تحلیلی بر ساختار کالبدی-فضایی خانههای بافت میانه شهرها در تبیین مفهوم همپیوندی با زمینه بر پایه نظریه نحو فضا (نمونه موردی: شهر شیراز)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

الهام دهقانی ¹ (دانشجو دکتری، گروه معماری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران)
محمدسعید ایزدی ² (استادیار، گروه طراحی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران و استادیار، گروه معماری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران)
باقر کریمی ³ (استادیار، گروه معماری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران)

تاريخ الإرسال : 04 الإثنين , رمضان, 1441 تاريخ التأكيد : 20 الإثنين , ذو الحجة, 1441 تاريخ الإصدار : 17 الإثنين , ربيع الثاني, 1443

الکلمات المفتاحية: شیراز, خانه, زمینه, هم پیوندی, نحو فضا,

ملخص المقالة :

ارتباط بین معماری و زمینه آن ارتباطی نقش‌گرفته از یک تأثیرپذیری متقابل است. نبود چارچوب نظری بومی برای بازشناخت مفهوم کنش متقابل زمینه و معماری باعث گردیده است، روز به روز معماری و شهرسازی از هم‌نشینی با زمینه فاصله گرفته و تأثیرات این عدم تعامل مناسب زمینه و معماری را می‌توان در سیمای امروزی شهرهای ایران مشاهده کرد. هرچند باور تأثیرپذیری متقابل زمینه و معماری وجود داشته، لکن شناخت، تعریف و مدیریت این موضوع با چالش‌های بنیادی رو به رو است که نیاز به درکی عمیق‌تر از مفهوم کنش متقابل زمینه و معماری را آشکار می‌سازد. همواره مفهوم زمینه با پیچیدگی‌هایی همراه است که نیازمند تعریف و بررسی این مفهوم در بستر بومی معماری شهرها است. یکی از روش‌هایی که کالبد فضا را از منظر مطلوبیت عملکردی و ساختار کالبدی-فضایی مورد بررسی قرار می‌دهد، تکنیک نحو فضا است. این رویکرد که بیش از هر چیز به بررسی ساختار چیدمان فضا می‌پردازد، میزان راندمان یک ریز‌فضا بر پایه ساختار کالبدی پلان معماری را در یک نظام پیکره‌بندی فضایی معرفی می‌کند. در این پژوهش که هدف آن بررسی ساختار کالبدی خانه های بافت میانه شیراز در تبیین مفهوم هم پیوندی با زمینه است؛ به صورت نمونه موردی ساختار فضایی پنج خانه بافت میانه شهر شیراز در نرم‌افزار نحو فضا (Deptmap) مورد بررسی قرار گرفته است. مفاهیمی همچون خوانایی و ارتباط فضایی که از عوامل زمینه‌گرایی کالبدی محسوب می‌شود از طریق روش نحو فضا قابل بررسی بوده، لذا می‌توان شاخصه‌های هم پیوندی با زمینه کالبدی را در خانه‌های مورد نظر تحلیل نمود. به عبارتی، مطالعات نحو فضا، خوانایی یک پلان معماری را مولود سازمان فضایی آن در نهایت قرارگیری فضاها در مجموعه فضایی پیکره‌بندی شده می‌داند. به‌طور خلاصه می‌توان گفت، هدف این پژوهش ارائه یک تحلیل مفهومی از بررسی ساختار کالبدی-فضایی خانه‌های بافت میانی شهر شیراز در کنش متقابل با زمینه با استفاده از روش چیدمان فضا است. یافته‌های پژوهش گویای نقش پیکره‌بندی فضایی در بازیابی تأثیرات اصول هم پیوندی با زمینه در فرهنگ سکونتی به لحاظ مبانی کالبدی است.  

المصادر:

1. Abbaszadegan et al. (2003), Moving towards Sustainable Urban Development by Promoting Non-Motor Access to Metro Stations, Proceedings of the Iranian Conference on Urban Issues, Volume I: Construction of the Urban Body, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz.


2. Bafna, Sonia (2003), Space Syntax a Brief Introduction to Its Logic and Analytical Techniques, Environment and Behavior, Vol. 35 No. 1, January 2003 17-29, Sage Publications.


3. Bahmani, Elmira, Goodarzi Soroush, Mohammad Mehdi and Zarei, Mohammad Ebrahim (2016), A Study of Understanding the contextualism Factors in the Houses and Ancient fabrics of Sanandaj with a Look at the Characteristics of Vakil-ol-Molk Mansion, Quarterly Journal of Islamic Iranian City, Year


4. 7, 6, PP.26-34.


5. Brolin, B.C. (1980) Architecture in Context: Fitting New Buildings with Old. New York: Van Nostrand Reihold.


6. Etesam, Iraj, Mirmiran, Seyed Hadi, (2009), Contemporary Iranian Architecture, 75 years of experience in public buildings, Payam Sima Publishing Company, under the supervision of the Ministry of Roads and Urban Development, Tehran.


7. Geddes, P. (1968) Cities in Evolution: An Introduction to the Town Planning Movement and to the Study of Civics. London: Ernest Benn Limited


8. Ghobadian, Vahid (2011), Principles and Concepts in Contemporary Western Architecture, Cultural Research Office, Tehran.


9. Hamedani Golshan, Hamed (2015), Rethinking the theory of space syntax, an approach in architecture and urban design; Case Study of Boroujerdi House, Kashan, Journal of Fine Arts, Volume 20, Number, pp. 15-26.


10. Hillier, Bill. & J. Hanson. (1984) the Social Logic of Space. Cambridge: Cambridge University Press.


11. Hosseinpour, Ali et al. (2013) Study and analysis of contextualism in vernacular architecture with emphasis on the application of new technologies in the era of globalization, conference on architecture and urban planning and sustainable development with a focus on vernacular architecture to sustainable cities.


12. Izadi, Mohammad Saeed and Sajjadzadeh, Hassan and Haghi, Mohammad Reza (2017), The Relationship between Spatial Configuration and Environmental Security in Informal Settlements of Hamedan, Journal of Fine Arts, Volume 22, Number 2, pp. 19-28.


13. Izadi, Mohammad Saeed, Sharifi, Adel (2015), Evaluation of Karl Frisch plan on the configuration of the spatial structure of the old fabric of Hamedan using space syntax technique, Bagh-e Nazar, No. 35, pp. 15-26.


14. Jafari Bahman, Mohammad Ali, Khanian, Mojtaba (2012), Problem solving of comprehensive plans from a behavioral point of view and its comparison with the current situation by the method of space syntax, case study of Kababian neighborhood of Hamadan, Armanshahr architecture and urban planning, No. 9, pp. .285 - 295.


15. Jeong, S; Lee, T; Ban, Y (2015), Characteristics of spatial configurations in Pyongyang, North Korea, Journal of Habitat International, Vol.47, PP. 148-157.


16. King, R. (1996) the Emancipating Space: Geography, Architecture & Urban Design. New York: The Guilford Press.


17. R. (1979) Urban Spaces. London: Rizzoli.


18. Lotfi, Sahand; Bakhtiari, Hoda (2013), Organizing the locomotor system in the context of urban areas by analyzing the principle of connectivity in the urban development movement and using the method of spatial arrangement, Journal of Urban Studies, No. 9, pp. 3-15.


19. Mandgari, Kazem, Soleimani, Maryam (2015), Principles of Traditional Houses in Yazd in Responding to Basic Psychological Needs Based on context Theory, Journal of Fine Arts, Architecture and Urban Planning, No. 20, pp. 99-109.


20. Memarian, Gholamhossein (1996), Introduction to Iranian residential architecture, introverted typology, Iran University of Science and Technology, Tehran.


21. Nurnberg-Schulz, C. (1980) Genius Loci: Toward the Phenomenology of Architecture. New York: Rizzoli.


22. Omer, I; Goldblatt, R (2012), Urban spatial configuration and socioeconomic residential differentiation: The case of Tel Aviv, Journal of Computers, Environment and Urban Systems, Vol. 36, pp. 177- 185.


23. Peponis, J; Hajinikoloaou, E; Livieratos, C; Fatouros, D. A (1989), the spatial core of urban culture, Ekistics, No 56, pp 43-55.


24. Pinho, P; Oliveria, V (2009), Combining Different Methodological Approaches to Analyze the Oporto Metropolitan Area, Proceedings of the 7th International Space Syntax Symposium, Edited by Daniel Koch, Lars Marcus and Jasper Steen, Stockholm: KTH, 2009(088).


25. Purdeihimi, Shahram (2011), Culture and Housing, Quarterly Journal of Housing and Rural Environment, No. 134, pp. 3-18.


26. Rapoport, A. (1977) Human Aspects of Urban Form. New York: Pergamon Press.


27. Ratti, C (2004), Space syntax: Some in consistencies, In Environment and Planning B: Planning and Design, vol.31, No. 4, pp. 487- 499.


28. Rodriguez, C; Lima Sakr, F; Griffiths, S; Hillier, B (2012), the relationship of spatial configuration and socio-economic conditions Sao Paulo, Brazil, Proceedings of the Eighth International Space Syntax Symposium, Santiago de Chile.


29. Rowe, C & F. Koetter (1978) Collage City. Cambridge: MIT Press.


30. Sadeghi, Sara; ghalenoii, Mahmoud; Mokhtarzadeh, Safoura (2012), The Impact of Contemporary Urban Development Plans on the Spatial Structure of the Historic Core of North Isfahan, Journal of Urban Studies, No. 5, pp. 3-12.


31. Schultz, Nurberg (2009), The Spirit of Place Towards Architectural Phenomenology, translated by Mohammad Reza Shirazi, Rokhdad No publication, Tehran.


32. Stokols, D. & I. Altman. (1987) Handbook of Environmental Psychology. New York: John Wiley & Sons.


33. Tavallaii, Novin (2001), Contextualism in Urban Planning, Journal of Fine Arts, No. 10.


34. Tavassoli, Mahmood (2002), Construction of the city and architecture in the hot and dry climate of Iran, Peyvand no publication, Tehran.


35. Waterhouse, A. (1978) Boundaries of the City: The Architecture of Western Urbanism. Toronto: Toronto University Press


36. Zarei, Saeedeh, Yeganeh, Mansour (2018), Analysis of the interconnected role of spaces in the social relations of traditional houses in Kashan, Journal of Urban Management, No. 52, pp. 81-91.