شناسایی چالش‌های زیست‌محیطی در سکونتگاه‌های روستایی و ارزیابی عملکرد نهادهای متولی در مدیریت آن‌ها (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان روانسر)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

امین دهقانی ¹ (استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران)
میرنجف موسویسوی ² (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران)
داود جمینی ³ (دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی و عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران)

تاريخ الإرسال : 23 الأحد , رمضان, 1438 تاريخ التأكيد : 10 الأحد , ربيع الأول, 1440 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , جمادى الأولى, 1440

الکلمات المفتاحية: توسعه روستایی, شهرستان روانسر, چالش‌های زیست‌محیطی, نهادهای متولی,

ملخص المقالة :

 محیط­زیست مبنا و بستر تمامی فعالیت­های جامعه روستایی است که در سال­های اخیر ارتقای کیفیت آن مورد توجه ویژه برنامه­ریزان قرار گرفته است. در راستای بهبود کیفیت محیط­زیست در سکونتگاه­های روستایی، شناسایی مشکلات و چالش­های زیست­محیطی به­وجود آمده و همچنین ارزیابی عملکرد نهادهای متولی در مدیریت این چالش­ها، مسأله قابل ملاحظه­ای است که باید مد نظر محققان و اندیشمندان برنامه­ریزی و توسعه روستایی قرار گیرد. در این راستا، هدف از پژوهش کمی و کاربردی حاضر، که با ترکیبی از روش­های توصیفی ـ تحلیلی و علی به انجام رسیده است، شناسایی مهم­ترین چالش­های زیست­محیطی و ارزیابی میزان رضایتمندی روستاییان از عملکرد نهادهای متولی در مدیریت چالش­ها و همچنین بررسی اثرات نهادهای متولی بر چالش­های زیست­محیطی در سکونتگاه­های روستایی بوده که به صورت موردی در میان سرپرستان خانوار روستایی بخش مرکزی شهرستان روانسر (4633=N)، که 119 نقطه روستایی را شامل می­شود، انجام گرفته است. با توجه به تعداد زیاد سرپرستان خانوار روستایی، عدم دسترسی به کلیه سرپرستان خانوار، محدودیت­های مالی و زمانی، محققان قادر به مصاحبه و تکمیل پرسشنامه در میان کلیه سرپرستان خانوار روستایی نبوده و با استفاده از فرمول کوکران 355 نفر از سرپرستان خانوار، به­عنوان نمونه آماری برآورد گردید. جهت جمع­آوری داده­های مورد نیاز، ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه محقق­ساخته­ای بود که روایی و پایایی آن با رعایت اصول علمی پژوهش­های میدانی تأیید شده است. یافته­های تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد مهم­ترین چالش­های زیست­محیطی شناسایی شده (تخریب مراتع و جنگل­ها (19 درصد)، فشار بر منابع آب و خاک (88/16 درصد)، تهدید حیات وحش (91/14 درصد)، زباله و پسماند (17/11 درصد) و آلودگی هوا (1/11 درصد)، توانسته­اند حدود 73 درصد واریانس متغیر وابسته پژوهش را تبیین نمایند. بر اساس یافته­های حاصل از جدول توزیع فراوانی (حدود 3/78 درصد روستاییان میزان رضایتمندی بسیار ضعیف و ضعیف) و آزمون t تک­نمونه­ای (با میانگین 213/2)) می­توان اذعان کرد که روستاییان از عملکرد نهادهای متولی در مدیریت چالش­های زیست­محیطی، ارزیابی ضعیفی داشته­اند. نتایج بررسی اثرات نهادهای متولی بر چالش­های زیست­محیطی در سکونتگاه­های روستایی بخش مرکزی شهرستان روانسر نشان داد اثر این نهادها بر چالش­های زیست­محیطی شناسایی شده (به استثنای آلودگی هوا) منفی و معنادار بوده است. در این میان بیشترین اثر منفی نهادهای متولی بر دو چالش فشار بر منابع آب و خاک و تخریب مراتع و جنگل­ها، به­ترتیب با اثرات کل 544/0- و 428/0، بوده است.

المصادر:

1. Akbarirad, T. (2013): The Role of Islamic Teaching on Reduction of Environmental Crises, Journal of Environmental Studies, 39 (1), pp: 73-80. [in Persian]


2. Alini, M. (2006): Study of historical background and Structural challenges of rural management in Iran, Administrative Transformation Journal, 10 (50), pp: 68-106. [in Persian]


3. Amini, A and Jamini, D. (2014): An Analysis of the Rural Community Evaluation of Village Administrations' performance Using Structural Equation Modeling, Geographical Research, 29 (113), pp: 169-177. ([in Persian]


4. Amozgar, Y. (2012): Evaluation of the Performance of New Rural Management in Rural Development (Case Study: Qir and Karzin Township), MA Thesis, Supervisor: Seyd Eskandar Sidaii, Department of Geography and Rural Planning, University of Isfahan, Isfahan. [in Persian]


5. Anand, S.V. (2013): Global Environmental Issues, Open Access Scientific Reports, 2 (2), pp: 1-9.


6. Azmi, A and Motiee Langroudi, H. (2011): Review on Rural Environmental Problems in Iran and Solutions in Resolving These Problems, Housing and Rural Environment, 133, pp: 101-115. [in Persian]


7. Bouchani, M and Fazeli, D. (2011): Environment Challenges and its Consequences Case Study: Dust and its Impact in the West of Iran, Journal of Policy Letter, 2 (3), pp: 125-146. [in Persian]


8. Brandon, P.S and Lombardi, P. (2005): EVALUATING SUSTAINABLE DEVELOPMENT IN THE BUILT ENVIRONMENT, by Blackwell Science Ltd.


9. Breidlid, A. (2009): Culture, Indigenous Knowledge Systems and Sustainable Development: A Critical View of Education in an African Context, International Journal of Educational Development 29(2), pp:140-148.


10. Castagnetti, F. (2012): Facing Up the Congestion and Environmental Challenges of Europe, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 48, pp: 12– 20.


11. Chokor, B.A. (2004): Perception and response to the challenge of poverty and Environmental resource degradation in rural Nigeria: Case study from the Niger Delta, Journal of Environmental Psychology, 24, pp: 305–318.


12. Fely, S. Seddighi, H. Pezeshkirad, G and Mirzaii, A. (2011): Challenges Facing Iranian Rural Communities to Achieve Sustainable Development, Journal of Village and Development, 13 (4), pp: 97-128. [in Persian]


13. Firoznia, G and Roknodin Eftekhari, A. (2003): The position of village in the national development process from the point of view of the experts, Publications of the Institute of Rural Development in Iran, Tehran. [in Persian]


14. Ghasemi, V. (2011): Structural equation modeling with Amos Graphics application, Sociologists Publications, Tehran. [in Persian]


15. Golshiri Esfahani, Z and Saraei M.H. (2011): Strategic Planning for Rural Environmental System Using SOWT Analysis (Case Study: Gandoman District, Boroojen Township), Journal of Rural Research, 1 (4), pp: 73-98. [in Persian]


16. Hajinejad, A. Paidar, A and Bayad, H. (2015): Analysis of Income Sources of Rural Municipalities (Dehyari) Using Participatory Evaluation Approach (Case Study: Narjouiyeh Village in Jiroft County), Journal of Research and Rural Planning, 4 (10), pp: 157-171. [in Persian]


17. Kastensson, A. (2014): Developing lightweight concepts in the automotive industry: taking on the environmental challenge with the SåNätt project, Journal of Cleaner Production 66, pp: 337-346.


18. Lai, J.U and Lin, C.T. (2008): What factors drive corporate customer satisfaction with e-banking services. PACIS 2008 Proceedings.


19. Mak, M and Peacock, J. (2011): Social Sustainability: A Comparison of Case Studies in UK, USA and Australia. Poster presented at the 17th Pacific Rim Real Estate Society Conference, Gold Coast.


20. Masnavi, M. R. (2013): Environmental Sustainability and Ecological Complexity: Developing an Integrated Approach to Analyse the Environment and Landscape Potentials to Promote Sustainable Development, Int. J. Environ. Res, 7 (4), pp: 995-1006.


21. Mirtorabi, M.S. Shafiee, F and Rezvanfar, A. (2013): Applying information resources and communication channels in adoption process of rural waste comprehensive management, Journal of Natural Environment, 66 (3), pp: 329-339. [in Persian]


22. Mossalanejad, A. (2013): Environmental Security and Global Violence, Int. J. Environ. Res, 7 (2), pp: 473-478.


23. Motamediniya, Z. Mehdizade, H and Popzan, A. (2013): Behavioral Attitude of Agricultural Enterprises to Environmental Pollution (Case Study: Kermanshah, Eslam Abad Gharb, Ilam, Ivan Gharb), Journal of rural Research, 4 (2), pp: 429-450. [in Persian]


24. Navabakhsh, M and Tavakolan, A. (2013): Strategic Planning to Organize the Urban Historic Fabric Emphasizing on the Environmental Concerns, Int. J. Environ. Res, 7 (3), pp: 523-532.


25. Rashidpour, L. Farajallah, H. Seyed, J and Mirdamadi S.M. (2011): Local Community Based Management as a Good Governance Approach to Rural Poverty Reduction and Sustainable Development in Iran, American-Eurasian J. Agric. & Environ. Sci, 10, pp: 174-179.


26. Rokneddin Eftekhari, A. Sojasi Ghidari, H and Einali, J. (2008): New Attitude towards Rural Management with an Emphasis on Effective Institutions, Journal of Village and Development, 10 (2), pp: 1-31. [in Persian]


27. Rostami, S. Mozafari, F. Rahimi Moghadam, J and Zolfaghari, A. (2015): Evaluating the function of rural governors (Dehyars) in rural development (Case study: Aivan Gharb, Illam), Housing and Rural Environment, 149, pp: 103-119. [in Persian]


28. Seidaii, S. jamini, D. jamshidi, A and jamshidi, M. (2015): Analysis of the Performance of Rural New Managers (RNM) Towards Sustainable Rural Development (Case Study: Uramanat Region, Kermanshah Province), spatial planing, 14, pp: 1-24. [in Persian]


29. Shadman, F. (2012): Environmental challenges in nanoelectronics manufacturing, Current Opinion in Chemical Engineering, 1 (3), pp:258–268.


30. Shamsoddini, A and Jamini, D. (2016): Performance Valuation of Responsible Institutions in the Development of Rural Settlements by Using the Structural Equation Modeling Approach Case study: Javanrood Township, Geography and Development Iranian Journal, 43, pp: 35-50. [in Persian]


31. Taleb, M. (1997): Rural manegment in Iaran, University of Teheran Publication, Tehran. [in Persian]


32. Tanguay, G.A. Rajaonson, J. Lefebvre, J.F and Lanoie, P. (2010): Measuring the sustainability of cities: An analysis of the use of local indicators, Journal of Ecological Indicators, 10, pp: 407-418.


33. Vouvaki, D and Xepapadeas, A. (2008): Changes in social welfare and ustainability: Theoretical issues and empirical evidence, Ecological Economics, 67, pp: 473-484.