پدیدارشناسی مکان در تطبیق نظریات پیتر زومتور، یوهانی پالاسما و استیون هال

الموضوعات : معمار شهر

حافظ عبدالکریمی کومله ¹ , حسین ذبیحی ² , خسرو دانشجو ³

1 - گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 10 الأحد , شعبان, 1446 تاريخ التأكيد : 22 الجمعة , شعبان, 1446 تاريخ الإصدار : 27 الإثنين , رجب, 1446

الکلمات المفتاحية: پدیدارشناسی, کیفیت مکان, پیتر زومتور, یوهانی پالاسما, استیون هال,

ملخص المقالة :

پدیدارشناسی، رویکردی فلسفی و کیفی است که بر «تجربه‌ی زیسته» و ادراک چندحسی انسان از فضا تأکید دارد و در معماری، مفاهیمی همچون بدن‌مندی، خاطره و اتمسفر را برجسته می‌سازد. هدف پژوهش حاضر، مطالعه‌ی تطبیقی اندیشه‌های سه معمار برجسته‌ی معاصر—پیتر زومتور، یوهانی پالاسما و استیون هال—در زمینه‌ی «پدیدارشناسی مکان» است. پرسش اصلی این است که چگونه هر یک از آنان، با اتکا به مؤلفه‌هایی نظیر نور، سکوت، زمان زیسته و خاطره، برداشتی متمایز از مکان ارائه می‌کند و چه وجوه اشتراکی در تفسیرشان از فضا وجود دارد؟ در این راستا، ابتدا با مرور مبانی نظری پدیدارشناسی مکان (بر پایه‌ی آرای هوسرل، هایدگر، مرلوپونتی و باشلار)، چارچوبی برای تبیین مفهوم مکان به‌مثابه پدیده‌ای ادراکی-حسی ارائه می‌شود. سپس، با روش مطالعه‌ی کیفی-تفسیری و تحلیل محتوای منابع مکتوب و نمونه‌های طراحی، مؤلفه‌های اصلی هر رویکرد استخراج و در یک مقایسه‌ی تطبیقی، نقاط اشتراک و افتراق آنان روشن می‌گردد. نتایج نشان می‌دهد که با وجود تمایز در سبک و فرم، هر سه معمار، معماری را رویدادی وجودشناختی می‌بینند که با مشارکت فعال حواس و احضار خاطره در بطن فضا معنا می‌یابد. زومتور بر تجربه‌ی سکوت و حس حضور در ترکیب با مصالح تأکید داشته و پالاسما بر لامسه و نقد نگاه صرفاً بصری پافشاری می‌کند؛ درحالی‌که هال، با طرح «پارالاکس» و نور، فضا را پدیده‌ای پویا و چندلایه معرفی می‌نماید. این یافته‌ها بیانگر آن است که رهیافت پدیدارشناسی مکان در آثار این سه معمار، فراتر از فرم یا عملکرد، بر کیفیت حضور، عمق ادراک و پیوند بدن‌مند انسان با محیط متمرکز است.

المصادر:

 بورچ، کریستین، بالاسما، یوهانی و بومه، گرنوت. (۱۳۹۶). اتمسفر معماری: تاثیر اتمسفرها بر تجربه و سیاست‌های معماری. ترجمه مرتضی نیک‌فطرت. تهران: انتشارات فکر نو.
 پالاسما، یوهانی. (۱۳۹۳). هندسه احساس. ترجمه محمد امین شریفیان. ماهنامه کتاب ماه هنر. شماره ۱۸۹.
 پالاسما، یوهانی. (۱۳۹۵). خیال مجسم: تخیل و خیال‌پردازی در معماری. ترجمه علی اکبری. تهران: انتشارات پرهام نقش.
 پالاسما، یوهانی. (۱۳۹۶). بدن ذهن: جوهر ذهنی معماری. برگرفته از کتاب ذهن در معماری. تهران: انتشارات معمار نقش.
 پالاسما، یوهانی. (1398). چشمان پوست. ترجمه علیرضا فخرکننده. تهران: نشر چشمه.
 پالاسما، یوهانی. (1400). چشمان پوست: معماری و ادراکات حسی. ترجمه رامین قدس. تهران: پرهام نقش.
 پالاسما، یوهانی. (1400). چشمان پوست: معماری و ادراکات حسی. ترجمه رامین قدس. تهران: پرهام نقش.
 پالاسما، یوهانی. زومتور، پیتر. بومه، گرنوت. (1399). اتمسفر: ساختمان، فرم و بی‌فرمی. ترجمه مرتضی نیک‌فطرت و احسان بیطرف. تهران: انتشارات فکر نو.
 پالمر، ریچارد (1387). علم هرمنوتیک. ترجمۀ محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: هرمس.
 جنکز، چارلز. (1398). داستان پست مدرنیسم. ترجمه احسان حنیف. تهران. فکر نو.
 رابینسون، سارا و پالاسما، یوهانی. (۱۳۹۶). ذهن در معماری. ترجمه رضا امیررحیمی. تهران: انتشارات معمار.
 رابینسون، سارا. (۱۳۹۶). بدن‌های آشیان‌گرفته. برگرفته از کتاب ذهن در معماری. ترجمه رضا امیررحیمی. تهران: انتشارات معمار.
 زومتور، پیتر و لندینگ، ماری. (۱۳۹۷). احساسی از تاریخ. ترجمه مرتضی نیک فطرت و نیما کیوانی. تهران: انتشارات فکر نو.
 زومتور، پیتر. (۱۳۹۴). رهیافت پدیدارشناسانه در اندیشه پیتر زومتور. ترجمه مرتضی نیک فطرت و همکاران. تهران: انتشارات فکرنو.
 شار، آدم. (1400). کلبه هایدگر. ترجمه ایرج قانونی. تهران: نشر ثالث.
 شیرازی، محمدرضا. (۱۳۸۹). معماری حواس و پدیدارشناسی ظریف یوهانی پالاسما. تهران: رخداد نو.
 عبدالکریمی کومله، حافظ؛ طهوری، نیر (1400). مطالعه نسبت رابطه انسان و مکان در معماری بر اساس روش پدیدارشناسی هرمنوتیک. سومین کنگره بین المللی مهندسی، تکنولوژی و نوآوری، دارمشتات، آلمان.
 عبدالکریمی کومله حافظ، ذبیحی حسین، دانشجو خسرو. تبیین معیارهای مؤثر پدیدارشناسی هرمنوتیکی مکان در فرایند طراحی معماری. کیمیای هنر. ۱۴۰۲; ۱۲ (۴۸) :۱-۲۴
 عبدالکریمی کومله، حافظ.، ذبیحی، حسین.، دانشجو، خسرو. (1403). تبیین مدل مفهومی نسبت رابطه مکان و سکونت در معماری مبتنی بر روش هرمنوتیکی گادامری-ریکوری. فضای زیست، 4(1).
 عبدالکریمی، بیژن (1396). هایدگر و استعلا (چاپ دوم). تهران: ققنوس.
 کوکلمانس، یوزف (1388). هیدگر و هنر. ترجمۀ محمدجواد صافیان، تهران: پرسش.
 کیسی، تیموتی کی (1394). پدیدارشناسی معماری. ترجمۀ علی نجات غلامی، ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت، سال دهم، 10 (5)، 112.
 مالگریو، هری فرانسیس. (۱۳۹۵). مغز معمار. ترجمه کریم مردمی و سیما ابراهیمی. تهران: انتشارات هنرمعماری قرن.
 نسبیت، کیت. (۱۳۹۶). تئوری معماری پست مدرن. ترجمه پویان روحی. تهران: انتشارات کسری.
 نیک‌فطرت، مرتضی و میرگذار، لنگرودی، سیده صدیقه. (۱۳۹۴). رهیافت پدیدارشناسی در اندیشه‌ی پیتر زومتور. تهران: ناشر علم معمار.
 هال، استیون. (۱۳۹۹). خانه تئوری قوی سیاه .ترجمه افشین قربانی. تهران: عصر کنکاش.
 هال، استیون، پوهانی پالاسما و آلبرتو پرز گومز. (۱۳۹۴). پرسش‌های ادراک: پدیدارشناسی معماری. ترجمه علی اکبری و محمد امین شریفیان. تهران: پرهام نقش.
 شولتز، کریستین نوربرگ. (۱۳۸۷). معماری: حضور، زبان و مکان. ترجمه محمود امیر یاراحمدی. تهران: آگاه.
 الکساندر، کریستوفر. (۱۳۹۵). زبان الگو: شهرها ترجمه رضا کربلایی نوری. تهران: مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی. (چاپ دوم)
 توان، یوفو. (۱۳۹۶). فضا و مکان. ترجمه رسول و محسن سلیمانی. تهران: انتشارات پرهام نقش.
 شار، آدام. (1397). هایدگر برای معماران. ترجمۀ مرتضی نیک¬فطرت، تهران: فکرنو.
 اینگ، ورونیکا. ۱۳۹۴. بازنگری نقادانه‌ای بر سرشت پیچیده مکان. ترجمه ویدا نوروزی برازجانی. ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت. سال دهم، شماره ۱۱۲. صص ۲۷-۳۲.
 ابل، کریس. (۱۳۸۷). معماری و هویت. ترجمه فرح حبیب. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
 پرتوی، پروین. (۱۳۹۴). پدیدارشناسی مکان. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
 رلف، ادوارد. (۱۳۸۹). مکان و بی‌مکانی. ترجمه محمدرضا نقصان محمدی و همکاران. تهران: انتشارات آرمانشهر.

 Blackwood, S. J. (2015). The 'Consolation' of Boethius as poetic liturgy. Oxford University Press.
 Böhme, G. (1993). Atmosphere as the fundamental concept of a new aesthetics. Thesis Eleven, 36(1), 113–126.
 Böhme, G. (2004). Atmosphere: Essays on the new aesthetics (D. Fernbach, Trans.). Mimesis International.
 DeMarrais, K., & Tisdale, K. (2002). What happens when researchers inquire into difficult emotions? Reflection on women anger through qualitative interview. Journal of Education.
 Frampton, K. (1983). Towards a critical regionalism: Six points for an architecture of resistance. In H. Foster (Ed.), The anti-aesthetic: Essays on postmodern culture (pp. 16–30). Bay Press.
 Heidegger, M. (1971). Poetry, language, thought (A. Hofstadter, Trans.). Harper & Row. (Original work published 1954)
 Holl, S. (2000). Parallax. Princeton Architectural Press.
 Holl, S. (2007). Questions of perception: Phenomenology of architecture (2nd ed.). San Francisco, CA: William K Stout.
 Holl, S., & Lang, J. (2016). Color surprise in architecture: Cultural and climatic influences. [Publisher].
 Holl, S., Pallasmaa, J., & Pérez-Gómez, A. (2006). Questions of perception: Phenomenology of architecture (2nd ed.). William Stout Architectural Books.
 Husserl, E. (1970). The crisis of European sciences and transcendental phenomenology (D. Carr, Trans.). Northwestern University Press. (Original work published 1936)
 Merleau-Ponty, M. (1962). Phenomenology of perception (C. Smith, Trans.). Routledge & Kegan Paul. (Original work published 1945)
 Merleau-Ponty, M. (1996). Phenomenology of perception (C. Smith, Trans.). New York, NY: Routledge.
 Moran, D., & Mooney, T. (2002). The phenomenology reader. London & New York: Routledge.
 Moran, Dermot. (2011). Edmond Husserl’s Pheomenology of Habituality and Habitus. Journal of the British Society for Phenomenology, 42(1), 53-77.
 Mugerauer, Robert & Manzo, Lynne (2008). Environmental Dilemmas: Ethical Decision Making. Lexington Books.
 Norberg-Schulz, C. (1980). Genius loci: Towards a phenomenology of architecture. Rizzoli.
 Pallasmaa, J. (2005). The eyes of the skin: Architecture and the senses (2nd ed.). John Wiley & Sons.
 Pallasmaa, J. (2012). The embodied image: Imagination and imagery in architecture. John Wiley & Sons.
 Relph, E. C. (1976). Place and placelessness. London: Pion. .
 Rotenberg, R. (2012). Space, place, site and locality: the study of landscape in cultural anthropology. In Exploring the boundaries of landscape architecture, Edited by Bell, S., Herlin, I. & Stiles, R. Routledge. Sharr, Adam (2007). Heidegger for architects. New York: Routledge.
 Schmitz, H. (1990). Der unerschöpfliche Gegenstand: Grundzüge der Philosophie. Bonn: Bouvier Verlag.
 Schmitz, H. (2014). Atmosphären (3rd ed.). Suhrkamp.
 Schmitz, H. (2014a). Gibt es die Welt? Freiburg: Alber Verlag.
 Schmitz, H. (2014b). Atmosfere. Rivista di Estetica, 46(33), 1-13.
 Seamon, D. (1982). The phenomenological contribution to environmental psychology. Journal of Environmental Psychology, 2(2), 119–140. https://doi.org/10.1016/S0272-4944(82)80044-3
 Seamon, D. (2005). Phenomenology, place, environment, and architecture: A review of the literature. Available from http://www.arch.ksu.edu/seamon/articles/2000_phenomenology_review.htm
 Seamon, David; Sowers, Jacob (2013). Place and Placelessness, Edward Relph, Human Geography. London: Sage.
 Sirowy, B. (2010). Phenomenological Concepts in Architecture: Towards a User-Orient-ed Practice. Doctoral thesis, Oslo: Oslo School of Architecture and Design.
 Sixsmith, J. A., & Sixsmith, A. J. (1984). Empirical phenomenology: Principles and method. Quality and Quantity, 21, 313-333.
 Tellenbach, H. (1968). Geschmack und Atmosphäre: Medien menschlichen Elementarkontaktes. Schwabe.
 Tschumi, B., & Irene, A. (2003). The state of architecture in the twenty-first century. [Publisher].
 Van Manen, M (2014). Phenomenology of Practice: Meaning-Giving Methods in Phenomenological Research and Writing, California. Walnut Creek.
 Van Manen, M. (2014). Phenomenology of practice: Meaning-giving methods in phenomenological research and writing. Walnut Creek, CA: Left Coast Press.
 Von Eckartsberg, R. (1998b). Existential Phenomenological Research. In R. Valle (Ed.), Phenomenological Inquiry in Psychology. New York: plenum
 Yanowa, D., & Schwartz-Shea, P. (2006). Interpretation and method, empirical research methods and the interpretive turn. Psychologist, 32(2), 115-123.
 Yanowa, Dvora; Schwartz-shea, Peregrine (2006), Interpretation and Method, Emperical Research Methods and The Interpretive Turn, By M.E, SHARPE London Inc Psychologist, 32(2), 115-123.
 Yorgancioglu, D. (2004). Steven Holl: a translation of phenomenological philosophy into the realm of architecture. Unpublished Doctorate thesis. Ankara: Middle East Technical University.
 Zumthor, P. (2006). Thinking architecture (3rd ed.). Birkhäuser.