ارزیابی ظرفیت تاب‌آوری شهری در برابر خطر زمین‌لرزه با تأکید بر ابعاد اجتماعی و نهادی (مطالعه موردی: منطقه 12 شهرداری تهران)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

الناز جزایری ¹ , رسول صمدزاده ² , حسین حاتمی نژاد ³

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیاو برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
3 - مدرس گروه جغرافیا برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران و دانشیارجغرافیا و برنامه ریزی شهری ،دانشگاه تهران

تاريخ الإرسال : 24 الثلاثاء , ذو الحجة, 1439 تاريخ التأكيد : 16 الثلاثاء , صفر, 1441 تاريخ الإصدار : 26 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1441

الکلمات المفتاحية: تاب‌آوری شهری, منطقه 12 تهران, زمین لرزه, تاب‌آوری اجتماعی, تاب‌آوری نهادی,

ملخص المقالة :

         در دهه‌های آتی محرک اصلی خسارات و تلفات فزاینده ناشی از بلایای طبیعی، رشد جمعیت شهری و مایملک شهروندان در مناطق بلاخیز است. بزرگ‌ترین کانون ثقل جمعیتی ایران شهر تهران در قالب 22 منطقه شهرداری است که از طرف شمال و جنوب با تراکم بالایی از گسل‌های فعال احاطه شده است. از طرفی برای مقابله با مخاطرات طبیعی به‌ویژه زمین‌لرزه رویکردهای متعددی وجود دارد که رویکرد تاب‌آوری در ابعاد چهارگانه یکی از مهم‌ترین آن‌هاست. هدف پژوهش حاضر ارزیابی ظرفیت تاب‌آوری شهری منطقه 12 تهران در برابر زمین‌لزره از لحاظ ابعاد اجتماعی و نهادی‌است، که براساس حد بهینه درسطح جهانی ارزیابی شده است. به منظور تعریف حد بهینه در این پژوهش، چنین فرض شد که مقدار عددی هر شاخص در مناطقی در سطح جهان را که تاکنون درآن بحران‌های متعددی اتفاق افتاده که در برابر آن تاب‌آور بوده‌اند (نظیر ژاپن و کالیفرنیا) می‌توان حد بهینه تاب‌آور بودن درنظر گرفت.روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است. نتایج یافته‌ها حاکی از این‌است که در بین شاخص‌های اجتماعی،‌ وضعیت شاخص ساختارسنی جمعیت، ساختار جنسی جمعیت بالاتر از حد بهینه محاسبه شده است. در مقابل، وضعیت پوشش سلامتی، فاصله‌ای زیاد با مقدار بهینه محاسبه شده دارد. در بین شاخص‌های مربوط به تاب‌آوری نهادی، همه شاخص‌ها فاصله محسوسی با مقدار بهینه دارند. در این بین، شاخص روابط نهادی با 46 درصد فاصله از مقدار بهینه وضعیت نامناسب‌تری دارد. بعد از آن، شاخص عملکرد نهادی با 41 درصد و بستر نهادی با 32 درصد فاصله از مقدار بهینه در رده‌های بعدی قرار دارند.

المصادر:

1. Adger WN, (2006),Vulnerability. Glob Environ Chang 16, pp:268–281.

1. 2.       -Ainuddin, S.,‌Routray,‌J. (2012). Community resilience framework for an earthquake prone area in Baluchistan. International Journal of Disaster Risk Reduction, 2,pp 25-36.


2. Badri Seyed Ali , Ramezanzadeh Mehdi, Asgari Ali, Ghadiri Mojtaba and Salmani Mohammad, (1392), Role of local management in increasing of locative resilience against natural disasters with emphasis on floodwater, the case study 2 Kilieh Fountain pools of Tonekabon county and Kelardasht Abroud Sard, 2 quarterlies “Crisis management” , 3^rd No. Tehran, page 39- page 50


3. 4.       Baker A, (2002), Creating an empirically derived community resilience index of the Gulf of Mexico. Master thesis, Louisiana State University, USA


4. Barbarian Samoel , Ghoreishi Manouchehr, Arjang Ravesh, Mohajer Ashjaei, Research and study deep of construction land and earthquake risk in area of Tehran and environment “Report No.56” State geology organization” Tehran


5. 6.       Birkmann J,‌Wisner‌B‌, (2006) Measuring the un-measurable.‌The‌challenge of vulnerability. United Nations Univ 5,pp:1–58


6. 7.       Bruneau M, Chang SE, Eguchi RT, Lee GC, Rourke TD, Reinhorn AM et al (2003) A framework to quantitatively assess and enhance the seismic resilience of communities. Earthq Spectra 19(4):733–752


7. 8.       Burton,‌Christopher G.‌(2012).‌The‌Development of Metrics for Community Resilience to Natural Disasters, PhD Thesis, College of Arts and Sciences,California State University


8. 9.       Carpenter‌SR,‌Walker‌B,‌Anderies‌JM, Abel N (2001) From metaphor to measurement: resilience of what to what? Ecosystems 4, pp:765–781.


9. 10.   Cutter LS, Barnes L, Berry M, Burton C, Evans E, Tate E, Webb J (2008) Community and regional resilience to natural disasters: perspective from hazards, disasters and emergency management, CARRI research report 1. Community and Regional Resilience Institute, Oak Ridge.


10. Detailed design report of Dist. 12, Tehran, 2006 – Bavand Consultant Engineers


11. 12.   Gallopin G (2006) Linkage between vulnerability, resilience and adaptative capacity. Glob Environ Chang 16,pp:293–303


12. 13.   Godschalk, D. (2003). Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient Cities. Natural Hazards Review, 4 (3), pp:136-143.


13. 14.   Gunderson LH (2000) Ecological resilience: in theory and application. Annu Rev Ecol Syst 31,pp:425–439.


14. 15.   Holling, C. S. (1973). Resilience and Stability of Ecological Systems. Annual Review of Ecology and Systematic, 4, pp:1-23.


15. 16.   Janssen M, Ostrom E (2006) Resilience, vulnerability, and adaptation: a cross-cutting theme of International Human Dimension Programme on global Environmental Change. Glob Environ Chang 16,pp:237–239.


16. 17.   Kasperson JX, Kasperson RE, Turner BL II, Schiller A, Hsieh W-H (2005) Vulnerability of global environmental change. In: Kasperson JX, Kasperson RE (eds) Social contours of risk. Earthscan, London, pp:245–285


17. 18.   Kulig JC, Edge DS, Joyce B (2008) Understanding community resilience in rural communities through multimethod research. Community Dev 3,pp:77–94


18. 19.   McCarthy JJ, Canziani OF, Leary NA, Dokken DJ, White KS (2001) Climate change 2001: impacts, adaptation and vulnerability. In: Adger W (ed) Vulnerability global environmental change, vol 16. Cambridge University Press, UK, pp:268–281


19. 20.   Miller F, Osbahr H, Boyd E, Thomalla F, Bharwani S, Ziervogel G, Walker B, Birkmann J, Van der Leeuw S, Rockstro¨m J, Hinkel J, Downing T, Folke C (2010) Resilience and vulnerability: complementary or conflicting concepts? Ecol Soc 15,pp:1–11


20. 21.   Norris FH, Stevens SP, Pfefferbaum B, Wyche KF, Pfefferbaum RL‌(2008) Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities and strategy for disaster readiness. Community Psychol 41, pp:127–150.


21. 22.   Olwig FM (2012) Multi-sited resilience: the mutual construction of ‘‘local’’ and ‘‘global’’ understandings and practices of adaptation and innovation. Appl Geogr 33,pp:112–118


22. 23.   Paton D, Fohnston D (2001) Disasters and communities: vulnerability, resilience and preparedness. Disaster Prev Manag 10(4), pp: 270–277


23. Rezaei, Mohammadreza, (1392), Assess economic and institutional resilience of urban societies against natural accidents.


24. 25.   Smit B, Burton I, Klein RJT, Street R (1999) The science of adaptation: a framework for assessment. Mitig Adapt Strat Glob Chang 4, pp:199–213


25. 26.   Tobin G (1999) Sustainability and community resilience: the holy grail of hazard planning? Environ Hazards 1, pp:13–25


26. 27.   Turner‌II BL‌(2010) Vulnerability and resilience: coalescing or paralleling approaches for sustainability science? Global Environmental Change, Article in Press, G Model JGEC-789, pp: 1–7


27. 28.   UNISDR (2009) Terminology on disaster risk reduction. Available on http://www.unisdr.org/we/inform/ Terminology


28. 29.   Wisner B, Blaikie P, Cannon T, Davis I (2004) At risk: natural hazards, people’s vulnerability and disasters, nd edn. Routledge, London


29. 30.   Cutter, S. L., C. G. Burton, and C. T. Emrich. (2010). “Disaster Resilience Indicators for Benchmarking Baseline Conditions.” Journal of Homeland Security and Emergency Management 7 (1): Article 51.


30. 31.   Fleischhauer, MI (2008) The role of spatial planning in strengthening urban resilience. Resilience Cities Terror Other Threat 10,pp:273–298.


31. 32.   Jha, A, K. Miner, T, W, and Stanton-Geddes, Z. (2013), Building Urban Resilience Principles, Tools, and Practice, Washington, DC: World Bank. doi:10.1596/978-0-8213-8865-5. License: Creative Commons Attribution CC BY 3.0, pp:209.


32. 33.   Lorena Figueiredo, Taku Honiden,Abel Schumann, (2018), Indicators for Resilient Cities, OECD Regional Development Working Papers.


33. 34.   Maru, Y. T. (2010). Resilient Regions: Clarity of Concepts and Challenges to Systemic Measurement. CSIRO Sustainable Ecosystems, 4 (1),pp:26-40.


34. 35.   Mayunga, J. S., (2007) "Understanding and applying the concept of community disaster resilience: A capital-based approach", A Draft Working Paper Prepared for the Summer Academy for Social Vulnerability and Resilience Building, 22- 28 July,


35. 36.   Mileti, D. (1999). Disasters by Design: A Reassessment of Natural Hazards in the United States. National Academies Press.


36. 37.   Meerow s, Joshua P. Newell, Melissa Stults, (2016), Defining urban resilience: Areview Landscape and Urban Planning 147,pp: 38–49


37. 38.   Turner, M.D. (2013). “Political ecology I: an alliance with resilience”


38. 39.   United States Census Bureau (2013). “United States Census, Bureau. available at http://www.census.gov/. Accessed 23 August 2014.


39. 40.   USAID (2006) Concepts and practices of ‘‘resilience’’: a compilation form various secondary sources. United States Agency for International Development.