تحلیل جامعه‌شناختی عوامل جذب‌کننده و بازدارنده دولت در مشارکت اجتماعی شهروندان برای پایداری محیط‌زیست شهری
الموضوعات : Urban Sociological Studies
مهسا سعیدی وفا
1
,
بهرام قدیمی
2
,
مهرداد نوابخش
3
,
منصور شریفی
4
1 - دانشجوی دکتری جامعه شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه جامعه‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول).
3 - گروه جامعه شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - گروه علوم اجتماعی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.
الکلمات المفتاحية: محیط زیست, مشارکت اجتماعی شهری, حمایت دولتی, تخریب محیط زیست,
ملخص المقالة :
هدف: پژوهش حاضر، بررسی نقش عوامل جذب‌کننده و یا دفع‌کننده دولت در مشارکت اجتماعی شهروندان برای حفظ محیط‌زیست شهری است. با توجه به روند فزاینده شهرنشینی و پیچیدگی مسائل زیست‌محیطی در کلان‌شهرها، ضرورت مطالعه علمی در این حوزه بیش از پیش احساس می‌شود.
روششناسی پژوهش: این پژوهش با رویکرد کیفی و مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد انجام شده است. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختاریافته با ۲۴ نفر از صاحب‌نظران و متخصصان حوزه محیط‌زیست شهری گردآوری شد. مشارکت‌کنندگان به‌صورت هدفمند انتخاب شدند و نمونه‌گیری تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. تحلیل داده‌ها در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی صورت گرفت.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که پدیده محوری «اضمحلال کارکردی» در مدیریت محیط‌زیست شهری، ناشی از اقدامات ناکارآمد، غیرکارشناسی و مقطعی دولت است؛ به‌گونه‌ای که این اقدامات نه‌تنها به بهبود وضعیت محیط‌زیست منجر نشده، بلکه موجب کاهش مشارکت اجتماعی، تضعیف سرمایه اجتماعی و احساس تعلق شهروندان به منابع و ثروت‌های ملی شده است. همچنین، یافته‌ها بیانگر آن است که نقش دولت در آسیب به محیط‌زیست شهری، چه از طریق اعطای امتیاز به بخش خصوصی و چه در زمینه ضعف مدیریت و نظارت، بیش از نقش شهروندان بوده است.
اصالت / ارزش‌افزوده علمی: بازنگری در سیاست‌های مدیریت شهری با تأکید بر مشارکت واقعی شهروندان، شفافیت، پاسخگویی و تقویت سرمایه اجتماعی، پیش‌نیاز تحقق توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌زیست شهری است.
- دهزاد رستمی، فوزیه؛ صالحی عمران، ابراهیم؛ صالحی، صادق (1399). نیازهای آموزش محیط‌زیست دانشجویان کارشناسی رشته‌های مدیریت صنعتی و مهندسی صنایع، فصلنامه علمی آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، 9(2): 42- 23.
- شاطری، پروانه؛ صالحی، صادق؛شریفی، منصور؛ محسنی، رضاعلی. (1400). مطالعه جامعه‌شناختی انگیزه‌های مشارکت در سازمان‌های غیردولتی محیط‌زیستی شهر تهران: ارائه نظریه‌ای زمینه‌ای ، فصلنامه علوم محیطی، دوره نوزدهم، شماره 1: 88- 69.
- صالحی، صادق؛ امام قلی، لقمان (1391). سرمایه فرهنگی و رفتارهای زیست‌محیطی؛ مطالعه موردی استان کردستان. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 28، 120-91. - طاهری، عصمت؛ طاهری، مهری (1393). محیط‌زیست و انواع آلودگی‌ها، اولین همایش ملی محیط‌زیست، اصفهان.
- غمامی، سید محمد مهدی؛ کدخدا مرادی، کمال؛ درخشان، داور (1397). تعهدات حمایتی دولت در قبال سازمان‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی در نظام حقوقی ایران، مجله: پژوهشنامه حقوق اسلامی»، شماره 48: 420- 397.
- فتاحی، ناصر؛ ابراهیمی جمنانی، لیلا؛ حق زاد، آمنه؛ بزرگمهر، کیا (1399). تأثیر عوامل مشارکت اجتماعی شهروندان و گردشگران به‌منظور حفاظت از محیط‌زیست در شهرهای ساحلی (مطالعه موردی شهر محمودآباد)، مجله: نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی»، شماره 48: 255 -274.
- قلیزاده شاوون، سیده فاطمه؛ دهقان، حسین؛ نوروزی، فیض‌الله (1400). ارتباط شبکه‌های اجتماعی مجازی با تمایل به مشارکت در حفظ محیط‌زیست (مورد مطالعه شهروندان تهرانی بالای 15 سال)، مجله: مطالعات میان فرهنگی»، شماره 49: 156- 133.
- کارگر شورکی، هدایت و بلدی، الهام و حدادیان، مهدیه السادات (1386). دولت سبز در ایران: وضعیت موجود و چشم انداز آتی نگاهی راهبردی به عوامل و موانع موفقیت اجرای برنامه دولت سبز، اولین کنفرانس مهندسی برنامه¬ریزی و مدیریت سیستم¬های محیط‌زیست، تهران
- کاظم یاسی، غالب منعم (1401). نقش دولت در تعارضات داخلی نسبت به محیط زیست، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، رشته حقوق عمومی، دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکده حقوق.
- منجذب، محمدرضا؛ صیادی، محمدکاظم؛ فرصیاد، محمدجواد (1400). تاثیر مداخله دولت بر رقابت بین زنجیره¬های تأمین سبز و غیرسبز با هدف مدیریت رفاه اجتماعی، مدیریت مطالعات صنعتی، دوره نوزدهم، شماره 63: 83- 51.
- Andersson, E. (2006). Urban landscapes and sustainable cities. Ecology and Society, 11(1), 34.
- Cai, T, Dong, M, Chen, K, & Gong, T (2022). Methods of participating power spot market bidding and settlement for renewable energy systems. Energy Reports, Elsevier, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352484722011362
- EC. (2015). Towards an EU research and innovation policy agenda for nature-based solutions & re-naturing cities. Final report of the Horizon 2020 expert group on ‘nature-based solutions and re-naturing cities’ directorate general for research and innovation. European Commission. European Union.
- Frantzeskaki, N., McPhearson, T., Collier, M. J., Kendal, D., Bulkeley, H., Dumitru, A., Walsh, C., Noble, K., Van Wyk, E., Ordóñez, C., & Oke, C. (2019). Nature-based solutions for urban climate change adaptation: Linking science, policy, and practice communities for evidence-based decision-making. Bioscience, 69(6), 455–466.
- Huq, N, Renaud, F, & Sebesvari, Z. (2013). Ecosystem based adaptation (EBA) to climate change—Integrating actions to sustainable adaptation. In Impacts World 2013: International Conference on Climate Change Effects (pp.151–164). Potsdam Institute for Climate Impact Research.
- IPCC. (2014). Climate change 2014: Impacts, adaptation, and vulnerability. Cambridge University Press.
- Irfan, M, Zhao, ZY, Rehman, A, Ozturk, I, & Li, H (2021). Consumers' intention-based influence factors of renewable energy adoption in Pakistan: a structural equation modeling approach. Environmental Science and …, Springer, https://doi.org/10.1007/s11356-020-10504-w
- IUCN. (2018). Ecosystem-based adaptation: An approach for building resilience and reducing risk for local communities and ecosystems. A submission by IUCN to the chair of the AWG-LCA with respect to the shared vision and enhanced action on adaptation. UNFCCC.
- Jannah, M (2023). HKI. Impact of Environmental Education Kit on Students' Environmental Literacy., repository.ar-raniry.ac.id, https://repository.ar-raniry.ac.id/id/eprint/28568/
- Kabisch, N., Frantzeskaki, N., Pauleit, S., Naumann, S., Davis, M., Artmann, M., Haase, D., Knapp, S., Korn, H., Stadler, J., Zaunberger, K., & Bonn, A. (2016). Nature-based solutions to climate change mitigation and adaptation in urban areas: Perspectives on indicators, knowledge gaps, barriers, and opportunities for action. Ecology and Society, 21(2), 39.
- Kiss, B, Sekulova, F, Hörschelmann, K, & ... (2022). Citizen participation in the governance of nature‐based solutions. Environmental Policy …, Wiley Online Library, https://doi.org/10.1002/eet.1987
- MacKinnon, K., Sobrevila, C., & Hickey, V. (2008). Biodiversity, climate change and adaptation; nature-based solutions from the World Bank portfolio. The International Bank for Reconstruction and Development.
- Maes, J., & Jacobs, S. (2015). Nature-based solutions for Europe's sustainable development. Conservation Letters, 10(1), 121–124.
- Maradin, D (2021). Advantages and disadvantages of renewable energy sources utilization. International Journal of Energy Economics and Policy, zbw.eu, https://www.zbw.eu/econis-archiv/bitstream/11159/7697/1/1771636475_0.pdf
- Muganyi, Tadiwanashe, Linnan Yan , Hua-ping Sun(2021). Green finance, fintech and environmental protection: Evidence from China, Environmental Science and Ecotechnology, Volume 7, July 2021, 100107
- Nesshöver, C., Assmuth, T., Irvine, K. N., Rusch, G. M., Waylen, K. A., Delbaere, B., Haase, D., Jones-Walters, L., Keune, H., Kovacs, K., Külvik, M., Rey, F., van Dijk, J., Vistad, O. I., Wilkinson, M. E., & Wittmer, H. (2017). The science, policy and practice of nature-based solutions: An interdisciplinary perspective. Science Total Environment, 579, 1215–1227.
- Oliveira, M. &Almeida M.(2019). The why and how of micro(nano)plastic research overlay panel, TrAC Trends in Analytical Chemistry, Volume 114, May 2019, Pages 196-201
- Pauleit, S., Liu, L., Ahern, J., & Kazmierczak, A. (2011). Multifunctional green infrastructure planning to promote ecological services in the city, chapter 5.3. In J. Niemelä, J. Breuste, T. Elmqvist, G. Guntenspergen, P. James, & N. McIntyre (Eds.), Urban ecology: Patterns, processes, and applications. Oxford, UK: Oxford University Press.
- Silva, M.S.SAdília Pires, A. Dick Vethaak. (2020). Concepción Martínez-Gómez, Mónica Almeida, Ricardo Pinto, Etelvina Figueira, Miguel Oliveira, Do nanoplastics impact the ability of the polychaeta Hediste diversicolor to regenerate ? Ecol. Indic.
- Soares, J, Miguel, I, Venâncio, C, Lopes, I, & ... (2021). Public views on plastic pollution: Knowledge, perceived impacts, and pro-environmental behaviours. Journal of hazardous …, Elsevier, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304389421001904
- Xie, L., & Bulkeley, H. (2020). Nature-based solutions for urban biodiversity governance. Environmental Science & Policy, 110, 77–87. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2020.04.002
