سنجش و‌ تحلیل شاخص‌های رقابت‌پذیری در کشورهای غرب آسیا با تأکید بر ایران

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

اسماعیل علی اکبری ¹ (اســتاد گروه جغرافیــا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران)
مجید اکبری ² (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام‌‌نور، تهران، ایران)
معصومه انصاری ³ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران)
وحید بوستان احمدی ⁴ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 10 الثلاثاء , رجب, 1439 تاريخ التأكيد : 13 الأربعاء , رجب, 1440 تاريخ الإصدار : 16 الأحد , شعبان, 1440

الکلمات المفتاحية: ایران, رقابت پذیری, الگوی فضایی, رقابت, مجمع اقتصاد جهانی,

ملخص المقالة :

سطح رقابت­پذیری کشورهای جهان یکی از معیارهای مهمی است که بسیاری از متغیرهای اقتصاد خرد و کلان را در نظر می­گیرد. این شاخص در راستای حفظ بقای هر کشوری، نقش مهمی را بازی می­کند؛ در این راستا این نوشتار با هدف سنجش و تحلیل فضایی شاخص­های رقابت­پذیری (GCI) در منطقه غرب آسیا با تأکید بر کشور ایران انجام گرفته است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می­باشد. ابزار گردآوری اطلاعات برای بررسی شاخص­های رقابت­پذیری در قالب 12 مولفه­ اصلی و داده­های مربوط به آن­ها از گزارش (Report on GlobalCompetitiveness Index (GCI)) گردآوری شده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل­های آنتروپی شانون، تاپسیس، مدل ضریب پراکندگی، روش خودهمبستگی فضایی موران جهانی (Moran's I) و از نرم­افزار­Arc Gis استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می­دهد کشورهای امارت متحده عربی، رژیم اشغالگر قدس و قطر با کسب بالاترین میزان امتیاز تاپسیس در رتبه­های اول تا سوم قرار دارند و در این بین کشور ایران با میزان امتیاز تاپسیس51/0 در جایگاه هشتم و کشور یمن نیز با کمترین امتیاز در جایگاه آخر قرار گرفته است. یافته­های دیگر با استفاده از مدل ضریب پراکندگی نشان داد در بین مؤلفه­های دوازده­گانه رقابت­پذیری جهانی، بیشترین میزان نابرابری در مؤلفه کارایی بازار کار (742/0) و کمترین میزان نابرابری در مؤلفه­های نهادها و آموزش عالی و تربیت نیروی انسانی (390/0) بوده است. همچنین شاخص موران در تمام مؤلفه­های دوازده­گانه رقابت­پذیری کمتر از یک می­باشد که نتیجه­ می­گیریم الگوی توزیع مولفه­ها در بین کشورهای منطقه­ غرب آسیا به صورت الگوی تصادفی (Random) و نشانگر بدون برنامه­ریزی بودن توزیع فضایی شاخص­های رقابت­پذیری است.

المصادر:

1. اصغرپور، محمدجواد (1387): "تصمیم گیری­های چند معیاری"، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.


2. اکبری، نعمت­الله و مهدی زاهدی­کیوان (1387)، "کاربرد روش­های رتبه­بندی و تصمیم­گیری چند شاخصه"، انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور، تهران.


3. بافنده ایماندوست، صادق، مفیدی، علی (1395): "سنجش تاثیر شاخص­ رقابت­پذیری GCI بر رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته برگزیده"، مجله اقتصاد و توسعه منطقه­ای، سال 23، شماره 12، صص 95-65.


4. بررسی گزارش مجمع جهانی اقتصاد از شاخص رقابت­پذیری ایران در سال 2017-2018، وزارت امور اقتصادی و دارایی، معاونت امور اقتصادی، مهر ماه 1396.


5. جانی، سیاوش(1390): "عوامل موثر بر رقابت­پذیری در ایران و کشورهای جنوب غرب آسیا"، فصلنامه پژوهش و سیاست­های اقتصادی، سال 19شماره(58)، 159-190


6. داداش­پور، هاشم و فرانک احمدی (1389): "رقابت­پذیری منطقه­ای به مثابه رویکردی نوین در توسعه منطقه­ای"، نشریه راهبرد یاس، شماره 22، صص80-51.


7. رحمان سرشت، حسین، صفاییان، میترا (1390): "مدل رقابت­پذیری صتایع تولید در ایران، فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی"، سال نهم، شماره 22، صص 75-104.


8. شریف­زادگان، احمدحسین، ندایی طوسی، سحر (1394): چارچوب " توسعه­ی فضایی رقابت­پذیری منطقه ای در ایران" مورد پژوهی: استان­های 30 گانه، نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، دوره 30، شماره 3،، صص5-20


9. محمدی، علیرضا، فیروزی مجنده، ابراهیم (1395): "تحلیل فضـایی مسجـد در شـهر اردبیل در دوره معـاصر، فصلنامه مطالعات شهری"، شماره هفدهم، صص 6655-55.   


10. مصلح شیرازی، علی نقی، خلیفه، مجتبی(1394): " اندازه­گیری کارایی رقابت­پذیری جهانی ایران در مقایسه با کشورهای منتخب با استفاده از مدل دو مرحله­ای تحلیل پوشش دادها"، چشم­انداز مدیریت صنعتی، شماره 19، صص137-117.


11. ملک اخلاق، اسماعیل، طالقانی، محمد (1389): "تحلیل رقابت­پذیری در گستره جهانی( با تأکید بر سیر تکاملی مدل الماس)"، مجله پژوهش­های بازرگانی، 45، صص 29-16.


12. میراحسنی، منیرالسادات(1392): " شاخص­های رقابت­پذیری ایران و برخی کشورهای جهان از منظر گزارش مجمع جهانی اقتصاد" (2014-2013)، مجله اقتصادی، شماره 9 و 10، صص 128-107.


13. نظم­فر، حسین، عشقی چهاربرج، علی، علوی، سعیده (1396): "تحلیل فضایی رقابت­پذیری سکونتگاه­های شهری استان­های ایران" ، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال هفتم، شماره بیست و چهارم، صص 168-153.


14. یاسوری، مجید، سجودی، مریم(1395): "نقش و جایگاه ایران در آسیای غربی و جنوب غربی"، فصلنامه سیاست­های راهبردی و کلان، سال چهارم شماره سیزدهم، صص 203-169.

1. 15.  Bhawsar, P, Chattopadhyay.U (2015): Competitiveness: Review, Reflections and Directions, Business and International Management, olume: 16 issue: 4, pp: 665-679.


2. 16.  Krugman,P.(1994), Competitiveness: A dangerous obsession, Journal of ForeignAffairs,vol.37, pp:34.


3. 17.  Lengyel ,I(2007): Economic growth and competitiveness of Hungarian regions,2nd Central European Conference in Regional Science (CERS ), Faculty of Economics and Business Administration. pp: 587-608.


4. 18.  Momaya, K. (2011): Cooperation for competitiveness of emerging countries: learning from a caseof nanotechnology,  Competitiveness Review: An International Business Journal, 21 (2): pp:150-701.


5. 19.  Nevenka .Č, Krešimir. J , Valentina. V(2013 ): Measuring regional competitiveness: the case of Croatia,  Institute for Development and International Relations (IRMO), ,Vol. 13, No( 4): pp: 503–523.


6. 20.  Pérez-Moreno. s Rodríguez .b, Luque. m(2015): Assessing global competitiveness under multi-criteria perspective, Economic Modelling, ECMODE-03853; No of Pages11.


7. 21.  Porter, Michael(1990) : Competitive Advantage of Nations, Free Press: New York.


8. 22.  Rahnama, M., Asadi, A., Rousta, M. (2013) : Analysis of the spatial distribution of land prices


9. 23.  Samanta,S. K,& sanyal,R.N..(2010) : National competitiveness and perception of corruption. ASR, 18, pp: 89-101.


10. 24.  Šegota .A, Tomljanović. M , Huđek. I V(2017 ): Contemporary approaches to measuring competitiveness – the case of EU member states,  Journal of Economics and Business, Vol. 35, No. 1, pp. 123-150.


11. 25.  Şener, S. (2013) :The Competitiveness of Turkish Economy within the Scope of WEF Global Competitiveness Index, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 75, pp: 453 – 464.


12. 26.  Shurchuluu, P. (2002). National productivity and competitive strategies for the new millennium. Integrated Manufacturing Systems, 13(6), 408-414.


13. 27.  The Global competitiveness report 2016-2017, Klaus schwab, World Economic Fourm.


14. 28.  World Economic Forum (2015) Global Competitiveness Report 2015–16, New York: Oxford University Press.