تحلیل میدان‌‌‌‌‌‌‌های فقر، خوف و رجا در صد میدان خواجه عبداالله انصاری و مقایسه آن با التعرف لمذهب أهل التصوف، رساله قشیریه و کشف‌المحجوب
محورهای موضوعی : ادبیات عرفانی
سعید فرزانه فرد
1
,
رسول عبادی
2
,
نرگس اصغری گوار
3
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سراب، دانشگاه آزاداسلامی، سراب، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
کلید واژه: خواجه عبدالله انصاری, صد میدان, فقر, خوف, رجا,
چکیده مقاله :
صد میدان خواجه عبدالله انصاری از متون مهم عرفانی است که مراحل سلوک را به صورت ساختاریافته برای سالکان مبتدی تدوین کرده است. این پژوهش، به روش تحلیلی ـ تطبیقی، سه میدان فقر، خوف و رجا را در این اثر بررسی و با التعرف لمذهب أهل التصوف، رساله قشیریه، و کشف‌المحجوب مقایسه کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که هرچند این مفاهیم در آثار بررسی شده، مشترک هستند، اما تحت تأثیر رویکردهای عرفانی، زمینه‌های اجتماعی و اهداف نگارش آثار، تفاسیر متفاوتی یافته‌اند. خواجه عبدالله انصاری با نگاهی ساختارمند و سلوکی، این مفاهیم را طبقه‌بندی کرده است. قشیری آن‌ها را در چارچوب اخلاق و شریعت، مستملی بخاری با رویکرد فلسفی و کلامی، و هجویری به صورت ترکیبی از نظر و سلوک عملی بررسی کرده‌اند. این مطالعه نشان می‌دهد که مفاهیم عرفانی در تصوف تحول یافته‌اند و هر مؤلف، متناسب با شرایط فکری و اجتماعی زمانه خود، تفسیری متفاوت از آن‌ها ارائه داده است.
Sad Maydan (Book of the Hundred Arenas) by Abdullah Ansari is one of the significant mystical texts that systematically outlines the stages of the spiritual journey (suluk) for novice seekers. This study employs an analytical-comparative method to examine the three arenas of poverty (Faqr), fear (khawf), and hope (raja) in this work and compares them with Al-Taarruf li-Mazhab Ahl al-Tasawwuf, Al-Risala al-Qushayriyya, and Kashf al-Mahjub. The findings reveal that although these concepts are shared across the examined texts, their interpretations vary due to differences in mystical approaches, social contexts, and the authors' intended purposes. Abdullah Ansari categorizes these concepts with a structured, spiritual outlook. Qushayri in Al-Taarruf li-Mazhab Ahl al-Tasawwuf addresses them within the framework of ethics and Sharia, Mustamli Bukhari in Al-Risala al-Qushayriyya takes a philosophical and theological approach, and Hujwiri in Kashf al-Mahjub presents a blend of theoretical insight and practical mysticism. This study demonstrates that mystical concepts in Sufism have undergone transformation, with each author offering a distinct interpretation shaped by the intellectual and social circumstances of their time.
قرآن کریم
افراسیاب‌‌‌‌پور، علی‌اکبر، ۱۳۸۸. نگاهی انتقادی به‌اندیشه‌های عرفانی خواجه عبداالله انصاری. نشریه عرفان اسلامی، پیاپی۲۲، صص.۱۳-۲۲.
انصاری، خواجه عبدالله‌بن محمد ، ۱۳۶۸. صد میدان. به اهتمام قاسم انصاری، تهران: طهوری.
ــــــــــــــــــــــــــــــ ، 1391. صد میدان. بررسی، تصحیح متن، توضیحات و فهرست‌ها از سهیلا موسوی سیرجانی، تهران: زوّار.
بارانی، محمد، خلیلی جهانتیغ، مریم و روان پاک، صفورا، ۱۳۹۵. بررسی و تحلیل اصطلاحات عرفانی در کتاب صد میدان خواجه عبداالله انصاری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان.
باقریان موحد، سیّدرضا، ۱۳۸۵. رساله صد میدان. چ1، تهران: حضور.
جعفری، سمانه و عالی‌زاده مرشت، محمد، ۱۴۰۰. تحلیل تفاوت بلاغی زبان عبارت و اشارت در نثر عرفانی خواجه عبداالله انصاری. درّ دری (ادبیات غنایی، عرفانی)، ۴۰، صص.. 57ـ45.
https://dor1.net/dor/20.1001.1.27170896.1399.10.37.3.6
خیرآبادی، عباس،۱۳۸۳. مقایسه‌‌ای میان دو اثر مشهور صوفیه. نشریه زبان و ادبیات فارسی،۳، صص.. 131ـ120.
راشدی‌نیا، اکبر، ۱۳۹۱. مقامات عرفانی. نشریه معارف عقلی، ۳ (پیاپی۲۴)، صص.. 86ـ53.
روضاتیان، سیّده‌مریم و میرباقری‌فرد، اصغر، ۱۳۸۹. ضرورت تصحیح ترجمه ابوعلی عثمانی از رسالۀ قشیریه. نشریۀ ادب و زبان دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۲۷، صص.. 205ـ۱۸۷.
سجادی، سیّد جعفر، ۱۳۷۵. فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چ3، تهران: طهوری.
شیخ‌زاده، ابوالفضل، ۱۳۹۱. بررسی مراحل سیر و سلوک در صد میدان خواجه عبداالله انصاری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر.
علیائی‌مقدم، مهدی، ۱۳۹۱. نقد و بررسی کتاب صد میدان خواجه عبداالله انصاری. تهران: کتاب ماه ادبیات.
قشیری، ابوالقاسم، ۱۳۸۸. رسالۀ قشیریه. ترجمۀ ابوعلی عثمانی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: علمی ـ فرهنگی.
کرامتی مقدم، سیّدعلی،۱۳۹۳. شاخص‌‌‌‌‌‌‌های سبکی صد میدان خواجه عبداالله انصاری. پژوهش‌‌‌‌‌‌‌های ادبی و بلاغی، س3، ش ۱، صص.. 33ـ23.
گوهرین، صادق، ۱۳۶۸. شرح اصطلاحات تصوف. ج5، تهران: زوّار.
ــــــــــــــ ، ۱۳۷۶. شرح اصطلاحات تصوف. ج6، تهران: زوّار.
مستملی بخاری، اسماعیل‌‌‌‌‌بن محمد، ۱۳۶۵. شرح التصوف لمذهب التصوف. تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
نادرعلی، سیّدعادل، ۱۳۹۷. شرح رساله صد میدان خواجه عبداالله انصاری. تهران: آیت اشراق.
هجویری، ابوالحسن‌‌‌‌‌بن علی‌‌‌‌‌بن عثمان، 1396. کشف‌المحجوب. تصحیح و تعلیق محمود عابدی، تهران: سروش.
