهاست. نوع تحلیل اکتشافی و سطح تحلیل در این پژوهش از نوع کیفی و به صورت ترکیبی از روشهای توصیفی، تبیینی و تفسیری است یافتههای پژوهش نشان میدهند در نتیجه این تحول بنیادین و از منظر نهادگرایی جدید، ساز و کارهای نهاد دموکراسی در تحدید قدرتهای حکومت که متشکل از چهار مؤلفهی «پاسخگو کردن»؛ «شفافسازی»؛ «نظارت بر رفتار حکومت»؛ و «افشاگری»؛ است، با هدف قرار دادن شاخص حاکمیت قانون در حوزه عملکرد حکومت که متشکل از زیر شاخصهای: اجرای مقررات؛ برقراری نظم و امنیت؛ رفاه در ابعاد گوناگون؛ عدالت مدنی؛ عدالت کیفری؛ دولت باز؛ و عدم فساد؛ است، در بستر فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات به ویژه شبکههای اجتماعی مجازی به طور چشمگیری تقویت شدهاند.
Abstract
Today, as a result of the information technology revolution and the development of the global Internet, the network structure has penetrated all areas, covering the entire planet and affecting all societies with varying degrees of intensity under its pervasive logic. The global Internet has opened up a new space in its context in the form of Web 1, Web 2, etc. for the flourishing of civil society and political development, expanded the scope of citizens' political activities, established an inextricable link with individuals' political behaviors, and changed the nature of politics and political development in a complex way. There are numerous statistics on the level of access of people to the Internet in the world, none of which differ significantly from each other, and all of which indicate a significant increase in the level of people's access to the Internet. Among them, the "Information and Communication Technology Development Index" is a tool for measuring the level of development of communication infrastructure and services in a country, which is measured based on a set of sub-indicators in the two main pillars of "universal connectivity" and "meaningful connectivity". In this study, these indicators have been studied and examined in accordance with the latest report of the International Telecommunication Union in 2024 as follows. After the inauguration of the new methodology in measuring the “ICT Development Index” 2023, the “ICT Development Index” 2024 showed definitive and stable results in overall scores and their distribution across regions and income groups. The global average score of 74.8 on a scale of 0 to 100 indicates significant progress towards inclusive and quality connectivity. However, many economies are still in the early stages of digital development, with scores reaching 21.3. Connectivity continues to be linked to development and highlights the deep gap between rich and poor countries; but significant variations within regions refute any notion of regional determinism. Iran also scored 82.2 in this index, which has increased by two percent compared to 2023. This research seeks to answer the question of what role the development of new information and communication technologies has played in limiting the powers of the government in Iran from 2001 to 2024. The method of this research is qualitative, based on the grounded theory. The logic of thinking in it is inductive, from part to whole, and the nature of the data in it is textual. In this research, the target population and sample are selected purposefully and theoretically. The type of exploratory analysis and the level of analysis in this research are qualitative and a combination of descriptive, explanatory, and interpretive methods. After collection, the data were loaded into MaxQDA software and subjected to qualitative analysis. The research findings show that from the perspective of new institutionalism and as a result of this fundamental transformation, the mechanisms of the democratic institution in limiting the powers of the government, which consist of four components: "accountability", "transparency", "monitoring government behavior", and "disclosure", have been significantly strengthened in the context of new information and communication technologies, especially virtual social networks, by targeting the rule of law indicator in the field of government performance, which consists of sub-indicators: implementation of regulations, establishment of order and security, welfare in various dimensions, civil justice, criminal justice, open government, and lack of corruption.
Keywords
New information and communication technologies, political development, limiting government powers, community power, virtual social networks, Rule of law
1) عجم اوغلو، دارون و جیمزای رابینسون (1400 )، راه باریک آزادی، ترجمه سید علیرضا بهشتی شیرازی و جعفر خیرخواهان، تهران: انتشارات روزنه.
2) عجم اوغلو، دارون و جیمزای رابینسون ( 1393)، چرا ملت¬ها شکست می¬خورند، ترجمه محسن میردامادی و محمد حسین نعیمی¬پور، تهران: انتشارات روزنه.
3) عجم اوغلو، دارون و جیمزای رابینسون ( 1401)، ریشه¬های اقتصادی دیکتاتوری و دموکراسی، ترجمه جعفر خیرخواهان و علی سرزعیم، تهران: انتشارات کویر.
4) کاستلز، مانوئل (1385)، عصر اطلاعات ظهور جامعه¬ی شبکه¬ای، ترجمه¬ی احد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران: طرح نو.
5) کاستلز، مانوئل ( 1402 )، قدرت ارتباطات، ترجمه¬ی حسین بصیریان جهرمی، تهران: علمی فرهنگی.
6) ون دایک، جان (2012)، جامعه¬ی شبکه¬ای، ایالات متحده امریکا : سیج.
7) مارگتس، هلن و [دیگران](1399)، آشفتگی سیاسی، تهران: انتشارات کویر.
8) فوکویاما، فرانسیس (1400)، نظم و زوال سیاسی، تهران: انتشارات روزنه.
9) خانیکی، هادی (1401)، اندیشه پیشرفت و تحولات جدید جامعه ایران، تهران: نشر نی.
10) بشیریه، حسین (1394)، عقل در سیاست، تهران: نگاه معاصر.
11) گیدنز، آنتونی ( 1376)، جامعه¬شناسی، ترجمه¬ی منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
12) بابایی، محمود (1390)، فضای سایبر و الگوهای گفتمانی: نقش ساز و کارهای اینترنت در شکل گیری الگوهای تعامل گفتمانی فضای سایبر ایران، پایان نامه دکترا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
13) ازکیا، مصطفی و غلام¬رضا غفاری (1397)، جامعه¬شناسی توسعه، تهران: شرکت انتشارات کیهان.
14) رضایی، عبدالعلی (1375)، مشارکت اجتماعی، وسیله یا هدف توسعه، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 109.
15) سام آرام، عزت¬الله (1378)، نیاز صدا و سیما به تحقیق اسنادی، پژوهش های ارتباطی، شماره 19.
16) سید امامی، کاووس و عبدالمطلب عبدالله (1388)، عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس، مطالعه¬ی موردی شهر تهران، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره 4 ، شماره 4 .
17) عبدالهيان، حمید و احسن حقگویی(1388)، تبيين رابطه كاربري اينترنت و مشاركت سياسي در ايران، جامعه¬شناسی ایران، دوره 10 ، شماره 4 .
18) راش، مایکل( 1393)، جامعه و سیاست، مقدمه¬ای بر جامعه¬شناسی سیاسی، ترجمه¬ی منوچهر صبوری، تهران: سمت.
19) مسعودی نیا، حسین و دیگران (1390)، بررسی رابطه¬ی استفاده از اینتـرنت با رویکرد و مشـارکت سیـاسی ( مطالعه موردی شهر اصفهان )، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دوره 14، شماره 2 .
20) وای‍ن‍ر، م‍ای‍رون و س‍ام‍وئ‍ل ه‍ان‍ت‍ی‍ن‍گ‍ت‍ون (1379)، درک توسعه سیاسی، ترجمه¬ی پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
21) مهدي زاده، محمد (1391)، نظریه هاي رسانه: اندیشه هاي رایج و دیدگاه هـا ي انتقـادی، تهران: همشهري.
22) ویندال، سون، بنو سینگایزر و جین اولسون (1376)، کابرد نظریه های ارتباطات، ترجمه علیرضا دهقان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه¬ای.
23) سریع¬القلم، محمود(1382)، عقلانیت و آينده توسعه يافتگي ايران، تهران: مرکز پژوهش¬هاي علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
24) ردادی، محسن و اصغر افتخاری (1390)، نظریه اعتماد سیاسی با تاکید بر گفتمان اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق .
25) قلی پور، مجتبی (1402)، اینترنت و رفتار سیاسی در ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
فهرست منابع انگلیسی: 1) Wallace, R. A. & Wolf,A(1995) Contemporary Sociological Theory: Continuing the Classical Tradition, fourth edition, Englewood Cliffs, New Jersey, Prentice Hall.
2) Arnopoulos, Paris., “Sociopolitics: Political Development in Postmodern Societies,” Canadian Book Review Annual Online, accessed July 26, 2024, https://cbra.library.utoronto.ca/items/show/1909.
3) LaMond Tullis, F. (1973). Politics and Social Change in Third World Countries. Wiley.
4) 115- Harvey, D. 1989, The Condition of Post modernity. OXFORD, Blackwell.
5) Lipset, S. M. (1959), Some Social Requisite of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy, The American Political Science Review, 53(1): 69-105
6) Sreberny, Annabelle & Khiabany, Gholam. (2010), Blogistan: The Internet and Politics in Iran. I.B.Tauris.
7) B.Guy Peters.(2011), INSTITUIONAL Theory in POLITICAL SCIENCE 3RD EDITION: THE NEW INSTITUTIONALISM
8) Kuhn, T. S. (1970). Criticism and the growth of knowledge: Volume 4: Proceedings of the International Colloquium in the Philosophy of Science, London, 1965 (Vol. 4). Cambridge University Press.
9) Alharahsheh, H. H., & Pius, A. (2020). A review of key paradigms: Positivism VS interpretivism. Global Academic Journal of Humanities and Social Sciences, 2 (3), 39-43.
10) Myers, M. D. (2008). Qualitative Research in Business & Management. SAGE Publications.
11) INSTITUIONAL Theory in POLITICAL SCIENCE 3RD EDITION: THE NEW INSTITUTIONALISM.
12) Hetherington M. J (1998), The Political Relevance of Political Trust; American Political Science Review, Vol.92, No.4: 791-808.
13) Gabriel, O. W. (1995), Political Efficacy and Trust, The impact of values, 357-389.
14) Bretzer, Y. N. (2004), How Can Institutions Better Explain Political Trust than Social Capital Does?University of Gothenburg, Sweden.
15) Petit, Christine (2004) Social Movement Networks in Internet Discourse (Presented at the annual meetings of the American Sociological Association,SanFrancisco,August 17,2004). http://irows.ucr.edu/papers/irows25/.htm. (accessed Jan. 10, 2011).
16) Zavazava, Cosmas Luckyson (2024), The ICT Development Index 2024 https://www.itu.int/itu-d/reports/statistics/idi2024/.
