اعتبار یابی مدل مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در مقطع متوسطه (نمونه موردی استان کرمانشاه)

الموضوعات :

مرتضی کلهری ¹ , الهام کاویانی ² , زهره سبزیانپور ³ , آناهیتا فرجی ⁴

1 - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، گروه علوم تربیتی، واحدکرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
2 - استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمانشاه، ایران
3 - استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمانشاه، ایران
4 - استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمانشاه، ایران

تاريخ الإرسال : 09 الأحد , ربيع الأول, 1445 تاريخ التأكيد : 11 الخميس , ربيع الثاني, 1445 تاريخ الإصدار : 16 الثلاثاء , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: دانش‌آموزان, مدارس, پویایی اجتماعی, نظام اموزش و پرورش,

ملخص المقالة :

مقدمه و هدف: پژوهش حاضر با هدف سنجش میزان اثرگذاری مدل مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در نظام آموزش و پرورش انجام شده است. پژوهش حاضر برحسب هدف یک مطالعه کاربردی- توسعه ای است و از منظر روش و بازه زمانی گردآوری داده ها، یک پژوهش پیمایشی مقطعی است.
روش شناسی پژوهش: برای گردآوری داده‌ها در این پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته بر اساس مدل مدل پویایی اجتماعی اشاره شده می‌باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل مدیران مقطع متوسطه مدارس استان کرمانشاه می‌باشد. روش نمونه‌گیری این پژوهش به صورت نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای و تعداد حجم نمونه هم براساس فرمول کوکران به دست آمد که تعداد حجم نمونه مورد بررسی 384 بود.
یافته ها: براساس نتایج به دست آمده، میزان معناداری شرایط علی با بعد پدیده محوری برابر با مقدار 27/150، میزان معناداری پدیده محوری با مولفه‌های راهبردها برابر با مقدار 8 و میزان معناداری شرایط زمینه‌ای با بعد راهبردها برابر با مقدار 52/6 و میزان معناداری عوامل مداخله‌گر با بعد راهبردها برابر با مقدار 70/6 به دست آمده است که تمامی این مقادیر از مقدار استاندارد 96/1 بزرگتر می باشد
بحث و نتیجه گیری: با توجه به معناداری مولفه های مورد بررسی پژوهش نشان دهنده اعتبار مولفه های مورد بررسی و اثرگذاری مناسب مدل مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در نظام آموزش و پرورش است.

نص كامل:



 

 

Validation of the management model of social dynamics of schools at secondary level

(case example of Kermanshah province)

 

Abstract

Introduction: The present research was conducted with the aim of measuring the effectiveness of the social dynamic management model of schools in the education system. The current research is an applied-developmental study according to its purpose, and it is a cross-sectional survey research from the point of view of the method and time frame of data collection.

Research methodology: In order to collect data in this research, a questionnaire made by the researcher based on the model of the social dynamics model is mentioned. The statistical population of the present study includes middle school principals of schools in Kermanshah province. The sampling method of this research was multi-stage cluster sampling and the sample size was obtained based on Cochran's formula, which was 384.

Findings: Based on the obtained results, the significance level of causal conditions with the dimension of the central phenomenon is equal to the value of 150.27, the level of significance of the central phenomenon with the components of strategies is equal to the value of 8, and the level of significance of the background conditions with the dimension of strategies is equal to the value of 6.52 and The significance level of intervening factors with the dimension of strategies is equal to the value of 6.70, and all these values ​​are greater than the standard value of 1.96.

Conclusion: Considering the significance of the investigated components, the research shows the validity of the investigated components and the appropriate effectiveness of the social dynamic management model of schools in the education system.

 

Keywords: social dynamics, students, schools, education system

 

 

 

 

 

 

Extended Abstract

Introduction:

The educational system of any country should be able to equip learners with knowledge and skills to be able to identify future developments and issues and prepare for them. Because the first and most important goal of the educational system is to prepare learners for future needs, challenges and demands. One of the most important skills that should be considered among students is social dynamics (Brennan, et al, 2017).

Social dynamics is the study of the behavior of groups, which is the result of the interactions of individual members of the group, as well as the study of the relationship between individual interactions and group-level behaviors. The field of social dynamics brings together ideas from economics, sociology, social psychology and other disciplines (Neves & Paiva, 2021).

Therefore, the purpose of this research is to investigate the effectiveness of the social dynamic management model of schools in the education system.

Methods:

The management model of the social dynamics of schools in the education system, which is examined in this research, is shown in Figure 1. The research method is forward-looking according to the time of occurrence of the phenomenon; According to the result, decision-oriented; according to purpose, practical; according to the time of the research, cross-sectional; According to the type of data, quantitative; According to the method of data collection or the nature and method of the research, it was descriptive-correlation. The statistical population of the present study includes all secondary level principals in schools of Kermanshah province. The sampling method of this research was multi-stage cluster sampling and the sample size was obtained based on Cochran's formula, which was 384. The data collection tool in this research is a researcher-made questionnaire based on the social dynamic management model of schools in the education system. Scoring in this questionnaire is a 5-point Likert scale, with 1, 2, 3, 4, and 5 points for the options "I completely disagree", "I disagree", "I have no opinion", "I agree" and "I completely agree". has been taken. The software used in this research is Smart PLS and SPSS. In order to check the validity of the questionnaire questions, confirmatory factor analysis and convergent validity were used. The factor load of the research items is more than 0.4, which shows the validity of the questionnaire questions. In examining the convergence validity, the composite reliability (CR) of the studied constructs is greater than the average variance extracted (AVE), which indicates the convergent validity of the studied constructs.

Results:

Based on the results, the central phenomenon in this research was the social dynamics of schools including three main categories and eight sub categories. The main categories of managing the social dynamics of schools included social adaptation, social skills and social culture. Social adjustment included two subcategories of educational adjustment and emotional adjustment. Social skill included emotional social skill, functional social skill, alternative social skill and planning social skill. And social culture included the norms and culture of peers and affiliation.

According to the obtained results, the causal conditions affecting the social dynamics of schools have been placed in the area of ​​the presented policies, which have two categories of requirements, which include organizational and legal requirements. The obtained organizational requirements include meritocracy and merit selection, specialization and specialized knowledge, accurate identification of indicators and components of social dynamics and legal requirements including the existence of facilitating laws and regulations, goals in the form of approvals of the Supreme Council of Education and Culture and the Supreme Council of Cultural Revolution is.

According to the obtained results, the intervening factors affecting the management of the social dynamics of schools have been placed in two categories of intra-organizational conditions and extra-organizational conditions. Internal organizational conditions include examining two categories of structural barriers and management barriers, each of which has different factors.

According to the results obtained from the research, the strategies are categorized into two categories: individual strategies and organizational strategies. Individual strategies include examining the components of self-management, which includes factors of self-control, self-evaluation, self-correction, being a manager researcher and familiarity with various research methods, system knowledge, structure knowledge, culture knowledge, knowledge of the atmosphere, knowledge of rules and regulations, knowledge of organization theories, Experimenting, learning from experience and gaining experience is having a scientific outlook and having the power of leadership.

According to the results obtained from the research, establishing the social dynamic management style of schools has individual, social and organizational consequences. According to the obtained results, individual outcomes are effective in the two dimensions of increasing creativity and improving performance, which factors related to increasing creativity include forward-looking and future-making, creative and innovative components, generating new ideas, providing creative solutions and entrepreneurship. Also, performance improvement includes the components of continuous improvement and improvement of educational skills.

Conclusion:

The degree of significance of the causal conditions with the dimension of the central phenomenon shows the significance of the desired relationship. The degree of significance of the central phenomenon with the components of the strategies shows the significance of the desired relationship. The significant value of all the components related to the dimensions of strategies and phenomenon-oriented shows the validity of the investigated components. The significance level of background conditions with the dimension of strategies shows the significance of the desired relationship. The significant value of all the components related to the background conditions and strategies also shows the validity of the investigated components. The significance level of intervening factors with the dimension of strategies shows the significance of the desired relationship. The significant value of all the components related to the intervening factors and strategies dimension shows the validity of the investigated components.

Keywords:

 social dynamics, students, schools, education system

 

اعتبار یابی مدل مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در مقطع متوسطه

 (نمونه موردی استان کرمانشاه)

چکیده

مقدمه و هدف: پژوهش حاضر با هدف سنجش میزان اثرگذاری مدل مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در نظام آموزش و پرورش انجام شده است. پژوهش حاضر برحسب هدف یک مطالعه کاربردی- توسعه‌ای است و از منظر روش و بازه زمانی گردآوری داده‌ها، یک پژوهش پیمایشی مقطعی است.

روش‌شناسی پژوهش: برای گردآوری داده‌ها در این پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته بر اساس مدل پویایی اجتماعی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل مدیران مقطع متوسطه مدارس استان کرمانشاه است. روش نمونه‌گیری این پژوهش به صورت نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای و تعداد حجم نمونه هم بر اساس فرمول کوکران به دست آمد که تعداد حجم نمونه مورد بررسی 384 است.

یافته‌ها: بر اساس نتایج به دست آمده، میزان معناداری شرایط علی با بعد پدیده محوری برابر با مقدار 27/150، میزان معناداری پدیده محوری با مؤلفه‌های راهبردها برابر با مقدار 8 و میزان معناداری شرایط زمینه‌ای با بعد راهبردها برابر با مقدار 52/6 و میزان معناداری عوامل مداخله‌گر با بعد راهبردها برابر با مقدار 70/6 به دست آمده است که تمامی این مقادیر از مقدار استاندارد 96/1 بزرگ‌تر است.

بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به معناداری مؤلفه‌های مورد بررسی پژوهش نشان دهنده اعتبار مؤلفه‌های مورد بررسی و اثرگذاری مناسب مدل مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در نظام آموزش و پرورش است.

 

واژه‌های کلیدی: پویایی اجتماعی، دانش‌آموزان، مدارس، نظام آموزش و پرورش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

نظام آموزشی هر کشوری برای تحقق شایسته اهداف خود باید بتواند فراگیران را به دانش و مهارت‌هایی مجهز نماید که بتوانند تحولات و مسائل آینده را شناسایی کنند و برای آن آماده گردند؛ چرا که اولین و مهم‌ترین هدف نظام آموزشی، آماده‌سازی فراگیران برای نیازها، چالش‌ها و تقاضاهای آینده است. یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها که باید در میان دانش‌آموزان به آن توجه شود، پویایی اجتماعی است (Brennan,at all, 2017).

پویایی اجتماعی مطالعه رفتار گروه‌هاست که نتیجه تعاملات تک‌تک اعضای گروه و همچنین مطالعه از رابطه تعاملات فردی و رفتارهای سطح گروهی حاصل می‌شود. حوزه پویایی اجتماعی ایده‌هایی از اقتصاد، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی اجتماعی و سایر رشته‌ها را گرد هم می‌آورد و زیرشاخه‌ای از سیستم‌های انطباقی پیچیده یا علم پیچیدگی است (Neves & Paiva,2021).

اصطلاح پویایی اجتماعی، به دیدگاهی سیستماتیک از تعاملات اجتماعی بین افراد یا گروه‌های اجتماعی اشاره دارد. نمونه‌هایی از این روابط صمیمی، دوستی، خانواده، جوامع، شرکت‌ها، ملت‌ها و غیره هستند. با نگاهی به این دیدگاه سیستماتیک، بین این تعاملات و برخوردها یک اتفاق پویا وجود دارد؛ یعنی نه تصادفی هستند و نه غیرقابل پیش‌بینی (Roeser & Peck,2021).

باید توجه داشت که بیشتر اوقات، برای اکثر انسان‌ها، برخوردهای اجتماعی در سطح ناخودآگاه اتفاق می‌افتد. این بدان معناست که آنها از ساختاری که برخوردهای اجتماعی خود را بر اساس آن انجام می‌دهند آگاه نیستند. با این حال، چیزی نیست که افراد آن را ساخته باشند، بلکه آن چیزی است که از قبل وجود دارد و اگر بخواهید با دقت به آن نگاه کنند، می‌توانند آن را ببینند. پویایی در آغاز، عبارت است از توصیف ساده مراحل متوالی که جوامع بشری طی کرده‌اند (Chen & Astor,2022).

پویایی اجتماعی مدارس در نظام آموزش و پرورش به وضعیتی اشاره دارد که محیط آموزشی و تعاملات اجتماعی درون آن به صورت فعال و پویا هستند. این پویایی معمولاً به تعاملات بین دانش‌آموزان، معلمان، مدیران و سایر اعضای جامعه مدرسه اشاره دارد. پویایی اجتماعی در مدارس می‌تواند در سطوح مختلفی از محیط آموزشی مشاهده شود، از جمله:

الف) تعاملات دانش‌آموزان: پویایی اجتماعی در مدارس به ایجاد فرصت‌های تعامل و همکاری بین دانش‌آموزان می‌پردازد. این تعامل شامل فعالیت‌های گروهی، پروژه‌های تیمی، بحث و گفتگو، بازی‌های گروهی و مشارکت در فعالیت‌های جمعی است. این تعاملات می‌توانند روابط دوستانه، همکاری و تعامل مثبت را تقویت کنند و به ایجاد یک احساس تعلق به جامعه مدرسه کمک کنند.

ب) تعاملات معلمان و دانش‌آموزان: پویایی اجتماعی همچنین به تعامل بین معلمان و دانش‌آموزان اشاره دارد. این تعامل شامل ارائه بازخورد، راهنمایی، مشاوره و ایجاد یک رابطه معلم-دانش‌آموز صمیمی و محافظه کارانه است. تعاملات معلمان و دانش‌آموزان می‌تواند انگیزه و علاقه دانش‌آموزان را تقویت و بهبود فرایند یادگیری را تسهیل کند.

ج) تعاملات مدیران و اعضای جامعه مدرسه: پویایی اجتماعی همچنین به تعاملات بین مدیران مدرسه، معلمان، دانش‌آموزان و سایر اعضای جامعه مدرسه اشاره دارد. این تعاملات شامل جلسات هماهنگی، برنامه‌ریزی مشترک، ارتباط با والدین و همکاری با جوامع محلی است. تعاملات مؤثر بین اعضای جامعه مدرسه می‌تواند به بهبود مدیریت مدرسه، ارتقاء کیفیت آموزش، حل مسائل روزمره و ایجاد یک فضای آموزشی مثبت مؤثر باشد (Wang & Degol,2022).

بنابراین باید بیان داشت که پویایی اجتماعی در مدارس دارای یک اهمیت کاربردی است، زیرا بهبود روابط اجتماعی، افزایش انگیزه، ایجاد محیطی مهربان و حامی برای دانش‌آموزان، تقویت همکاری و تعاون، ارتقاء مهارت‌های اجتماعی و انتقال ارزش‌های اجتماعی به دانش‌آموزان کمک می‌کند. این پویایی می‌تواند بهبود عملکرد تحصیلی، افزایش رضایتمندی دانش‌آموزان و ایجاد یک فضای آموزشی مثبت و پویا منجر شود. برای ایجاد و حفظ پویایی اجتماعی در مدارس، نیاز به توجه به نیازها و خواسته‌های دانش‌آموزان، ایجاد فرصت‌های تعامل، تشویق همکاری و همبستگی، ارائه حمایت و راهنمایی مناسب و همچنین هماهنگی و همکاری بین اعضای جامعه مدرسه است (Osher & Kendziora,2022).

پژوهش‌های مختلفی توسط محققین برای میزان تأثیرگذاری پویایی اجتماعی در مدارس بر روی دانش‌آموزان انجام شده است.

گشتیل و همکاران (1400) در پژوهشی به بررسی فضای آموزشی پویا در مدارس و تأثیرات آن بر پیشرفت تحصیلی و افزایش انگیزه دانش آموزان پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که آشنایی و شناخت کافی نسبت به فضای آموزشی پویا در مدارس می‌تواند زمینه‌ای برای موفقیت و انگیزش تحصیلی دانش‌‌آموزان باشد و موجبات پیشرفت تحصیلی آنها را فراهم سازد.

سلامی و همکاران (1397) در پژوهشی، به ‌شناسایی عوامل ایستایی و پویایی نظام آموزشی در ایران‌ اقدام کردند که براساس یافته‌های این پژوهش ازنظر خبرگان، مؤلفه رویکردهای آموزشی از تأثیرگذارترین عوامل در پویایی نظام آموزشی ایران بیان شده است.

Osawa et al (2022) به بررسی عوامل اجتماعی به عنوان کاتالیزور برای پویایی اجتماعی در کلاس درس با استفاده از ربات معرفی کننده کتاب پرداختند. نتایج نشان داد که محققان تغییراتی را در رفتار کودکان مشاهده کردند، مانند فعالیت‌های تبلیغاتی خود به خود، راهنمایی از طبقه بالا به طبقه پایین، همکاری با افراد مختلف و افزایش علاقه به فناوری، حتی در شرایطی که ویروس کرونا در حال گسترش بود و تعامل اجتماعی کودکان پرورش داده شد. در پژوهشی دیگر،Norwalk et al (2021) در تحقیق خود به بررسی تأثیر برنامه توسعه حرفه‌ای بر استفاده معلمان پایه ششم از شیوه‌های مدیریت پویایی اجتماعی پرداختند. بر اساس نتایج، معلمانی که آموزش و مشاوره ارائه شده توسط حمایت از یادگیری اولیه و موفقیت اجتماعی را دریافت کردند، استفاده مکرر از شیوه‌های مدیریت پویایی اجتماعی را با هدف مدیریت پویایی اجتماعی عمومی دانش آموزان و حمایت از جوانانی که از نظر اجتماعی منزوی هستند، گزارش کردند

Farmer et al (2018) درتحقیقی با عنوان "مدیریت پویایی اجتماعی کلاس درس: چرا دست نامرئی معلم برای آموزش ویژه اهمیت دارد؟"به بررسی این موضوع پرداخته‌اند که اگرچه معلمان ظرفیت سازماندهی محیط و فعالیت‌های کلاس را به شیوه‌هایی دارند که به تجربیات اجتماعی دانش‌آموزان کمک می‌کند، اما اغلب مشارکت آنها در تحقیقات در مورد روابط با همسالان دانش‌آموزان و توسعه مداخلات اجتماعی نادیده گرفته می‌شود. برای پرداختن به این موضوع، محققان شروع به تمرکز بر شفاف سازی استراتژی‌هایی برای مدیریت پویایی اجتماعی کلاس درس کرده‌اند. در این تحقیق به بررسی مشارکت‌های بالقوه برای درک تجربیات اجتماعی دانش‌آموزان دارای معلولیت و کشف پیامدهای مرتبط با ارائه مداخلات متمرکز بر کلاس درس برای حمایت از سازگاری آنها پرداخته شده است. از آنجا که نهاد آموزش و پرورش به خاطر تکیه‌بر گسترده‌ترین سرمایه ملی بیشترین سهم را در رشد، سازندگی و اعتلای ملی ایفا می‌کند و رسیدن به کشوری برتر در منطقه به عنوان آرمان سند چشم‌انداز بیست ساله ملی، بدون توجه به رشد و بالندگی این نهاد ناممکن است، هرگونه بازکاوی و بررسی وضعیت کنونی این نهاد کاری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. باید نظام آموزشی در مدارس تغییر کند تا سازگار شود و نسلی پویا تربیت کند؛ بنابراین، نظام آموزشی به‌جای اینکه صرفاً نقش سازنده داشته باشد، بایستی نقش خلاقانه‌ای داشته باشد و یادگیری را آموزش دهد. مدرسه مهم‌ترین رکن نظام آموزشی است و همچنین مهم‌ترین فضای عمومی که عامل برجسته‌ای در طراحی است. ساختار مدرسه تأثیر شگرفی بر فرآیند یادگیری دارد. از همین رو، هدف از انجام این پژوهش این است که میزان اثرگذاری مدل مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در نظام آموزش و پرورش را مورد بررسی قرار دهد.

 

 

روش پژوهش

مدل مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در نظام آموزش و پرورش که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است، در شکل 1 نشان داده شده است. در پژوهش حاضر، روش پژوهش به صورت ترکیبی(کیفی-کمی) بود. بخش اول پژوهش شامل استفاده از روش کیفی با هدف شناسایی، طبقه بندی و استخراج مفاهیم براساس مطالعه متون یا مبتنی بر دیدگاه خبرگان می‌باشد. روش کیفی مورد استفاده در این بخش مبتنی بر روش تحلیل محتوا بود. تحليل محتواي كيفي در این پژوهش را روش پژوهشي براي تفسير ذهني محتوايي داده‌هاي متني از طريق فرايندهاي دسته‌بندی نظام‌مند شناخته شده می توان دانست. روش پژوهش حاضر از نظر اهداف ، کاربردی است: زیرا پژوهشگر قصد دارد به توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص تحت عنوان ارائه مدل الگوی مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در نظام آموزش و پرورش بپردازد. این پژوهش در زمره پژوهش های کمی است و برحسب روش گرداوري داده‌ها و یا ماهیت و روش پژوهش، توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه مدیران مقطع متوسطه در مدارس استان کرمانشاه است. روش نمونه‌گیری این پژوهش به صورت نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای و تعداد حجم نمونه هم بر اساس فرمول کوکران به دست آمد که تعداد حجم نمونه مورد بررسی 384 است. نمونه‌گیری آماری این پژوهش به روش نمونه­گیری غیرتصادفی از نوع هدفمند است. افرادی در این پژوهش مورد پرسش قرار گرفتند که دارای توانایی­ها و قابلیت­های تخصصی لازم در زمینه­های مدیریت پویایی اجتماعی مدارس بودند. شرایط انتخاب افراد برای پاسخگویی به پرسش­های مطرح شده در پرسشنامه، داشتن مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا دکتری در رشته‌های مرتبط با آموزش در مدارس و داشتن حداقل پنج سال سابقه کاری و پژوهشی بود.

در این نمونه بیشترین تعداد افراد شرکت کننده در پژوهش، مردان با درصد فراوانی 56/51% بودند. در بررسی وضعیت تأهل مشخص شد که افراد متأهل با 4/74% از فراوانی بیشتری برخوردار هستند. به همین ترتیب اکثریت شرکت کنندگان با فراوانی 39/53% دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد بودند. در بررسی سن شرکت کنندگان هم مشخص گردید که فراوانی بیشتر مشارکت کنندگان در پژوهش در بازه زمانی 55-45 سال با مقدار 84/39% است و بر اساس نتایج به دست آمده در بررسی میزان سابقه و تجربه افراد شرکت کننده هم مشخص گردید که بالاترین میزان از شکت کنندگان دارای بیشتر از 5 سال سابقه با میزان 38/34% هستند.

 ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بر اساس مدل مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در نظام آموزش و پرورش است. 

در این پژوهش در مرحله یک ابتدا به مصاحبه‌ها به دقت گوش داده شد و کدهای مختلفی که توسط خبرگان از مصاحبه‌های انجام شده به دست آمده بود، دسته‌بندی گردید. سپس در مرحله دوم، کدهای هر یک از مصاحبه‌ها استخراج گردید و صحت و سقم آنها از طریق مشورت با خبره مورد مصاحبه مورد بررسی قرار گرفت و مرحله سوم با ارائه توصیفات مربوط به هر کد برای فرد مصاحبه شده بیان شد. در مرحله چهارم، با مشخص شدن کدها و دریافت صحت آنها از سوی خبرگان، بازبینی مجدد کدها از طرف محقق برای بررسی سوگیری کدها انجام گردید که نتیجه آن عدم وجو هرگونه سوگیری در کدها بود. در مرحله پنجم، کدهای مثبت و منفی در مورد مدل مدیریت پویایی اجتاعی در مدارس به دست آمده از مصاحبه‌ها، دسته‌بندی شد. مطابق مرحله ششم، هفتم و هشتم کدهای به دست آمده از ده مصاحبه‌های انجام شده که در مورد پویایی اجتماعی مدارس بود با پنج نفر از معلمان مقطع متوسطه مطرح شد و نظر آنها تایید وجود چنین گزاره‌هایی در مورد پویایی اجتماعی بود.در پژوهش حاضر، برای تجزیه و تحلیل داده‌های به دست آمده از مصاحبه‌ها، از تکنیک نظریه داده‌بنیاد(گراد تئوری) بهره برده است.

نمره‌گذاری در پرسشنامه حاضر به‌صورت طیف لیکرت 5 نقطه‌ای است که برای گزینه‌های «کاملاً مخالفم»، «مخالفم»، «نظری ندارم»، «موافقم» و «کاملاً موافقم» به ترتیب امتیازات 1، 2، 3، 4 و 5 در نظر گرفته شده است. نرم‌افزار مورداستفاده در پژوهش حاضر Smart PLS و SPSS است. به‌ منظور بررسی روایی سؤالات پرسشنامه از تحلیل عامل تأییدی و روایی همگرایی استفاده ‌شده است. بار عاملی گویه‌های پژوهش بیشتر از 4/0 به‌دست‌آمده است که نشان از روایی سؤالات پرسشنامه دارد. در بررسی روایی همگرایی، پایایی ترکیبی¹ (CR) سازه‌های موردمطالعه بزرگ‌تر از میانگین واریانس استخراجی² (AVE) به‌دست‌آمده است که این امر گویای روایی همگرایی سازه‌های موردمطالعه است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل (1). مدل مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در نظام آموزش و پرورش

 

از همین رو، فرضیه‌های پژوهش حاضر عبارت است از:

الف) شرایط علی رابطه‌ی معنی‌داری با بعد پدیده محوری دارد.

ب) پدیده محوری رابطه‌ی معنی‌داری با بعد راهبردها دارد.

ج) شرایط زمینه‌ای رابطه‌ی معنی‌داری با بعد راهبردها دارد.

د) مداخله‌گر رابطه‌ی معنی‌داری با بعد راهبردها دارد.

ه) راهبردها رابطه‌ی معنی‌داری با بعد پیامدها دارد.

 

 

 

 

 

یافته‌های پژوهش

بررسی نرمال بودن توزیع داده­ها

جدول 1. آزمون نرمال بودن متغیرهای مورد بررسی

شاخص	تعداد	چولگی	کشیدگی	وضعیت
آینده‌نگری	384	-093/0	-904/0	نرمال است
اجتماعی	384	-153/0	-661/0	نرمال است
افزایش خلاقیت	384	-017/0	-717/0	نرمال است
الزامات سازمانی	384	-110/0	-039/1	نرمال است
الزامات قانونی	384	-293/0	-861/0	نرمال است
برنامه‌های مدیریتی	384	-120/0	-681/0	نرمال است
بهبود اثربخشی و کارایی سازمانی	384	-148/0	-033/1	نرمال است
بهبود عملکرد	384	-265/0	-799/0	نرمال است
تربیت مطلوب	384	-140/0	-834/0	نرمال است
خط‌مشی‌ها	384	-102/0	-943/0	نرمال است
خود مدیریتی	384	-187/0	-635/0	نرمال است
راهبردها	384	-081/0	-781/0	نرمال است
روش‌های متنوع آموزشی	384	-149/0	-919/0	نرمال است
سازمانی	384	-259/0	-849/0	نرمال است
سازمانی-راهبرد	384	-202/0	-634/0	نرمال است
سازگاری اجتماعی، مهارت اجتماعی و فرهنگ اجتماعی	384	-186/0	-029/1	نرمال است
شرایط برون سازمانی	384	-344/0	-724/0	نرمال است
شرایط درون سازمانی	384	-164/0	-834/0	نرمال است
شرایط سازمانی	384	-182/0	-194/0	نرمال است
شرایط محیطی	384	-138/0	-181/0	نرمال است
عوامل تکنولوژیکی	384	659/0	486/0	نرمال است
عوامل فرهنگی- اجتماعی	384	471/0	280/0	نرمال است
فردی	384	289/0	-101/0	نرمال است
فردی-راهبرد	384	-182/0	-194/0	نرمال است
مدیریت پویایی اجتماعی مدارس	384	-223/0	073/0	نرمال است
موانع اقتصادی	384	-183/0	014/0	نرمال است
موانع ساختاری	384	-169/0	319/0	نرمال است
موانع مدیریتی	384	217/0	-122/0	نرمال است
موفقیت تحصیلی دانش آموزان	384	-295/0	-160/0	نرمال است
پاسخگویی به نیازهای جامعه	384	183/0	394/0	نرمال است
پدیده محوری	384	102/0	-101/0	نرمال است
پیامدها	384	322/0	908/0	نرمال است

همان‌طور كه در جدول فوق مشاهده مي‌شود، ضرایب چولگی و کشیدگی تمامي متغيرها در بازه امن و قابل‌قبول (3+ و 3-) است. لذا این‌گونه استنباط می‌شود که توزیع داده‌های متغيرها از توزیع آماری نرمال پیروی می‌کند.

 

سنجش بارهای عاملی

بارهای عاملی از طریق محاسبه مقدار همبستگی شاخص­های یک سازه با آن سازه محاسبه می­شوند که اگر این مقدار برابر یا بیشتر از مقدار 4/0 شود، مؤید این مطلب است که واریانس بین سازه و شاخص­های آن از واریانس خطای اندازه­گیری آن سازه بیشتر بوده و پایایی در مورد آن مدل اندازه­گیری قابل قبول است. بار عاملی شاخص‌های پژوهش در جدول 3 تا 8 نشان داده شده است.

جدول 2. بار عاملی شاخص‌های شرایط علی

بعد	مؤلفه فرعی	مؤلفه فرعی	شاخص	نماد	بار عاملی	وضعیت
شرایط علی	خط‌مشی‌ها	الزامات سازمانی	استانداردسازي گزينش و انتصاب مديران	Q1	761/0	تائید
			شايسته سالاري و شايسته گزينی	Q2	768/0	تائید
			تخصص گرايي و دانش تخصصي	Q3	786/0	تائید
			شناسايي دقيق شاخص‌ها و مؤلفه‌های پویایی اجتماعی	Q4	766/0	تائید
			ساختار سازماني مناسب	Q5	790/0	تائید
			نيازسنجي توسعه حرفه‌ای مديران	Q6	741/0	تائید
		الزامات قانونی	اهداف در قالب مصوبات شوراي عالي آموزش‌وپرورش و شوراي عالي انقلاب فرهنگي	Q7	820/0	تائید
			وجود قوانين و مقررات تسهيل گر،	Q8	848/0	تائید
			وجود اهداف عاليه تعليم و تربیت در قالب قانون اساسي	Q9	831/0	تائید

 

جدول 3. بار عاملی شاخص‌های پدیده محوری

بعد	مؤلفه فرعی	مؤلفه فرعی	شاخص	نماد	بار عاملی	وضعیت
پدیده محوری	مدیریت پویایی اجتماعی مدارس	سازگاری اجتماعی، مهارت اجتماعی و فرهنگ اجتماعی	تعهد و تعلق مدیران	Q10	745/0	تائید
			مدیریت و آموزش سلسله مراتبی دانش آموزان	Q11	756/0	تائید
			مسئولیت‌پذیری	Q12	794/0	تائید
			مهارت تصمیم‌گیری	Q13	770/0	تائید
			مهارت فني	Q14	753/0	تائید
			مهارت انساني	Q15	764/0	تائید
			مهارت ادراكي	Q16	754/0	تائید
			مهارت مديريت منابع	Q17	767/0	تائید
			مهارت فناوري	Q18	729/0	تائید
			نگرش مثبت به يادگيري	Q19	752/0	تائید
			فرهنگ سيستمي به مدارس	Q20	742/0	تائید
		آینده نگری	جامعه و صنعت	Q21	757/0	تائید
			فلسفه اهداف عاليه تعليم و تربيت براي رسيدن آيندگان به يك زندگي ايده آل	Q22	786/0	تائید
			نياز جامعه	Q23	795/0	تائید
			جامعه محوري	Q24	794/0	تائید
			نياز به تغيير و تحول	Q25	781/0	تائید
			چشم‌انداز سازی و ترسيم آينده مطلوب براي پویایی اجتماعی مدارس	Q26	755/0	تائید
			ارتباط مدرسه	Q27	784/0	تائید
		برنامه‌های مدیریتی	پشتيباني و حمايت نهادي و محيطي	Q28	791/0	تائید
			تدوين برنامه كلي پویایی اجتماعی مدارس به‌صورت هدفمند و ساختارمند و رسمي	Q29	764/0	تائید
			مشاركت انجمن‌های مديريت آموزشي در پویایی اجتماعی مدارس	Q30	785/0	تائید
			تدوين مؤلفه‌های مدیریت پویایی اجتماعی مدارس	Q31	793/0	تائید
			استفاده از نظرات افراد متخصص در رابطه با مدیریت پویایی اجتماعی مدارس	Q32	815/0	تائید

جدول 4. بار عاملی شاخص‌های شرایط زمینه‌ای

بعد	مؤلفه فرعی	مؤلفه فرعی	شاخص	نماد	بار عاملی	وضعیت
شرایط زمینه‌ای	شرایط محیطی	عوامل فرهنگی- اجتماعی	مشاركت ذينفعان	Q33	740/0	تائید
			حمايت همه جانبه همه اقشار از مديران و ميزان مشاركت اولياء،	Q34	760/0	تائید
			رغبت و حمايت و نقش ساير دستگاه‌ها	Q35	801/0	تائید
			نقش سازمان‌های مردم ‌نهاد (NGO) والدین و خواسته‌ها و انتظارات آن‌ها	Q36	772/0	تائید
			استقبال جامعه از دانستن و دانايي افراد	Q37	787/0	تائید
			ارتباط مديران مدارس با مراكز پژوهشاتي	Q38	801/0	تائید
			نقش سازمان‌های مردم نهاد	Q39	772/0	تائید
			آموزشي و پژوهشي	Q40	787/0	تائید
	شرایط سازمانی	عوامل تکنولوژیکی	آشنايي مديران با سیستم‌های اطلاعات مديريت (MIS)	Q41	790/0	تائید
			وجود امكانات سخت افزاري و نرم‌افزاری	Q42	778/0	تائید
			آشنايي مديران با سیستم‌های اطلاعات مديريت	Q43	781/0	تائید
			نقش شبکه‌های اجتماعي ايجاد شده توسط اولياء	Q44	788/0	تائید
			استفاده از چندرسانه‌ای بودن سيستم مدرسه	Q45	784/0	تائید
			آشنایی با مهارت‌های هفت‌گانه (ICDL) و هوشمند سازی	Q46	777/0	تائید

 

جدول 5. بار عاملی شاخص‌های شرایط مداخله‌گر

بعد	مؤلفه فرعی	مؤلفه فرعی	شاخص	نماد	بار عاملی	وضعیت
شرایط مداخله‌گر	شرایط درون‌سازمانی	موانع ساختاری	كم و ناكافي بودن حقوق و مزاياي مديران	Q47	855/0	تائید
			عدم‌تغییر ساختار سنتي و قديمي سيستم آموزشي به ساختار به روزتر	Q48	848/0	تائید
			متمركز بودن سيستم آموزشي	Q49	840/0	تائید
		موانع مدیریتی	عدم وجود جانشين پروري	Q50	814/0	تائید
			عدم وجود فرهنگ شایسته‌سالاری و شايسته گزيني در انتخاب مديران	Q51	804/0	تائید
			عدم تخصص گرايي و دانش تخصصي	Q52	828/0	تائید
			معرفي نيروهاي سفارشي	Q53	820/0	تائید
	شرایط برون‌سازمانی	موانع اقتصادی	نگاه مصرفي به آموزش و پرورش	Q54	809/0	تائید
			عدم تخصيص بودجه مناسب براي مدرسه	Q55	805/0	تائید
			تورم	Q56	816/0	تائید
			گراني	Q57	788/0	تائید
			عدم تخصيص اعتبار مناسب براي آموزش پویایی مدارس	Q58	781/0	تائید

 

جدول 6. بار عاملی شاخص‌های راهبردها

بعد	مؤلفه فرعی	مؤلفه فرعی	شاخص	نماد	بار عاملی	وضعیت
راهبردها	فردی	خود مدیریتی	داراي قدرت رهبري	Q59	736/0	تائید
			شناخت ساختار	Q60	748/0	تائید
			خودكنترلي	Q61	765/0	تائید
			خودارزيابي	Q62	748/0	تائید
			خود اصلاحی	Q63	749/0	تائید
			خود اصلاحی	Q64	763/0	تائید
			پژوهشگر بودن مدير و آشنايي با روش‌های مختلف پژوهشي	Q65	756/0	تائید
			شناخت سيستم	Q66	733/0	تائید
			شناخت فرهنگ	Q67	758/0	تائید
			شناخت جو	Q68	724/0	تائید
			شناخت قوانين و مقررات	Q69	746/0	تائید
			شناخت تئوريهاي سازمان	Q70	746/0	تائید
			اهل تجربه ورزي	Q71	736/0	تائید
			تجربه آموزي و كسب تجربه	Q72	720/0	تائید
			داشتن نگاه علمي	Q73	734/0	تائید
	سازمانی	روش‌های متنوع آموزشی	مستندسازي تجارب مديران موفق و مديران ناموفق (تبدیل دانش پنهان به دانش آشکار)	Q74	744/0	تائید
			برگزاري ويديو كنفرانس	Q75	729/0	تائید
			ايجاد فرصت مطالعاتي براي مديران مدارس	Q76	741/0	تائید
			حضور در کارگاه‌ها،	Q77	767/0	تائید
			کنفرانس‌ها و سمينارها و جلسات و سخنرانی‌های ملي	Q78	739/0	تائید
			منطقه‌ای و بین‌المللی	Q79	755/0	تائید
			شركت در کلاس‌های آموزشی	Q80	726/0	تائید
			معرفي کتاب‌ها يا مقالات تخصصي براي افزايش دانش تخصصي مديران	Q81	749/0	تائید
			ارتباط مداوم نظام آموزشي با نظام‌های آموزشي موفق دنيا و استفاده از تجارب آنان	Q82	789/0	تائید
			مطالعه تطبيقي نظام‌های آموزشي	Q83	762/0	تائید
			برگزاري جلسات هم انديشي بين خود مديران	Q84	745/0	تائید
			در دسترس قرار دادن دانش توسعه حرفه‌ای	Q85	778/0	تائید

جدول 7. بار عاملی شاخص‌های پیامدها

بعد	مؤلفه فرعی	مؤلفه فرعی	شاخص	نماد	بار عاملی	وضعیت
پیامدها	فردی	افزایش خلاقیت	كارآفرين	Q86	838/0	تائید
			آینده‌نگر و آینده‌ساز	Q87	827/0	تائید
			خلاق و نوآور، توليد ایده‌های نو	Q88	782/0	تائید
			ارائه راه‌حل‌های خلاقانه	Q89	827/0	تائید
		بهبود عملکرد	بهبود مستمر	Q90	873/0	تائید
			ارتقاي مهارت‌های آموزشی	Q91	880/0	تائید
	سازمانی	بهبود اثربخشی و کارایی سازمانی	بهبود مستمر	Q92	853/0	تائید
			ارتقاي مهارت‌های آموزشی	Q93	859/0	تائید
		موفقیت تحصیلی دانش آموزان	كسب نتايج بهتر تحصيلي	Q94	819/0	تائید
			بهبود فرآيند ياد‌دهي	Q95	813/0	تائید
			یادگیری	Q96	831/0	تائید
	اجتماعی	پاسخگویی به نیازهای جامعه	تربيت نيروي انساني متخصص مورد نياز جامعه	Q97	812/0	تائید
			افزايش رضايت مشتري	Q98	804/0	تائید
			ارتباط مدرسه و جامعه و صنعت	Q99	803/0	تائید
			توسعه سرمايه اجتماعي	Q100	799/0	تائید
			دريافت حمايت اجتماعي بيشتر	Q101	733/0	تائید
		تربیت مطلوب	چشم انداز روشن از اهداف خود در آينده	Q102	752/0	تائید
			حس مسئولیت‌پذیری	Q103	779/0	تائید
			مهارت زندگي	Q104	715/0	تائید
			استقلال فكري و آزادي انديشه	Q105	749/0	تائید
			همدلي	Q106	768/0	تائید
			برنامه مداري	Q107	802/0	تائید
			تربيت همه‌جانبه	Q108	763/0	تائید
			زندگي محوري،	Q109	736/0	تائید
			قدرت تصمیم‌گیری بالا	Q110	762/0	تائید

پایایی ترکیبی

در صورتی که مقدار CR برای هر سازه بالای 7/0 شود، نشان از پایداری درونی مناسب برای مدل­های اندازه­گیری دارد. مقادیر پایایی ترکیبی که در جدول 8 گزارش گردیده نشان می‌دهد که همگی بالای 7/0 هستند.

 

 

جدول 8. مقادیر پایایی ترکیبی

شاخص	Composite Reliability
آینده‌نگری	884/0
اجتماعی	889/0
افزایش خلاقیت	871/0
الزامات سازمانی	895/0
الزامات قانونی	886/0
برنامه‌های مدیریتی	863/0
بهبود اثربخشی و کارایی سازمانی	869/0
بهبود عملکرد	877/0
تربیت مطلوب	855/0
خط‌مشی‌ها	932/0
خود مدیریتی	898/0
راهبردها	932/0
روش‌های متنوع آموزشی	888/0
سازمانی	915/0
سازمانی-راهبرد	888/0
سازگاری اجتماعی، مهارت اجتماعی و فرهنگ اجتماعی	905/0
شرایط برون سازمانی	899/0
شرایط درون سازمانی	894/0
شرایط زمینه‌ای	936/0
شرایط سازمانی	901/0
شرایط علی	932/0
شرایط محیطی	897/0
عوامل تکنولوژیکی	901/0
عوامل فرهنگی- اجتماعی	897/0
فردی	917/0
فردی-راهبرد	898/0
مداخله‌گر	934/0
مدیریت پویایی اجتماعی مدارس	935/0
موانع اقتصادی	899/0
موانع ساختاری	874/0
موانع مدیریتی	865/0
موفقیت تحصیلی دانش آموزان	891/0
پاسخگویی به نیازهای جامعه	869/0
پدیده محوری	935/0
پیامدها	961/0

روایی همگرا

جدول 10 مقادیر AVE متغیرهای پژوهش را نشان می­دهد که همگی بالای 5/0 هستند.

جدول 9. مقادیر AVE

	Composite Reliability	Average Variance Extracted (AVE)
آینده نگری	884/0	793/0
اجتماعی	889/0	615/0
افزایش خلاقیت	871/0	628/0
الزامات سازمانی	895/0	630/0
الزامات قانونی	886/0	610/0
برنامه‌های مدیریتی	863/0	677/0
بهبود اثربخشی و کارایی سازمانی	869/0	689/0
بهبود عملکرد	877/0	640/0
تربیت مطلوب	855/0	662/0
خط‌مشی‌ها	932/0	577/0
خود مدیریتی	898/0	637/0
راهبردها	932/0	579/0
روش‌های متنوع آموزشی	888/0	613/0
سازمانی	915/0	605/0
سازمانی-راهبرد	888/0	613/0
سازگاری اجتماعی، مهارت اجتماعی و فرهنگ اجتماعی	905/0	657/0
شرایط برون سازمانی	899/0	639/0
شرایط درون سازمانی	894/0	627/0
شرایط زمینه‌ای	936/0	593/0
شرایط سازمانی	901/0	644/0
شرایط علی	932/0	577/0
شرایط محیطی	897/0	635/0
عوامل تکنولوژیکی	901/0	644/0
عوامل فرهنگی- اجتماعی	897/0	635/0
فردی	917/0	581/0
فردی-راهبرد	898/0	637/0
مداخله‌گر	934/0	586/0
مدیریت پویایی اجتماعی مدارس	935/0	590/0
موانع اقتصادی	899/0	639/0
موانع ساختاری	874/0	699/0
موانع مدیریتی	865/0	762/0
موفقیت تحصیلی دانش آموزان	891/0	671/0
پاسخگویی به نیازهای جامعه	869/0	768/0
پدیده محوری	935/0	590/0
پیامدها	961/0	552/0

 

مشاهده می‌گردد که مقدار میانگین واریانس استخراج شده (AVE) همواره بزرگ‌تر از 5/0 است و مقدار پایایی ترکیبی نیز در تمام موارد مقداری بیشتر از 7/0 به دست آمده که از مقدار میانگین واریانس استخراج شده (AVE) نیز بزرگ‌تر است؛ بنابراین روایی همگرا نیز تأیید می‌شود.

 

بررسی میزان تأثیرگذاری کلی مدل

وتزلس و همکاران (2009) سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0 را به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF معرفی نموده­اند. جدول 10 میانگین مقادیر اشتراکی و میانگین مقادیر R Squares را نشان می­دهد که بر این اساس مقدار GOF برابر است با 74/0 که برازش قوی را نشان می­دهد.

جدول 10. میانگین مقادیر اشتراکی و میانگین مقادیر R Squares

مؤلفه‌ها	Communality	R Square	avg-communality	avg-R
آینده نگری	419/0	745/0	601/0	918/0
اجتماعی	508/0	871/0
افزایش خلاقیت	61/0	915/0
الزامات سازمانی	581/0	933/0
الزامات قانونی	591/0	928/0
برنامه‌های مدیریتی	516/0	836/0
بهبود اثربخشی و کارایی سازمانی	588/0	858/0
بهبود عملکرد	765/0	918/0
تربیت مطلوب	778/0	904/0
خط‌مشی‌ها	518/0	1
خود مدیریتی	63/0	1
راهبردها	621/0	9/0
روش‌های متنوع آموزشی	683/0	1
سازمانی	489/0	937/0
سازمانی-راهبرد	584/0	922/0
سازگاری اجتماعی، مهارت اجتماعی و فرهنگ اجتماعی	645/0	921/0
شرایط برون سازمانی	674/0	927/0
شرایط درون سازمانی	707/0	924/0
شرایط زمینه‌ای	508/0
شرایط سازمانی	522/0	928/0
شرایط علی	381/0
شرایط محیطی	591/0	926/0
عوامل تکنولوژیکی	446/0	1
عوامل فرهنگی- اجتماعی	788/0	1
فردی	775/0	944/0
فردی-راهبرد	768/0	928/0
مداخله‌گر	518/0
مدیریت پویایی اجتماعی مدارس	532/0	1
موانع اقتصادی	591/0	1
موانع ساختاری	773/0	906/0
موانع مدیریتی	519/0	811/0
موفقیت تحصیلی دانش آموزان	734/0	918/0
پاسخگویی به نیازهای جامعه	435/0	834/0
پدیده محوری	584/0	852/0
پیامدها	667/0	888/0

 

آزمون فرضیه‌ها

پس از بررسی برازش مدل­های اندازه­گیری، مدل ساختاری و مدل کلی، مطابق با الگوریتم تحلیل داده­ها در روش PLS، محقق اجازه می­یابد که به بررسی و آزمون روابط بین متغیرهای خود بپردازد. در این قسمت ضرایب استاندارد شده مسیرهای مربوط به فرضیه­ها و مقادیر t بررسی می­شود. برای تأیید یا رد فرضیه­ها مقدار t باید بیشتر از 96/1 یا کمتر از 96/1- باشد. مقادیر بین این دو مقدار حاکی از عدم وجود تفاوت معنادار مقدار محاسبه شده برای وزن­های رگرسیونی با مقدار صفر در سطح 95 درصد است. شکل 2 خروجی ضرایب مسیر استاندارد شده و شکل 3 مقادیر t مربوط به روابط بین متغیرها را نشان می­دهد.

 

 

شکل 2. مدل پژوهش همراه با ضرایب استاندارد شده

 

شکل 3. مدل پژوهش همراه با مقادیر t-values

خلاصه‌ی آزمون نتایج در جدول 11 آورده شده است.

جدول 11. خلاصه‌ی آزمون نتایج فرضیه‌های پژوهش

فرضیه‌ها	ضرایب مسیر	ضرایب معنی‌داری (t-value)	نتیجه
شرایط علی رابطه‌ی معنی‌داری با بعد پدیده محوری دارد.	92/0	27/150	تائید
پدیده محوری رابطه‌ی معنی‌داری با بعد راهبردها دارد.	37/0	8	تائید
شرایط زمینه‌ای رابطه‌ی معنی‌داری با بعد راهبردها دارد.	30/0	52/6	تائید
مداخله‌گر رابطه‌ی معنی‌داری با بعد راهبردها دارد.	30/0	70/6	تائید
راهبردها رابطه‌ی معنی‌داری با بعد پیامدها دارد.	94/0	58/157	تائید
t-value>96/1

 

بحث

نتایج به دست آمده از پژوهش نشان داد که مولفه‌های مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در شش مولفه‌ی اصلی شرایط علی، پدیده محوری(مدیریت پویایی اجتماعی مدارس)، شرايط زمینه‌ای، شرايط مداخله‌گر، راهبردها و پيامدهاي مدیریت پویایی اجتماعی مدارس گنجانده شده است. با توجه به تحليل نتايج حاصل از مصاحبه‌هاي انجام شده، شرايط علّي در اين پژوهش كه مقولة اصلي(مدیریت پویایی اجتماعی مدارس) را تحت تاثیر قرار می‌دهد، شامل دو خط مشی الزامات سازمانی و الزامات قانونی بود. بنابراین مطابق با یافته‌های حاصل، دو مولفه سازمانی و قانونی به عنوان مولفه‌های اصلی در شکل‌گیری مدل مدیریت پویایی اجتماعی مدارس نقش دارند.

در تبیین یافته‌های این پژوهش باید بیان داشت که مدیریت پویایی اجتماعی در مدارس شامل توانمندسازی دانش‌آموزان برای مشارکت فعال در جامعه و ایجاد روابط مثبت با دیگران است. اولین نقش سازمانی در این زمینه، ایجاد فرهنگ سازمانی مثبت است. برای این کار، مدیران مدارس باید مهارت‌های ارتباطی و رهبری قوی داشته باشند تا بتوانند فرهنگی را ایجاد کنند که دانش‌آموزان را برای مشارکت فعال و ایجاد روابط مثبت با دیگران ترغیب کند. به طور کلی، باید بیان داشت که فرهنگ سازمانی مثبت می‌تواند به مدیریت پویایی اجتماعی مدارس در چندین جهت کمک کند. Smith (2021) در پژوهش خود بیان داشت که فرهنگ سازمانی از طریق تشویق به رفتارهای مثبت می‌تواند به پویایی اجتماعی در مدارس کمک کند. در فرهنگ سازمانی مثبت، رفتارهای مثبت و مشارکت فعال در جامعه تحسین شده و تشویق می‌شود. این نوع فرهنگ باعث می‌شود که دانش‌آموزان بیشتر مشارکت کنند و در روابط بین فردی بهتر عمل کنند که این نتیجه با یافته‌های پژوهش حاضر مطابقت داشت.

بر اساس نتايج به دست آمده، پديده محوري در اين پژوهش، پویایی اجتماعی مدارس شامل سه مقوله اصلی و هشت مقوله‌ی فرعی بود. مقولات اصلی مدیریت پویایی اجتماعی مدارس شامل سازگاری اجتماعی، مهارت اجتماعی و فرهنگ اجتماعی بود. سازگاری اجتماعی شامل دو مقوله فرعی سازگاری آموزشی و سازگاری عاطفی بود. مهارت اجتماعی شامل مهارت اجتماعی احساسی، مهارت اجتماعی عملکردی، مهارت اجتماعی جایگزین و مهارت اجتماعی برنامه‌ریزی بود؛ و فرهنگ اجتماعی شامل هنجارها و فرهنگ همسالان و وابستگی بود. اين نتيجه با نتايج تحقيق محققاني همچون at all Norwalk (2021) همخوانی دارد چرا كه آنان نيز در پژوهش خود به نتايج مشابهي دست يافتند. نتايج تحقيقات اين افراد نيز نشان داده است كه پویایی اجتماعی مدارس از طريق بهبود و ارتقاء دانش، مهارت‌ها، قابليت‌ها، توانایی‌ها، عملكردها و نگرش‌هاي مديران و تدوين برنامه‌هاي حرفه‌اي و آينده‌نگري حاصل مي‌گردد.

مطابق با نتایج به دست آمده، شرایط علی مؤثر بر پویایی اجتماعی مدارس در حوزه خط و مشی‌های ارائه شده قرار گرفته شده است که این خط و مشی‌ها دارای دو دسته از الزامات هستند که شامل الزامات سازمانی و قانونی می‌باشند. الزامات سازمانی به دست آمده شامل‌ شايسته سالاري و شايسته گزيني، تخصص گرايي و دانش تخصصي، شناسايي دقيق شاخص‌ها و مؤلفه‌های پویایی اجتماعی، ساختار سازماني مناسب، نيازسنجي توسعة حرفه‌ای مديران، استانداردسازي گزينش و انتصاب مديران و الزامات قانونی شامل‌ وجود قوانين و مقررات تسهیلگر، وجود اهداف عاليه تعليم و تربیت در قالب قانون اساسي، اهداف در قالب مصوبات شوراي عالي آموزش و پرورش و شوراي عالي انقلاب فرهنگي است. نتایج به دست آمده در مورد نقش این دو الزام در شرایط علی، با یافته‌های پژوهش Simbolon at all (2022)،at all Jahed (2022)، Osawa at all (2022)، Farmer at all (2018) همخوان و همسو است. یافته‌های اين محققان نيز نشان می‌دهد كه مؤلفه‌ها و متغيرهايي همچون بهبود و تکامل، دانش‌آموز محور، مشارکت محور، پژوهش محور و تفکر، تخصص مديريتي، تجربه معلمي، مهارت‌هاي روابط انساني، ايجاد فرصت توسعه فردي و تشويق مديران به ‌بهسازي خود، تغيير و تحول در آموزش وپرورش، هوش، خلاقيت و خود مدیریتی، به عنوان شرايط علّي در پویایی اجتماعی مدارس اثر مي‌گذارند.

در بخش یافته‌های مربوط به شرایط محیطی که عوامل فرهنگی-اجتماعی را در برگرفته بود، Admiraal at all (2021) بیان داشتند که یکی از عوامل فرهنگی-اجتماعی مهم در مدیریت پویایی اجتماعی مدارس، فرهنگ مدرسه است. فرهنگ مدرسه شامل رفتارها، ارزش‌ها، باورها و نگرش‌هایی است که در یک مدرسه شکل می‌گیرد. فرهنگ مدرسه می‌تواند رفتارهای دانش‌آموزان را تحت تأثیر قرار دهد و به رشد و توسعه آن‌ها کمک کند. به‌عنوان مثال، فرهنگ مدرسه می‌تواند مفهوم همکاری و هماهنگی را ترویج دهد و این موضوع به پویایی اجتماعی مدرسه کمک می‌کند که این نتیجه با یافته‌های پژوهش حاضر مطابقت داشت.

مطابق با نتایج به دست آمده، عوامل مداخله‌گر مؤثر بر مدیریت پویایی اجتماعی مدارس، در دو دسته شرایط درون‌سازمانی و شرایط برون‌سازمانی قرار گرفته است. شرایط درون‌سازمانی شامل بررسی دو دسته از موانع ساختاری و موانع مدیریتی است که هر یک از این موانع دارای عوامل مختلفی می‌باشند. موانع ساختاری شامل عوامل عدم تغيير ساختار سنتي و قديمي سيستم آموزشي به ساختار به روزتر، متمركز بودن سيستم آموزشي، كم و ناكافي بودن حقوق و مزاياي مديران و موانع مدیریتی شامل عوامل عدم وجود فرهنگ شايسته سالاري و شايسته‌گزيني در انتخاب مديران، عدم تخصص‌گرايي و دانش تخصصي، معرفي نيروهاي سفارشي، عدم وجود جانشين‌پروري است. Hoyt & Woolf (2021) در پژوهش خود بیان داشتند که سیستم‌های سنتی آموزشی ممکن است این امکان را ندهند که دانش‌آموزان در کلاس‌هایی کوچک‌تر و با توجه به نیازهای خودشان آموزش ببینند. این مشکل می‌تواند باعث شود که دانش‌آموزانی که خودشان با سیستم آموزشی ارائه شده همخوانی ندارند، به راحتی از دست بروند و در نتیجه، پویایی اجتماعی کلاس‌ها کاهش پیدا کند که این نتیجه با یافته‌های پژوهش حاضر مطابقت داشت.

مطابق با نتایج به دست آمده از پژوهش، راهبردها در دو دسته راهبردهای فردی و راهبردهای سازمانی دسته‌بندی شده‌اند. راهبردهای فردی شامل بررسی مؤلفه‌های خود مدیریتی است که این مؤلفه شامل عوامل خودكنترلي، خودارزيابي، خود اصلاحی، پژوهشگر بودن مدير و آشنايي با روش‌هاي مختلف پژوهشي، شناخت سيستم، شناخت ساختار، شناخت فرهنگ، شناخت جو، شناخت قوانين و مقررات، شناخت تئوري‌هاي سازمان، اهل تجربه ورزی، تجربه‌آموزي و كسب تجربه، داشتن نگاه علمي و داراي قدرت رهبري است. Makara & Hildreth (2019) در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که افزایش توانایی در کنترل احساسات دارای نقش مهمی در مدیریت پویایی اجتماعی مدارس است زیرا یکی از مهارت‌های خود مدیریتی، کنترل احساسات است. مدارسی که دانش‌آموزانشان در خود مدیریتی مهارت دارند، می‌توانند بهتر احساسات خود را کنترل کنند و درنتیجه، بهبود مهارت‌های اجتماعی‌شان نیز به دنبال خواهد داشت که این نتایج با یافته‌های پژوهش حاضر مطابقت داشت.

مطابق با نتایج به دست آمده از پژوهش، استقرار سبک مدیریت پویایی اجتماعی مدارس دارای پیامدهای فردی، اجتماعی و سازمانی است. مطابق با نتایج به دست آمده، پیامدهای فردی در دو بعد افزایش خلاقیت و بهبود عملکرد تأثیرگذار است که عوامل مرتبط با افزایش خلاقیت شامل مؤلفه‌های آينده‌نگر و آینده‌ساز، خلاق و نوآور، توليد ايده‌هاي نو، ارائه راه‌حل‌های خلاقانه و كارآفرينی است. همچنین بهبود عملکرد شامل مؤلفه‌های‌ بهبود مستمر و ارتقاي مهارت‌های آموزشی است. Greenberg (2021) در پژوهش خود بیان داشت که مدیریت پویایی اجتماعی در مدارس می‌تواند پیامدهای فردی مثبتی برای دانش‌آموزان داشته باشد. به طور کلی، مدیریت پویایی اجتماعی در مدارس به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی‌شان را بهبود بخشند و ارتباطات مثبتی با همکلاسی‌ها و معلمان خود برقرار کنند.

 

نتیجه‌گیری

در این پژوهش، اعتبار مدل پویایی اجتماعی مدارس در نظام آموزش و پرورش با استناد به مقادیر به دست آمده برای t-values در شکل 3 مورد بررسی قرار گرفت. میزان معناداری شرایط علی با بعد پدیده محوری برابر با مقدار 27/150 به دست آمده است که این مقدار از مقدار استاندارد 96/1 بزرگ‌تر است که این موضوع نشان دهنده معناداری رابطه مورد نظر است. همچنین مقدار معناداری تمامی مؤلفه‌های مربوط به ابعاد شرایط علی و پدیده‌ محوری هم از مقدار استاندارد 96/1 بیشتر است که این نتیجه نشان دهنده اعتبار مؤلفه‌های مورد بررسی است. همچنین میزان معناداری پدیده محوری با مؤلفه‌های راهبردها برابر با مقدار 8 به دست آمده است که این مقدار از مقدار استاندارد 96/1 بزرگ‌تر است که این موضوع نشان‌دهنده معناداری رابطه مورد نظر است. همچنین مقدار معناداری تمامی مؤلفه‌های مربوط به ابعاد راهبردها و پدیده محوری هم از مقدار استاندارد 96/1 بیشتر است که این نتیجه نشان دهنده اعتبار مؤلفه‌های مورد بررسی است. همچنین میزان معناداری شرایط زمینه‌ای با بعد راهبردها برابر با مقدار 52/6 به دست آمده است که این مقدار از مقدار استاندارد 96/1 بزرگ‌تر است که این موضوع نشان دهنده معناداری رابطه مورد نظر است. همچنین مقدار معناداری تمامی مؤلفه‌های مربوط به شرایط زمینه‌ای و بعد راهبردها هم از مقدار استاندارد 96/1 بیشتر است که این نتیجه نشان دهنده اعتبار مؤلفه‌های مورد بررسی است. همچنین میزان معناداری عوامل مداخله‌گر با بعد راهبردها برابر با مقدار 70/6 به دست آمده است که این مقدار از مقدار استاندارد 96/1 بزرگ‌تر است که این موضوع نشان دهنده معناداری رابطه مورد نظر است. همچنین مقدار معناداری تمامی مؤلفه‌های مربوط به عوامل مداخله‌گر و بعد راهبردها هم از مقدار استاندارد 96/1 بیشتر است که این نتیجه نشان دهنده اعتبار مؤلفه‌های مورد بررسی است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

سلامی نیکا، رزقی شیرسوار هادی، حقانی محمود. شناسایی عوامل ایستایی– پویایی نظام آموزش عالی در ایران. آموزش عالی ایران. ۱۳۹۷؛ ۱۰ (۲): ۸۹-۱۱۰.

گشتیل، معصومه و رحیمی کیا، فاطمه و بیاری، فاطمه و مریدی، مریم و نجاتی نژاد، سید امیر (1400) فضای آموزشی پویا در مدارس و تأثیرات آن بر پیشرفت تحصیلی و افزایش انگیزه دانش آموزان، اولین کنفرانس بین‌المللی مطالعات میان رشته‌ای علوم بهداشتی، روانشناسی، مدیریت و علوم تربیتی.

Admiraal, N. Denters, B. T. H. & Cornelissen, L. J. M. (2021). The role of social capital in school improvement: A systematic review. Educational Research Review, 33, 100371.

Brennan, Lorraine. Cusack, Tara. Delahunt, Eamonn. Kuznes of, Sharron. Donnelly, Suzanne, (2017). Academics’ conceptualisations of the research-teaching nexus in a researchintensive Irish university: A dynamic framework for growth & development. https://www.elsevier.com/locate/learninstruc

Chen, J. Q. & Astor, R. A. (2022). School climate and mental health among students in the United States: A systematic review and meta-analysis. Journal of School Psychology, 97, 71-94.

Farmer, T. W. Dawes, M. Hamm, J. V. Lee, D. Mehtaji, M. Hoffman, A. S. & Brooks, D. S. (2018). Classroom Social Dynamics Management: Why the Invisible Hand of the Teacher Matters for Special Education. Remedial and Special Education, 39(3), 177–192. https://doi.org/1177/10/0741932517718359

Greenberg, M. T. (2021). Enhancing school-based social, emotional, and academic learning: A commentary on Durlak and Weissberg (2020). Annual Review of Psychology, 72(1), 615-620.

Hoyt, K. E. & Woolf, J. S. (2021). The relationship between school climate and student achievement: A meta-analysis. Journal of Educational Psychology, 113(5), 811-826.

Makara, K. A. & Hildreth, G. J. (2019). The Economic Costs and Benefits of Social-Emotional Learning in Schools. Journal of Educational Psychology, 111(2), 189-201.

Neves, C. M. & Paiva, A. (2021). A meta-analysis on the effectiveness of school-based social-emotional learning programs on students' cognitive, social, and emotional development. Journal of School Psychology, 83, 45-67.

Norwalk, Kate E. Dawes, Molly; Hamm Jill.V; & Thomas W. Farmer (2021) Improving Middle School Teachers’ Self-reported Use of Social Dynamics Management Practices, Journal of Applied School Psychology, 37:2, 109-126, DOI: 1080/10/2020/15377903.1799129.

Osawa H. Horino K. Sato T. (2022) Social agents as catalysts: Social dynamics in the classroom with book introduction robot, Sec. Computational Intelligence in Robotics, 9, 366-390.

Osher, D. & Kendziora, K. (2022). School climate research summary: Social, emotional, and academic learning. Journal of Positive Behavior Interventions, 24(1), 3-12.

Roeser, R. W. & Peck, S. C. (2021). Promoting school-based student mental health: A call to action. Journal of Educational and Psychological Consultation, 31(1), 1-7.

Smith, J. (2021). The Role of School Policies in Promoting Social Dynamics: A Systematic Review. Journal of Educational Psychology, 113(2), 325-340. doi: 1037/10/edu0000432

Wang, Y. & Zhang, Y. (2020). Economic Barriers to Implementing Social-Emotional Learning Programs in Urban Schools in China. International Journal of Educational Development, 75, 102207.

Wang, M. T. & Degol, J. L. (2022). School climate: A review of empirical research. Review of Educational Research, 92(1), 3-54.

---

[1]  Composite Reliability

[2]  Average Variance Extracted