تطور روایت عبدالله بن ابی سرح در متون دینی و ادبی

الموضوعات :

صدیقه سلیمانی ¹ , یوسف عالی عباس آباد ² , حسین آریان ³

1 - دانشیار دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
2 - دانشیار دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

تاريخ الإرسال : 04 الأربعاء , محرم, 1446 تاريخ التأكيد : 18 الثلاثاء , رمضان, 1446 تاريخ الإصدار : 09 الإثنين , شوال, 1446

الکلمات المفتاحية: قرآن, تحریف, عدم تحریف, عبدالله بن ابی سرح.,

ملخص المقالة :

در این مقاله نخست به عبدالله بن ابی السرح و واکنش او در برابر آیات تـــوصیف خلقت انسان در سورة مؤمنون می­پردازیم، سپس به نقل اخباری دربارة او و نوع توصیفی که نویسندگان و ادیبان مختلف دربارة عملکرد او داشته­اند. آیا آن را تأیید کرده و انسان را مجاز به انجام چنین کاری و ابراز چنین واکنشی کرده­اند یا رفتار او را نقد کرده، نشان از بی­خبری و غلبة نفس شیطانی دانسته­اند. دو فرضیة مهم در پژوهش حاضر وجود دارد: 1. شخصی به نام عبدالله ابن مسعود وجود داشت و پس از شنیدن آیات زیبای قرآن به وجد آمده و چنین عملی از وی سر زده است، پیامبر با درایت کامل، مانع چنین عملی شده و اجازه نداده است تا قرآن براساس خواسته­های فردی قرائت شود؛ 2. عبدالله بن ابی­سرح چنین کاری را انجام نداده است؛ اما پژوهشگران و مفسّران قرآن کریم برای نشان­دادن تهدیدهایی که برای ثبت قرآن وجود داشت و مبارزة پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) با این نوع اقدامات، آن را در تاریخ ثبت کرده­اند. یافته­های تحقیق پیرامون فرضیه­های پژوهش است و آنها را تأیید یا رد می­کند. شیوة پژوهش، تحلیل محتوایی (Content Analysis) است. در این روش با استفاده‌ از مطالعة منابع موجود و کسب آگاهی‌های لازم دربارة موضوع مورد بحث به تحلیل و بررسی آن می‌پردازیم.

المصادر:

ابن عبد¬الحکم، عبدالرحمن بن عبدالله مصری. (1411ق.). فتوح مصر و اخبارها، قاهره، مکتبـﺔ ندبولی.
بلاذری، احمد بن یحیی. (1998م.). فتوح¬البدان، بیروت، دار و مکتبـﺔ الهلال.
بل، ریچارد. (1382). درآمدی بر تاریخ قرآن، (بازنگری و بازنگاری ویلیام مونتگمری وات)، ترجمة بهاء¬الدین خرمشاهی، قم، سازمان اوقاف و امور خیریه.
ترمذی، محمد بن عیسی. (1410 ق.). الجامع الصحیح، بیروت، دار الحیاء التراث العربی.
رامیار، محمود. (1384). تاریخ قرآن، تهران، امیرکبیر.
زرین¬کوب، عبدالحسین. (1382). نردبان شکسته، تهران، سخن.
زمانی، کریم. (1398). شرح جامع مثنوی معنوی (دفتر اول)، تهران، اطلاعات.
سيوطي، جلال¬الدين. (1414 ه.). الاتقان في علوم القرآن، بيروت، دار ابن كثير.
شهیدی، سیّدجعفر. (1351). «عبدالله بن ابی سعد»، یغما، ش 293، 658- 667.
طباطبایی، سید محمد حسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
طبرسی، فضل بن احمد. (1372). مجمع البیان لعوم القرآن، تهران، ناصرخسرو.
عتیق نیشابوری، ابوبکر. (1381). تفسیر سورآبادی (تفسیر التفاسیر)، به تصحیح سعیدی سیرجانی، تهران، فرهنگ نشر نو.
فیضی، محمدعلی. (1341). دیانت اسلام (از مجموعة تاریخ ادیان)، طهران، بی¬نام.
محمدی، محمدعلی. (1402). «خوانشی انتقادی از گزارش¬های تاریخی تغییر قرآن توسط عبدالله بن ابی سرح»، نشریة علمی پژوهشی مطالعات تاریخ اسلام، سال پانزدهم، شماره 56، بهار، 147- 172.
معرفت، محمدهادی. (1382). تاریخ قرآن، تهران، سمت.
ــــــــــــــــــ . (1388). التمهید فی علوم القرآن، قم، التمهید.
مولوی، جلال¬الدین محمد. (1382). مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد ا. نیکلسون، تهران، هرمس.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین. (1376). کشف¬الاسرار و عدة¬الابرار، معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری، به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت، تهران، امیرکبیر.
ناصری طاهری، عبدلله. (1379). فاطمان در مصر، قم، پژوهشکدة حوزه و دانشگاه.
نصیری، محمد. (1389). تاریخ تحلیلی صدر اسلام، قم، دفتر نشر معارف.
واحدی، ابوالحسن علی بن احمد. (1411ق.). اسباب¬النزول القرآن، تحقیق کمالا بسیونی، بیروت، دار الکتب العلمیـﺔ.
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1383). کشف¬المحجوب، مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر محمود عابدی، تهران، سروش.
یعقوبی، احمد بن اسحاق. (1382). تاریخ یعقوبی، مترجم، ابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی.