وحدت در مقارنه و تطبیق دیدگاه امام خمینی ( ره) و شیخ محمود شبستری، در موضوع ولایت
الموضوعات : کاوش های عقلی"مریم دانشی 1 , سعید عباسی نیا 2 , مریم بختیار 3
1 - دانشجوی دکترای الهیات و معارف اسلامی، علوم قرآن وحدیث، دانشگاه آزاداسلامی واحد آبادان، آبادان، ایران
2 - استادیار گروه معارف اسلامی، علوم قرآن و حدیث واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران
3 - دانشیار گروه عرفان اسلامی واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی،اهواز، ایران
الکلمات المفتاحية: قرآن , ولایت, نبوت, شیخ شبستری, امام خمینی( ره),
ملخص المقالة :
مسئله ولایت در علوم دینی و اندیشه های اسلامی از جایگاهی بلند و عظیم برخوردار بوده و از مهمترین علوم کلامی به شمار می آید، می توان گفت پس از توحید هیچ موضوعی تا این اندازه توجه اندیشمندان اسلامی را به خود جلب نکرده است. ولایت یکی از جنجالی ترین موضوعات در تاریخ اسلام و از اختلاف برانگیزترین مسائل بوده که سبب شکل گیری بسیاری از فرق و مذاهب اسلامی شده است. سخن گفتن از جایگاه ولایت و کشف و تأکید بر اتفاق آراء علمای اسلامی در این باب، در جهت زدودن اختلاف بین مسلمین و تقویت اتحاد امت اسلامی بسیار مهم و اساسی است. مقاله حاضر برای دستیابی به این مهم به بررسی تطبیقی نظرات دو تن از اندیشمندان و عرفای اسلامی (شیعه و سنی) امام خمینی و شیخ محمود شبستری پرداخته است. هر دو به ولایت به معنای سرپرستی و ولی توجه ویژه داشته اند و ولی را تجلی خدا و انسان کامل بر روی زمین می دانند. هر دو معتقدند مقام اولیاء و انبیاء بستگی به گرفتن انوار حقیقت محمّدی دارد و هر چه به این حقیقت نزدیکتر باشند مرتبه والاتری دارند. هردو بزرگوار در امر کلیت خانم ولایت به هم نزدیک بوده و با اندکی تفاوتی حضرت محمد (ص) را خاتم اولیاء می دانند. شیخ شبستری بین ولایت و نبوت تفاوت قائل است و نبیای که دارای مقام ولایت می باشد را بالاتر از مقام نبی غیر ولی می داند ولی امام(ره) اولیاء خدا را یکی دانسته و اختلافی در آنها نمی بیند. هر دو به آخرین ولی معتقدند با این تفاوت که شیخ بر این باور هست که حضرت ولی عصر هنوز متولد نشده است ولی امام اعتقاد دارد که امام متولد شده و در این عالم زندگی می کند.
1. ابن اثیر،عز الدین(1385) الکامل فی تاریخ، دارالبیروت، بیروت.
2. ابن عربی، محی الدین( 1386) انسان کامل، گردآورنده محمود محمود غراب، ترجمه گل بابا سعیدی، تهران،
3. ابن منظور، محمّد بن مکرّم ( 1408 ه. ق) لسان العرب، چاپ سوم، بیروت، دارصاد.
4. -جامی،عبدالرحمن، 1356ش، نقدالنصوص، تهران، انجمن حکمت وفلسفه ایران.
5. خادمی، خیر النساء( 1389) ولایت انسان کامل از منظر عرفانی سید حید آملی و امام خمینی، موسسه چاپ و نشر عروج، تهران.
6.مطهري، مرتضي، (بي تا)، ولاءها و ولايتها، تهران: صدرا.
7. .موحد، صمد، (1365) مجموعه آثار شيخ محمود شبستري، تهران: طهوري.
7. کیاشمکی.(1381 ) مفاتيح الاعجاز في شرح گلشن راز، به كوشش عليقلي محمودي بختياري، [بي جا]: نشر علم.
6. پارسا، خواجه محمد، (1366 ) شرح فصوص الحكم، تصحيح جليل مسگرنژاد، تهران: دانشگاه تهران.
7. شبستري، محمودبن عبدالكريم، (1333) گلشن راز، شيراز: كتابخانهي احمدي.
8. قیصری، داوود بن محمود(1384). شرح فصوص الحكم، قم: بوستان كتاب.
9. خوارزمی،حسین ،1377 ه.ش ، شرح فصوص الحکم تحقیق، حسن حسنزادة آملی،قم،دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم،مرکز انتشارات.
10. خمینی، روح الله (1410 و1406 ه.ق). تعلیقات علی شرح نصوص الحکم و مصباح الانس، چاپ دوم، پاسدار اسلام. قم.
11. .........................(1374). دیوان امام، چاپ پنجم، تهران، موسسه ¬ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
12. .............................(1391). شرح چهل حدیث، چاپ پنجاه و یک، تهران، عروج.
13. ................................( 1361، 1360). مصباح الهدایه الی الخلافة و الالولایه. ترجمه سید احمد فهری، تهران، پیام آزادی.
14. امام خمینی،سیدروح االله،1373ه.ش،مصباح الهدایه الی الخلافه والولایه ،با مقدمه استاد سید جلاالدین آشتیانی ، چاپ دوم. موسسه نشر وآثار امام خمینی(ره)، تهران
15. ...................(1375) آداب الصلاه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، تهران.
16. .....................(1371) سر الصلاه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، تهران.
17. -تهانوى،محمدعلى،1996م،کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم،بیروت،مکتبۀ لبنان ناشرون.
18. حسینى قائم مقامى، سیدعباس، 1378 ش ،سفر عشق ، انتشارات فکر برتر.
19. دینانی، غلامحسین، 1377ه. ش، نیایش فیلسوف،ج 1 ،دانشگاه رضوي
20. شبستری، شیخ محمود( 1398) گلشن راز، به کوشش محمد ارشد قریشی، لاهور، موسسه اسلامی لاهور
21. شبستری..............(1365) مجموعه آثار شیخ محمود شبستری، به اهتمام صمد موحّد، چاپ اول، تهران، طهوری
22. - نسفی، عزیزالدین، انسان کامل، به کوشش: محمدرضا اسفندیار، قم، اهل قلم، چاپ دوم، 1382.
23. راتكه، برندرودلف و جان اوكين، (1379 ،(مفهوم ولايت در دوران آغازين عرفان اسلامي، ترجمه
24. کلینی رازی، محمدی بن یعقوب( 1385) اصول کافی،ترجمه جواد مصطفوی، تهران: اسلامیه.
25. کیاشمشکى، ابوالفضل ، 1378 ش،ولایت درعرفان، با تکیه بر آراء امام خمینى، انتشارات دارالصادقین.
26. لاهیجی، شیخ محمد(1390) شرح گلشن راز، ،مقدمه کیوان سمیعی، انتشارات سعدی،
27. لاهیجی...................................(1390) مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، ناشر زوار.
28. لاهیجی .مفاتیح االعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه کیوان سمیعی، تهران، احمدی، چاپ ششم، 1
29. قیصري،داود، 1375ش، شرح فصوص الحکم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
