تبلور فرهنگ در بررسی مطالعات اجتماعی ساختار معنایی مشترک روایت‌های شاهنامۀ فردوسی و معماری باغ‌ایرانی با محوریت اجتماع نظریۀ گرماس

الموضوعات :

نرگس ابوطالب ¹ , علی اصغرزاده ² , وجیهه ترکمانی باراندوزی ³ , امیر هاشم‌پورمافی ⁴

1 - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد چالوس، دانشگاه آزاداسلامی، چالوس، ایران.
2 - استادیار گروه معماری، واحد چالوس، دانشگاه آزاداسلامی، چالوس، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات‌فارسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاداسلامی، چالوس، ایران.
4 - استادیار گروه باستان‌شناسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاداسلامی، چالوس، ایران.

تاريخ الإرسال : 19 الجمعة , صفر, 1446 تاريخ التأكيد : 29 الإثنين , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: شاهنامۀ فردوسی, معماری باغ‌ایرانی, فرهنگ‌ایرانی, تبلور مطالعات اجتماعی و فرهنگی, نظریۀ گرماس.,

ملخص المقالة :

 

تبلور مطالعات در حوزۀ اجتماعی و فرهنگی گویای آن است‌که شاهنامۀ فردوسی و معماری باغ‌ایرانی به‌عنوان 2نماد برجستۀ فرهنگ و تمدن ایرانی، حامل ارزش‌ها، باورها و ساختارهای معنایی مشترکی هستند که درطول قرون مختلف به‌صورت هم‌افزا در تاریخ و فرهنگ‌ایرانی شکل گرفته‌اند. دراین پژوهش بااستفاده‌از چارچوب نظری گرماس و روش‌های مطالعات اجتماعی و فرهنگی، به‌واکاوی ساختار معنایی این 2عُنصر پرداخته شده است. نظریۀ گرماس به‌عنوان یک مدل نیمه‌ساختارگرا، باتأکیدبر تحلیل روایت و بازشناسی نظام‌های معنایی، امکان بررسی تطبیقی میان ساختار روایی شاهنامه و معماری باغ‌ایرانی را فراهم می‌آورد. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی به‌این تفحص پرداخته و از مفاهیم کلیدی همچون ساختارهای ژرف و سطحی، کُنشگران و افعال، به‌بررسی نحوۀ تبلور اصول مشترکی نظیر؛ تقابل‌های 2گانه، الگوهای قهرمانی و نمادپردازی‌های طبیعی دراین 2پدیده براساس مستندات مکتوب در ارائۀ یک تجزیه‌وتحلیل کیفی-کمی برخوردار است. نتایج حاکی‌از آن است‌که معماری باغ‌ایرانی و شاهنامۀ فردوسی، هر2 به‌عنوان فضای بازنمایی‌کنندۀ هویت و فرهنگ‌ایرانی، دارای روایت‌های معنایی مشترکی هستند که در پیوندی پیچیده میان طبیعت، اسطوره و تاریخ، به بازتولید و انتقال ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی ایران پرداخته‌اند. درنتیجه، این مطالعه همچنین تأکید دارد که تحلیل‌های اجتماعی و تبیینات فرهنگی از منظر نظریۀ گرماس، می‌تواند ابزار مؤثری برای فهم بهتر و عمیق‌تر از مفاهیم بنیادین موجود در متون ادبی و هنری کلاسیک اجتماع ایران ارائه دهد. این امر به‌ویژه درراستای حفظ و ارتقای میراث‌فرهنگی و هویتی ایران، حائزاهمیت است و می‌تواند به غنای پژوهش‌های میان‌رشته‌ای دراین زمینه کمک شایانی کند.

 

المصادر:

ابوطالب، نرگس. 1398. خوانش ساختار روایی در معماری باغ‌ایرانی و داستان‌های تراژیک شاهنامۀ فردوسی، مازندران.
احمدی، حسین. 1399. از تاریخ فرهنگ تا تاریخ فرهنگی، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-راهبرد فرهنگ، دورۀ 13، شمارۀ 50، 170-143.
اسلامی‌ندوشن، محمدعلی. 1386. ایران را از یاد نبریم به‌همراه: به‌دنبال سایۀ همای، چاپ‌سیزدهم، تهران: انتشارات یزدان.
اصغرزاده، علی. 1401. برداشت معنایی؛ رواق هنر در خیابان ولیعصر(عج)، تهران: رسانۀ معماری‌داخلی ایران: فضای نو.
ایروانی، محمدرضا. حسینایی، یحیی. 1402. روایت‌شناسی داستان کشته‌شدن ایرج در شاهنامه براساس نظریۀ ساختگرای گریماس، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات زبان و ترجمان نظامی، دورۀ 2، شمارۀ 4، 32-1.
براتی، ناصر. آل‌هاشمی، آیدا. میناتورسجادی، آرمان. 1401. جهان‌بینی ایرانیان و شکل‌گیری الگوی محوری باغ‌ایرانی، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-منظر، دورۀ 9، شمارۀ 41، 15-6.
پروین، حسین. متدین، حشمت‌الله. 1401. خوانش باغ‌ایرانی در مینیاتور، باتأکیدبر مینیاتورهای شاهنامۀ بایسنقری، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-منظر، دورۀ 14، شمارۀ 59، 19-6.
حسنوند، فضل‌الله. و [دیگران]. 1401. ارتباط اجتماعی خردمندانه؛ بازتعریف مفهوم ارتباط در فرهنگ‌ایرانی مبتنی‌بر شاهنامۀ فردوسی، دوفصلنامۀ علمی‌پژوهشی-شناخت اجتماعی، دورۀ 11، شمارۀ 22، 36-25.
حقایق، آذین. سجودی، فرزان. 1394. تحلیل معناشناختی 2نگاره از شاهنامۀ فردوسی براساس الگوی نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر، نشریۀ علمی‌پژوهشی-هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، دورۀ 20، شمارۀ 7، 12-5.
دبدبه، محمد. 1400. دست‌نوشته‌‌‌‌‌های از مجموعه آثار معمار دبدبه (فضا-معنا در بازنمایی هویت‌ایرانی)، تهران.
سعادت، الهام. محمدی‌فشارکی، محسن. 1399. واکاوی مفهوم انسان‌شناسانۀ وطن در شاهنامه (براساس تحلیل ساختارهای مکان)، دوفصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دورۀ 10، شمارۀ 2؛ (پیاپی 20)، 177-155.
سلطان‌زاده، حسین. 1396. معماری و شهرسازی ایران به روایت شاهنامۀ فردوسی، ویراستار: بابک مختار، چاپ‌اول، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.‌
عزیزی‌قهرودی، مهرداد. عسگری، علی. 1401. پدیدارشناسی باغ‌ایرانی براساس نظریۀ روان‌شناختی ادراک گشتالت (نمونۀ موردی: باغ شازده‌ماهان)، نشریۀ علمی‌پژوهشی-هنر و تمدن شرق، دورۀ 10، شمارۀ 35، 56-45.
علامی، ذوالفقار. حیدری، آرزو. 1396. بررسی گفتمان روایی در شاهنامۀ فردوسی، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهشنامۀ ادب حماسی، دورۀ 13، شمارۀ 1؛ (پیاپی 23)، 135-115.
فاطمی، مهدی. 1401. انعطاف‌پذیری، ویژگی بارز باغ‌ایرانی برای بهره‌گیری ازآن در دورۀ معاصر، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-منظر، دورۀ 14، شمارۀ 58، 19-6.
فرزین، احمدعلی. 1393. باغ بر بنیاد شاهنامۀ فردوسی، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-منظر، دورۀ 6، شمارۀ 27، 13-8.
قنبری‌عبدالملکی، رضا. فیروزیان پوراصفهانی، آیلین. 1399. بررسی تطبیقی آرای پراپ با گرماس و برمون درباب روایت ازمنظر ساخت‌گرایی، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات زبانی و بلاغی، دورۀ 11، شمارۀ 21، 333-301.
محمدی، علی. اصغرزاده، علی. 1396. پرسپکتیو شناختی و استعاره‌های زبانی در معماری معاصر ایران، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-هویت شهر، دورۀ 11، شمارۀ 31، 80-71.
محمودی، محمدعلی. ثواب، فاطمه، 1401. ساختار روایی و معنایی متون ادبی (نشانه‌شناسی روایی گریماس)، چاپ‌اول، زاهدان: انتشارات دانشگاه سیستان‌وبلوچستان.
ورمقانی، حسنا. 1396. خوانش تطبیقی مفاهیم عرفانی در شاهنامۀ فردوسی و معماری ایران، فصلنامة علمی‌پژوهشی-عرفانیات در ادب فارسی، دورۀ 8، شمارۀ 32، 37-11.
ورمقانی، حسنا. پاکزاد، شادی . 1401. خوانش تطبیقی 2نمود فرهنگی؛ شاهنامۀ فردوسی و معماری قرن 5هجری، باتمرکزبر خراسان بزرگ، فصلنامة علمی‌پژوهشی-اثر، دورۀ 43، شمارۀ 1، 100-82.
هوشنگی، مجید. 1402. بررسی بینامتنی دلالت‌های بازآفرینی شاهنامۀ فردوسی در تاریخ نگاری جوینی، دوفصلنامۀ علمی‌پژوهشی-تاریخ ادبیات، دورۀ 16، شمارۀ 1؛ (پیاپی 1/87)، 99-79.
یمینی، ستاره. علی‌محمدی، پریسا. بذرافکن، کاوه. 1399. تحلیل آثار معماری معاصر با رویکرد نقد اسطوره‌ای؛ انطباق طرح معماری پایانۀ بندری «یوکوهاما»، با کهن‌الگوی باغ‌ایرانی، نشریۀ علمی‌پژوهشی-باغ‌نظر، دورۀ 17، شمارۀ 86، 28-17.
یمینی، ستاره. علی‌محمدی، پریسا. بذرافکن، کاوه. 1401. نقش تجربۀ زیستۀ طراحان در بازنمایی کهن‌الگوهای معماری (نمونۀ موردی: آثار معماران ایرانی تحصیل‌کردۀ خارج از کشور)، نشریۀ علمی‌پژوهشی-باغ‌نظر، دورۀ 19، شمارۀ 111، 16-5.
Amani Beni, Majid., et al. 2021. Socio-Cultural Appropriateness Of The Use Of Historic Persian Gardens For Modern Urban Edible Gardens, Journal Of Land, 11(38): 1-29.
Barthes, Roland. 1957. Mythologies, Les Lettres Nouvelles Publisher, First Edition.
Bourdieu, Pierre.1984. Distinction: A Social Critique Of The Judgement Of Taste, USA: Harvard University Press Publisher, Illustrated Edition.
Davis, Dick. 2016. Shahnameh: The Persian Book Of Kings, New York: Penguin Classics Publications, Third Edition.
Floch, Jean-Marie. 2001. Visual identities, London; New York: Continuum Publications, First Edition.
Ghandeharion, Azra. Mousavi Tekiyeh, Maryam-Sadat. 2019. Ideology Behind The Covers Of The Bestselling Books In Iran: Female Narrators In War Literature, Frontiers: A Journal of Women Studies, 40(1): 146-175.
Greimas, Algirdas Julien. 1966. Semantique Structurale: Recherche De Methode, Paris: Éditions Larousse Publications, First Edition.
Greimas, Algirdas Julien. 1983. Structural Semantics: An Attempt At A Method, London: University Of Nebraska Press Publications, First Edition.
Hillmann, Michael Craig. 2021. Ferdowsi’s Shāhnāmeh Narratives As Epic Episodes: A Case Study, USA.
Kristeva, Julia. 1980. Desire in Language: A Semiotic Approach To Literature And Art, Editor: Leon Samuel Roudiez, New York: Columbia University Press Publisher, Third Edition.
Mahmoudi Farahani, Leila. Motamed, Bahareh. Jamei, Elmira. 2016. Persian Gardens: Meanings, Symbolism, And Design, Journal Of Landscape Online 46(1): 1-19.
Yusoff Abbas, Mohamed. Nafisi, Nazanin. Nafisi, Sara. 2016. Persian Garden, Cultural Sustainability And Environmental Design Case Study Shazdeh Garden, Journal Of Procedia-Social And Behavioral Sciences, 222(1): 510-517.