تأویل نمادهای زنده جان در رباعیات مولانا
الموضوعات :مژده شفیعی 1 , زهرا ایرانمنش 2
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: نشانه, تأویل, رمز, مولانا, رباعیات,
ملخص المقالة :
تأویل به معنی بازگشت به اصل است. اصل چیزی یا اصل معنی متنی که مورد بررسی است. بنابراین از همان آغاز، این پرسش مطرح می‌شود که آیا متن یک معنای اصیل و واحدی دارد که باید آن را دریافت و به دیگر نشان داد؟ در گذشته پاسخ به این پرسش مثبت بود. اما بعدها با باور به عدم قطعیت معنا، جای خود را، به نسبیت معنا داد. بدین ترتیب نشانه‌ها یا دال‌های متن که پیش‌تر بر معنایی مشخص دلالت داشتند، به مفاهیمی با مصداق‌های متعدد حقیقی و مجازی تبدیل شدند. بی‌تردید این استحاله، اگرچه درهمه جا دیده می‌شود، از متنی به متن دیگر فرق می‌کند. دراین‌میان متن‌های عرفانی، بیش‌ترین استعداد را برای این نسبی‌گرایی و تأویل از خود نشان می‌دهند. زیرا در این متون نه دریافت‌های اشراقی قابل استدلال است و نه زبانی که قرار است آن‌ها را گزارش کند زیر بار استدلال و قطعیت می‌رود. بنابراین هر معنایی در این متون با تأویل نمادها میسر می‌گردد. این ویژگی متن‌های عرفانی، بیش‌از هرجا در مثنوی و به‌ویژه در غزلیات شمس، دیده می‌شود و در رباعیات، در سطحی محدودتر، تداوم می‌یابد. بررسی استعداد تأویلپذیری نشانه‌های نمادین طبیعت جاندار، موضوع مقالهی حاضر است. داده‌های تحقیق کتابخانه‌یی و اسنادی است که با روش تحقیق کیفی تحلیل و توصیف شده‌است. نتایج کار نشان می‌دهد که اولاً نمادپردازی در رباعیات، دنباله نمادگرایی مولانا در مثنوی و غزلیات شمس است، ثانیاً نمادهای حیوانی، توانستهاند گوشه‌هایی از اندیشه عرفانی مولانا را به ویژه از منظر باطن گرایی او، تجسم ببخشند
کتاب¬ها
ابوزید، نصر حامد. (۱۳۸۱). معنای متن، مترجم مرتضی کریمی‌نیا، تهران: انتشارات طرح نو.
احمدی، بابک. (۱۳۷۰). ساختار و تاویل متن، تهران: نشر مرکز.
ایبرمز، ام. اچ و هرفم، جفری گالت. (1394). فرهنگ اصطلاحات ادبی، مترجم سعید سبزیان، تهران: انتشارات رهنما.
بلاشیر، ژوزف. (۱۳۸۰). گزیدۀ هرمنوتیک معاصر، ترجمه سعید جهانگیری، آبادان: نشر پرسش.
پالمر، ریچارد. (۱۳۸2). علم هرمنوتیک ، سعید حنایی کاشانی، تهران: هرمس.
پورنامداریان، تقی. (۱۳۹۲). عقل سرخ، تهران: سخن.
پورنامداریان، نقی. (۱۳۹۴). داستان پیامبران در کلیات شمس، تهران: سخن.
پین، مایکل. (۱۳۸۲). فرهنگ اندیشه انتقادی، (مدخل هرمنوتیک از اندرو بووی)، مترجم پیام یزدا نجو، تهران: نشر مرکز.
توکلی، حمید رضا. (۱۳۸۹). بوطیقای روایت در مثنوی، تهران: مروارید.
جابز، گرترود. (۱۳۹۵). فرهنگ سمبل‌ها، اساطیر و فوللکور، مترجم محمد رضا بقاپور، تهران: فرزان روز.
جر، خلیل ( ۱۳۶۷). فرهنگ لاروس، مترجم سید حمید طبیبیان، تهران: امیرکبیر.
ذوالقدر ، میمنت. (۱۳۷۶). واژه نامۀ هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.
رازی، نجم¬الدین. (۱۳۷۱). مرصادالعباد، تصحیح محمد امین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
زرین کوب، عبدالحسین. (۱۳۶۶). سر نی، تهران: انتشارات علمی.
زرین کوب، عبدالحسین. (۱۳۷۸). نه شرقی نه غربی، انسانی، تهران امیر کبیر.
سپهوند، عزت‌الله. (۱۳۹۱). هرمنوتیک، ادبیات، گفتگو با متن، تهران: نشر علم.
ستاری ، جلال. (۱۳۶۶). رمز و مثل در روانکاوی، تهران: انتشارات توس.
ستاری، جلال. (۱۳۷۶). پژوهشی در قصه اصحاب کهف، تهران: نشر مرکز.
ستاری، جلال. (۱۳۷۲). مدخلی بر رمز شناسی عرفانی، تهران: نشر مرکز.
شایگان، داریوش. (۱۳۷۱). هانری کربن، آفاق تفکر معنوی در اسلام، مترجم باقر پرهام، تهران: انتشارات آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۹۲). زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: انتشارات سخن
شمیسا، سیروس. (۱۳۸۶). نقد ادبی، تهران: انتشارات میترا.
شوالیه، ژان، و گربران، آلن. (۱۳۷۸). فرهنگ نمادها، مترجم سودابه فضایلی، تهران: انتشارات جیحون.
شیمل، آنه ماری. (۱۳۷۰). شکوه شمس، مترجم حسن لاهوتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
غلامرضایی، محمد. (۱۳۸۸). سبک شناسی نثرهای صوفیانه، تهران: انتشارات شهید بهشتی.
فاطمی، سیدحسین. (۱۳۶۸). تصویرگری، در غزلیات شمس، تهران: امیرکبیر.
فتوحی، محمود. (۱۳۸۶). بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن.
فروزانفر، بدیع الزمان. (۱۳۷۶). زندگانی مولانا جلال الدین محمد، مشهور به مولوی، تهران: زوار.
فروم، اریک. (۱۳۶۸). زبان از یاد رفته، مترجم ابراهیم امانت، تهران: مروارید .
محمدی آسیابادی، علی. (۱۳۸۷). هرمنوتیک و نمادپردازی در غزلیات شمس، تهران: سخن.
مشتاق مهر، رحمان. (۱۳۹۲). فرهنگنامه رمزهای غزلیات مولانا، تهران: خانه کتاب.
مقدادی، بهرام. (۱۳۷۸). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، تهران: انتشارات فکر روز.
مکاریک، ایرناریما. (۱۳۸۴). دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، مترجمان مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: انتشارات آگاه.
نفیسی، علی‌اکبر. (۱۳۱۸). فرهنگ نفسی، جلد اول، تهران: کتاب‌فروشی خیام.
نویا، پل. (۱۳۷۳). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، مترجم اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
واینس هایمر، جوئل. (۱۳۸۱). هرمنوتیک فلسفی و نظریۀ ادبی، مترجم مسعود علیا، تهران: انتشارات ققنوس.
یثربی، یحیی. (۱۳۸۷). فلسفۀ عرفان، قم: بوستان کتاب.
References
Books
Abrams, M. H. and Herfem, Jeffrey Galt. (2015). Dictionary of Literary Terms, Trans. Saeed Sabzian, Tehran: Rahnama Publications. [In Persian]
Abu Zaid, Nasr Hamed. (2002). The Meaning of the Text, Trans. Morteza Kariminia, Tehran: Tarh No Publications. [In Persian]
Ahmadi, Babak. (2001). The Structure and Interpretation of the Text, Tehran: Markaz Publications. [In Persian]
Balashir, Joseph. (2002). Selected Works of Contemporary Hermeneutics, Trans. Saeed Jahangiri, Abadan: Pars Publications. [In Persian]
Chevalier, Jean, & Garberan, Alan. (2009). The Dictionary of Symbols, Trans. Soudabeh Fazaili, Tehran: Jihoon Publications. [In Persian]
Fatemi, Seyyed Hossein. (2009). Illustration, in the Ghazals of Shams, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
Forozanfar, Badi'-e-Zaman. (2007). The Life of Rumi Jalal-ud-Din Muhammad, Known as Rumi, Tehran: Zavar. [In Persian]
Fotohi, Mahmoud. (2007). The Rhetoric of Image, Tehran: Sokhan Publications. [In Persian]
Fromm, Eric. (1938). The Forgotten Language, Trans. Ebrahim Amanat, Tehran: Morvarid. [In Persian]
Gholamrezaei, Mohammad. (2009). Stylistics of Sufi Prose, Tehran: Shahid Beheshti Publications. [In Persian]
Jar, Khalil (1988). Larousse Dictionary, Trans. Seyyed Hamid Tabibiyan, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
Jobs, Gertrude. (1935). Dictionary of Symbols, Myths and Folklore, Trans. Mohammad Reza Baghapour, Tehran: Farzan Rooz. [In Persian]
Makarik, Irnarima. (2005). Encyclopedia of Contemporary Literary Theory, Trans. Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi, Tehran: Agah Publications. [In Persian]
Mohammadi Asiabadi, Ali. (2008). Hermeneutics and Symbolism in the Lyrical Poetry of Shams, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Muqaddadi, Bahram. (2019). Dictionary of Terms of Literary Criticism, Tehran: Fekr Rooz Publications. [In Persian]
Mushtaq Mehr, Rahman. (2013). Dictionary of Codes of Rumi's Lyrical Poetry, Tehran: Khaneh Ketab. [In Persian]
Nafisi, Ali Akbar. (1939). Soul Culture, Volume 1, Tehran: Khayyam Bookstore. [In Persian]
Noya, Paul. (1994). Quranic Interpretation and Mystical Language, Trans. Esmaeil Saadat, Tehran: University Publishing Center. [In Persian]
Palmer, Richard. (2003). The Science of Hermeneutics, Saeed Hanaei Kashani, Tehran: Hermes. [In Persian]
Payne, Michael. (2003). The Dictionary of Critical Thought, (Hermeneutics Introduction by Andrew Bowie), Trans. Payam Yazda Najoo, Tehran: Markaz Publishing House. [In Persian]
Pournamdarian, Naqi. (2005). The Story of the Prophets in the Generalities of Shams, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Pournamdarian, Taqi. (2003). Red Wisdom, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Razi, Najm al-Din. (1992). Marsad al-Ebad, edited by Mohammad Amin Riahi, Tehran: Elmi and Farhangi. [In Persian]
Sattari, Jalal. (1997). A Study on the Story of the Companions of the Cave, Tehran: Markaz Publishing House. [In Persian]
Sattari, Jalal. (1997). Symbols and Parables in Psychoanalysis, Tehran: Toos Publishing House. [In Persian]
Sattari, Jalal. (1999). An Introduction to Mystical Mysteries, Tehran: Markaz Publishing House.
Schimmel, Anne-Marie. (1991). Shokoh Shams, Trans. Hassan Lahoti, Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian]
Sepahvand, Ezatollah. (2009). Hermeneutics, Literature, Dialogue with Text, Tehran: Alam Publishing House. [In Persian]
Shafiei Kadkani, Mohammad Reza. (2009). The Language of Poetry in Sufi Prose, Tehran: Sokhan Publications. [In Persian]
Shamisa, Sirus. (2007). Literary Criticism, Tehran: Mitra Publications. [In Persian]
Shaygan, Dariush. (1992). Henry Corbin, Horizons of Spiritual Thought in Islam, Trans. Baqer Parham, Tehran: Agah Publications. [In Persian]
Tavakoli, Hamid Reza. (2009). The Poetics of Narration in the Mathnavi, Tehran: Morvarid. [In Persian]
Weinsheimer, Joel. (2002). Philosophical Hermeneutics and Literary Theory, Trans. Masoud Alia, Tehran: Qoqnoos Publications. [In Persian]
Yathrabi, Yahya. (2008). Philosophy of Mysticism, Qom: Bustan Kitab. [In Persian]
Zarrin Koob, Abdolhossein. (1997). Sar-e-Nay, Tehran: Elmi Publications. [In Persian]
Zarrinkoob, Abdolhossein. (1999). Neither East nor West, Humanity, Tehran Amir Kabir. [In Persian]
Zolghadr, Meymanat. (1997). Dictionary of the Art of Poetry, Tehran: Mahnaz Book. [In Persian]
