تحلیل کمیت زمان در منظومۀ بهمن نامه بر اساس نظریات ژرار ژنت

الموضوعات :

زهره اسماعیل زاده ¹ , محمد مهدی اسماعیلی ² , لطیفه سلامت باویل ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 29 الخميس , جمادى الثانية, 1445 تاريخ التأكيد : 24 الأربعاء , رمضان, 1445 تاريخ الإصدار : 25 السبت , شوال, 1445

الکلمات المفتاحية: روایت‌شناسی, زمان روایت, زمان پریشی, نظریات ژنت, بهمن ‎نامه.,

ملخص المقالة :

کمیت زمان یکی از مؤلفه‎های اساسی و بنیادی در خلق هر اثر روایی و داستانی است و بدون حضور این کمیت، شکل‌گیری هر روایت و رویدادی غیرممکن است. در بررسی زمان روایت با مؤلفه‎های تابع زمان، فشرده‌سازی و یا کش‌آمدگی روایت، مکث‌ها و شتاب‎های مثبت و منفی روبه‌رو می‎شویم. در فیزیک مدرن، درک زمان منوط به حرکت است و در نظریۀ نسبیت خاص انیشتین، رویدادها در وضعیتی خاص می‎تواند از گذشته به حال و از حال به آینده منتقل شود. در روایت‌شناسی، به دو نوع زمان قائل شده‌اند: زمان گاه‌شمارانه (زمان تقویمی) و زمان روایی (زمانی بدون توجه به زمان خطی و طبیعی). در منظومۀ بهمن‎نامه با بهره‎گیری از عناصر گاه‌شمارانه و زمان روایی، می‌توان پرسش‌هایی مطرح کرد، از جمله: خالق منظومۀ بهمن‎نامه چگونه از عنصر زمان برای پیشبرد روایت بهره برده است؟ سرعت نقل روایات در این منظومه چگونه است و تقدم و تأخر زمانی (زمان‌پریشی) در این منظومه‌ها چه جایگاهی دارد؟ آیا مؤلف بیشتر به آشفتگی‌های زمانی گذشته‌نگر نظر داشته یا آینده‌نگر؟ در این پژوهش علاوه بر پاسخ تحلیلی به پرسش‎های فوق، به بررسی ناهمخوانی میان زمان روایت و زمان تقویمی که باعث پیدایش ناپیوستگی و گسست‎های زمانی در طول داستان شده، پرداخته شده است.

المصادر:

ابن ابی الخیر، ایرانشاه (1370). بهمن نامه. تهران: علمی و فرهنگی.
احمدی، بابک (۱۳۷۸). ساختار و تفسیر متن.تهران، نشر مرکز.
برتنس، هانس (1384). مبانی نظریۀ ادبی. ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: ماهی.
شمیسا، سیروس (1372). کلیات سبک‌شناسی. تهران: فردوسی.
صفا، ذبیح الله (1363). حماسه نویسی در ایران. ویرایش چهارم. تهران: امیرکبیر.
فردوسی، ابوالقاسم (1375). شاهنامه. ويرايش سوم. تهران: امیرکبیر.
مارتین، والاس (1386). نظریه‌های روایی. ترجمۀ محمد شهبا. تهران: هرمس.
نولدکه، تئودور (1394). حماسه ملی ایران. ترجمه علوی بزرگ. تهران: نگاه معاصر.
بهرامیان، زهرا؛ علوي‌مقدم، مهيار؛ كاويان، فيروزه (۱۳۹۶). بررسی زمان‌بندی نظریه زمان در روایت ژرار ژنت در رمان جای خالی سلوچ. دو فصلنامه روایت شناسی. 1 (۲)، 1-25.
طاهری، محبوبه و همکاران (۱۳۹۲). بررسی زمان بندی روایت در اکسیر التواریخ بر پایه نظریات ژرار ژنت. دوفصلنامه علمی تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهرا (س). 30 (25)، 123-146.
Genette, G. (2000). Order in Narrative, in Narrative Reader, Martin macquillan. London and New York: Routledge.
Rimmon Kenan, Sh. (2002). Narrative Fiction. London and New York: Routledge.