بررسی ترجمه تمییز در ترجمه حسین عماد زاده از نهج البلاغه با تاکید بر نظریه «تغییرات صوری» کتفورد

الموضوعات :

سید محمد رضی مصطفوی نیا ¹ , هاجر حیدری ² , مریم پاسوار ³

1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران.‏
2 - کارشناسی ارشد رشته تبلیغ با گرایش حج، جامعه الزهرا سلام الله علیها، قم ، ایران‏
3 - کارشناسی ارشد رشته مطالعات سیاسی مصر، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تهران ، تهران، ایران ‏

تاريخ الإرسال : 13 السبت , جمادى الثانية, 1446 تاريخ التأكيد : 20 السبت , جمادى الثانية, 1446 تاريخ الإصدار : 12 الأحد , رجب, 1446

الکلمات المفتاحية: نهج البلاغه, ترجمه, تمییز, کتفورد, عمادزاده,

ملخص المقالة :

فرآیند ترجمه متون مقدسی مانند نهج‌البلاغه با ارزش ادبی - تاریخی، معمولا مترجمان را با چالش‌هایی روبرو می‌کند. یکی از این چالش‌ها، ترجمه ساختار «تمییز» است. «تمییز» با ایجاد ابهام برای اسم و سپس پرده برداری از آن مفهوم، معنای تأکیدی به آن واژه می‌بخشد ولی جزء ارکان جمله به شمار نمی‌آید. بنابراین مترجمان ناگزیرند برای انتقال معنا و حفظ روانی و رسایی ترجمه، دست به اعمال تغییراتی در سطوح مختلف واژگانی و دستوری بزنند. نظریه‌پردازان ترجمه، کیفیت این تغییرات را سنجه‌ای برای مقبولیت ترجمه یک اثر می‌دانند. یکی از نظریات برجسته در این زمینه، نظریه کتفورد(1965م) است. وی دو دسته تغییرات واژگانی و دستوری را جهت معادل‌یابی صحیح در ترجمه، ارائه کرده است. در این پژوهش با تکیه بر نظریه «تغییرات صوری کتفورد» و با روش توصیفی- تحلیلی، ترجمه حسین عمادزاده از ساختار «تمییز» در نهج البلاغه، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد؛ اگر چه بیشتر تمییزها، مطابق سطوح مختلف تغییرات صوری کتفورد: اعم از معادل‌یابی در سطح واژگانی، دستوری و ساختاری ترجمه شده‌اند ولی در برخی از فرازها، با افزوده‌های نابجا، درک ناصحیح مفهوم یا بار عاطفی- انگیزشی جمله، ترجمه‌ای  نادرست و اشتباه ارائه شده و در پی آن، انسجام متن از بین رفته است.

المصادر:

فهرست منابع:‏
نهج البلاغه
ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله (1402ش)، شرح نهج البلاغة ، ‏http://www.ghbook.ir
ابن منظور، محمد بن مکرم،(1375ش)، لسان العرب، چاپ دوم، بیروت: نشر داربیروت‏
ابن هشام، محمد بن یوسف،(۱۳۷۸ش)، مغنی الادیب، چاپ دوم، قم : نشر نهاوندی ‏
انجمن عربی و فارسی ، (1956م)، فرهنگ عربی به فارسی، دانشگاه پنجاب: نشرلاهور ‏
آذرنوش-آذرتاش(1391ش)، فرهنگ معاصرعربی-فارسی، چاپ سوم، تهران: نشرنی
پنام، انور،( 1398ش)، الدروس فی علم الترجمه، چاپ اول، قم: نشر جام جوان
الجاحظ، ابو عثمان عمرو بن بحر، (1423ق)، البیان والتبیین، بیروت: دار والمکتبة الهلال ‏http://www.eshia.ir
خالقیان، ام البنین،(1391ش)، معجم اعراب نهج البلاغة، چاپ اول، تهران: نشر بنیاد نهج البلاغة‏
دشتی، محمد (1380 ش)، ترجمه نهج البلاغة، چاپ دوم، قم: نشرطلیعه نور
دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ذیل واژه «ترجمه»‏
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1404ق)، مفردات الفاظ القرآن، چاپ چهارم، قم: نشر الکتاب
سیبویه، عمرو بن عثمان، (1408ق)،الکتاب لسیبویه، قاهره، چاپ الخانجي ‏http//: noorlib.ir
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر (۱۳۶۳ش) البهجة المرضیه علی ألفیة إبن مالک ، چاپ نوزدهم، قم: انتشارات اسماعیلیان
صفایی بوشهری، غلامعلی، (1384 ش)، بدایة النحو، چاپ یازدهم، قم: نشر حوزه علمیه قم ‏
صفوی،کوروش،(1402ش)،هفت گفتار درباره ی ترجمه،چاپ دوم، تهران: نشر مرکز
عباس، حسن، (۱۳۸۰ش) النحو الوافی مع ربطه بالاسالیب الرفیعه والحیاه اللغویه المتجدده، چاپ دوم، تهران: نشرناصرخسرو ‏
عبده، محمد، بی تا، شرح نهج البلاغة، قاهرة: نشرالإستقامة، ‏https://www.noorlib.ir
عماد زاده اصفهانی، حسین (1387ش)، ترجمه نهج البلاغه ‏http://www.tebyan.net
فرهنگ فارسی عمید، ‏http://www.ghbook.ir
مبرّد، محمد بن یزید،(۱۳۸۲ق)،المقتضب، بیروت: عالم الکتب، ‏http//:shamela.ws
مطهری، مرتضی،(1398ش) سیری در نهج البلاغة، بی چا، تهران: انتشارات صدرا
معجم المعانی، لغت نامه عربی به فارسی، ‏http://www.ghbook.ir‏ ‏
مترادف و متضاد، لغت نامه عربی به فارسی، ‏http://www.ghbook.ir
مهدوی، مصلح الدین، تح: نصراللهی، غلام رضا (۱۳۸۶ش)، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ‏http//:lib.eshia.ir ‎
دهقانی ، محمد (6مهر 1398، 17دی 1402)، «رعایت لحن و سبک در ترجمه» ‏http://www.irna.ir
سلیمانی راد،المیرا ومسعود خوش سلیقه،(1397ش)، «بررسی همآیندها در شفافیت و روانی متن ترجمه شده» فصلنامه ‏مطالعات زبان و ترجمه، دوره 51، شماره اول، صص66-91‏
نورا، محبوبه و هاشمی، سید محمدرضا، (۱۴۰۲ش)، «واژه گزینی درون متنی یا برون متنی»: مورد پژوهی رمان «کودک ‏سرراهی»»، مجله مطالعات زبان و ترجمه دانشگاه فردوسی مشهد، دوره56، 15 مرداد ۱۴۰۲ش، صص1-38‏
Catford J. C., (1965), A Linguistic Theory of Translation, Oxford University Press.‎
Mirza Suzani, S. M.(2018), Applying Catford’s catgory shifts to the Persian, Translation ‎of three English romantic poems, Journal of Language and Translstion,8(2), 25-37‎
Munday Jeremy, ( 2012), Introducing Translation Studies, Rautledge , London-Newyork‏.‏
Venuti Lawrence, ( 2003), Translstion Shifts in The Studies Reader, London-Newyork‏.‏