تحلیل میدان‌‌‌‌‌‌‌های فقر، خوف و رجا در صد میدان خواجه عبداالله انصاری و مقایسه آن با التعرف لمذهب أهل التصوف، رساله قشیریه و ‌‌‌کشف‌المحجوب

الموضوعات :

سعید فرزانه فرد ¹ , رسول عبادی ² , نرگس اصغری گوار ³

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سراب، دانشگاه آزاداسلامی، سراب، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران

تاريخ الإرسال : 17 الجمعة , رجب, 1446 تاريخ التأكيد : 08 الأحد , شوال, 1446 تاريخ الإصدار : 26 الأحد , ذو الحجة, 1446

الکلمات المفتاحية: خواجه عبدالله انصاری, صد میدان, فقر, خوف, رجا,

ملخص المقالة :

صد میدان خواجه عبدالله انصاری از متون مهم عرفانی است که مراحل سلوک را ‌‌‌به صورت ساختاریافته برای سالکان مبتدی تدوین کرده است. این پژوهش، به روش تحلیلی ـ تطبیقی، سه میدان فقر، خوف و رجا را در این اثر بررسی و با التعرف لمذهب أهل التصوف، رساله قشیریه، و ‌‌‌کشف‌المحجوب مقایسه کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که هرچند این مفاهیم در آثار بررسی شده، مشترک‌ هستند، اما تحت تأثیر رویکردهای عرفانی، زمینه‌های اجتماعی و اهداف نگارش آثار، تفاسیر متفاوتی یافته‌اند. خواجه عبدالله انصاری با نگاهی ساختارمند و سلوکی، این مفاهیم را طبقه‌بندی کرده است. قشیری‌‌‌‌ آن‌ها را در چارچوب اخلاق و شریعت، مستملی بخاری با رویکرد فلسفی و کلامی، و هجویری ‌‌‌به صورت ترکیبی از نظر و سلوک عملی بررسی کرده‌اند. این مطالعه نشان می‌دهد که مفاهیم عرفانی در تصوف تحول یافته‌اند و هر مؤلف، متناسب با شرایط فکری و اجتماعی زمانه خود، تفسیری متفاوت از‌‌‌‌ آن‌ها ارائه داده است.

المصادر:

قرآن کریم
افراسیاب‌‌‌‌پور، علی‌اکبر، ۱۳۸۸. نگاهی انتقادی به‌اندیشه‌های عرفانی خواجه عبداالله انصاری. نشریه عرفان اسلامی، پیاپی۲۲، صص.۱۳-۲۲.
انصاری، خواجه عبدالله‌بن محمد ، ۱۳۶۸. صد میدان. به اهتمام قاسم انصاری، تهران: طهوری.
ــــــــــــــــــــــــــــــ ، 1391. صد میدان. بررسی، تصحیح متن، توضیحات و فهرست‌ها از سهیلا موسوی سیرجانی، تهران: زوّار.
بارانی، محمد، خلیلی جهانتیغ، مریم و روان پاک، صفورا، ۱۳۹۵. بررسی و تحلیل اصطلاحات عرفانی در کتاب صد میدان خواجه عبداالله انصاری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان.
باقریان موحد، سیّدرضا، ۱۳۸۵. رساله صد میدان. چ1، تهران: حضور.
جعفری، سمانه و عالی‌زاده مرشت، محمد، ۱۴۰۰. تحلیل تفاوت بلاغی زبان عبارت و اشارت در نثر عرفانی خواجه عبداالله انصاری. درّ دری (ادبیات غنایی، عرفانی)، ۴۰، صص.. 57ـ45.
https://dor1.net/dor/20.1001.1.27170896.1399.10.37.3.6
خیرآبادی، عباس،۱۳۸۳. مقایسه‌‌ای میان دو اثر مشهور صوفیه. نشریه زبان و ادبیات فارسی،۳، صص.. 131ـ120.
راشدی‌نیا، اکبر، ۱۳۹۱. مقامات عرفانی. نشریه معارف عقلی، ۳ (پیاپی۲۴)، صص.. 86ـ53.
روضاتیان، سیّده‌مریم و میرباقری‌فرد، اصغر، ۱۳۸۹. ضرورت تصحیح ترجمه ابوعلی عثمانی از رسالۀ قشیریه. نشریۀ ادب و زبان دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۲۷، صص.. 205ـ۱۸۷.
سجادی، سیّد جعفر، ۱۳۷۵. فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چ3، تهران: طهوری.
شیخ‌زاده، ابوالفضل، ۱۳۹۱. بررسی مراحل سیر و سلوک در صد میدان خواجه عبداالله انصاری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر.
علیائی‌مقدم، مهدی، ۱۳۹۱. نقد و بررسی کتاب صد میدان خواجه عبداالله انصاری. تهران: کتاب ماه ادبیات.
قشیری، ابوالقاسم، ۱۳۸۸. رسالۀ قشیریه. ترجمۀ ابوعلی عثمانی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: علمی ـ فرهنگی.
کرامتی مقدم، سیّدعلی،۱۳۹۳. شاخص‌‌‌‌‌‌‌های سبکی صد میدان خواجه عبداالله انصاری. پژوهش‌‌‌‌‌‌‌های ادبی و بلاغی، س3، ش ۱، صص.. 33ـ23.
گوهرین، صادق، ۱۳۶۸. شرح اصطلاحات تصوف. ج5، تهران: زوّار.
ــــــــــــــ ، ۱۳۷۶. شرح اصطلاحات تصوف. ج6، تهران: زوّار.
مستملی بخاری، اسماعیل‌‌‌‌‌بن محمد، ۱۳۶۵. شرح التصوف لمذهب التصوف. تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
نادرعلی، سیّدعادل، ۱۳۹۷. شرح رساله صد میدان خواجه عبداالله انصاری. تهران: آیت اشراق.
هجویری، ابوالحسن‌‌‌‌‌بن علی‌‌‌‌‌بن عثمان، 1396. ‌‌‌کشف‌المحجوب. تصحیح و تعلیق محمود عابدی، تهران: سروش.