حافظ در آیینۀ شعر حکیم نباتی(نگاهی به روابط بینامتنی نباتی با حافظ)

الموضوعات :

علی بابازاده غفاربی ¹ , سیف الدین آب برین ² , برات محمدی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
2 - استادیار گروه زبان وادبیات فارسی ،واحد ارومیه،دانشگاه آزاد اسلامی ،ارومیه ،ایران،
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه،ایران

تاريخ الإرسال : 16 السبت , ربيع الثاني, 1446 تاريخ التأكيد : 18 الثلاثاء , رمضان, 1446 تاريخ الإصدار : 25 الأربعاء , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: ادبیات تطبیقی, ادبیات فارسی, ادبیات ترکی آذری, بینامتنیت, حافظ شیرازی, ابوالقاسم نباتی,

ملخص المقالة :

بینامتنیت از تئوری‎های جدید ادبی است که روابط بین متون را می‎کاود. این تئوری ادبی با تأکید بر این‎که هیچ متن ادبی، مستقل نیست، دنبال ردّ پای متون در یک متن خاص است؛ متن را معرّقی از نقل‎قول‎ها و هر متنی را جذب و دگرگون‎سازی متن دیگر می‎داند. ادبیات ترکی آذری و نمایندگان این ادبیات، با نظر به اینکه این ادبیات متأثّر از ادب فارسی، رشد و گسترش یافته، روابط بینامتنی گسترده‎ای با ادب فارسی و شاعران بزرگ این ادبیات داشته‎اند. حکیم ابوالقاسم نباتی از جملۀ شاعران این ادبیات است که نشان ذهن و زبان حافظ را در جای جای دیوان او می‎توان دید و روابط بینامتنی او با حافظ در ساحات مختلف زبانی، مضمونی و فکری و صورت‎های خیال آشکار است. بر این اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به کاوش روابط بینامتنی در ساحات مذکور اختصاص یافته و ابعاد مختلف بینامتنی نباتی با حافظ را بازکاویده است. حضور واژگان و ترکیبات، مضامین و موضوعات بخصوص مضامین رندانه و ریاستیزانۀ شعر حافظ، صور خیال رایج در شعر حافظ در شعر نباتی، دالّ بر این رابطۀ بینامتنی‎اند و پژوهش حاضر با آشکار کردن این نمودهای رابطۀ بینامتنی، ارتباطات هنری و روابط عمیق بینامتنی نباتی با حافظ را به اثبات رسانده و جایگاه حافظ را به عنوان شاعری اثرگذار در شکل‎دهی و بالندگی شعر نباتی مورد تأکید قرار داده است.

المصادر:

1. احمدی، بابک. (1378 )، ساختار و تأویل متن، چاپ3 ،تهران: مرکز.
2. استعلامی، محمد.(1382)، درس حافظ، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن
3. انوری، حسن.(1382)، فرهنگ فشردۀ سخن، تهران: سخن
4. پورنامداریان، تقی.(1384)، گمشدۀ لب دریا، چاپ 2، تهران: سخن
5. حافظ شیرازی، خواجه شمس‎الدین.(1362)،دیوان حافظ، تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، چاپ دوم، تهران: خوارزمی
6. __________________.(1376)، دیوان خواجه حافظ شیرازی، تصحیح ابوالقاسم انجوی شیرازی. چاپ9، تهران: بدرقه جاویدان
7. __________________.(1366)،دیوان، به کوشش خلیل خطیب رهبر. چاپ چهارم،تهران: صفی‎علیشاه
8. خالقی مطلق،جلال.(1375)، «زیبایی و کمال مطلوب در زن در فرهنگ ایران»، ایرانشناسی، ش 8، 716-703.
9. خرمشاهی، بهاء‎الدین.(1366)،حافظ‎نامه، چاپ اول،تهران: علمی و فرهنگی و سروش
10. ___________.(1383)،حافظ حافظۀ ماست،تهران:قطره
11. ___________.(1387)، حافظ‎نامه، تهران: علمی و فرهنگی
12. داودی و همکاران.(1400)،«منازعات گفتمانی در غزلیات حافظ مبتنی بر نظریۀ گفتمان لاکلاف و موف»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال پانزدهم، شماره 59، صص 9-37.
13. دولت آبادی، عزیز.(1377)، سخنوران آذربایجان، چاپ اول، تبریز:ستوده
14. زریاب خویی، عباس.(1367)، آئینۀ جام، چاپ اول، تهران: علمی
15. زرین‎کوب، عبدالحسین.(1364)، از کوچه رندان، چاپ اول،تهران: امیرکبیر
16. شفیعی‎کدکنی، محمدرضا.(1370)، موسیقی شعر، چاپ سوم، تهران:آگاه
17. فردوسی، ابوالقاسم.(1393)،شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، چاپ اول، تهران: سخن
18. مدرس، محمدعلی.(1392)، ریحانه‎الادب ، ج1، قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی
19. مرتضوی، منوچهر.(1334)، جام‎جم یا تحقیق در دیوان حافظ، تبریز: شفق
20. نباتی،سید ابوالقاسم.(1392)،دیوان اشعار فارسی،تصحیح حسین محمدزاده صدیق، تبریز: اختر.
21. ___________.(1372)، دیوان ترکی، تدوین و توضیح و تصحیح حسین محمدزاده صدیق، چاپ اول، تبریز: احرار.