اثربخشی آموزش درمان شناختی _ رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق شهر فیروزآباد

الموضوعات :

شهاب الدین عبدالهی ¹ (دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان)
مریم طارق طیب ² (دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان)
مهدیه محمدی گیسكی ³ (دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان)
مهدیس گالشی علی آبادی ⁴ (دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان)
مجتبی علیزاده ⁵ (دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان)

تاريخ الإرسال : 12 الإثنين , جمادى الثانية, 1445 تاريخ التأكيد : 12 الأربعاء , رجب, 1445 تاريخ الإصدار : 14 السبت , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: درمان شناختی رفتاری, دلزدگی زناشویی, زوجین, طلاق.,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر با هدف تأثیر آموزش درمان شناختی _ رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق شهر فیروزآباد انجام شد. پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه زوجین متقاضی طلاق در سه ماهه اول سال 1400 بود که به مشاوره قبل طلاق ارجاع داده می شوند را تشکیل داد. نمونه پژوهش از میان مراجعان به مرکز مشاوره دادگستری شهر فیروزآباد انتخاب شد. روش نمونه گیری به شیوه در دسترس بود و به منظور اجرای پژوهش 30 نفر در 2 گروه آزمایش (15 نفر) و گواه (15 نفر) به صورت هدفمند یا مبتنی بر هدف قرار گرفت. سپس در پایان مداخله، پس آزمون از گروه آزمایش و گروه کنترل با استفاده از دلزدگی زناشویی پاینز (1996) سنجش صورت گرفت و داده ها جمع آوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که گروه آزمایش پس از دریافت مداخله کاهش دلزدگی زناشویی را تأیید کرده بودند. یعنی درمان شناختی رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق شهر فیروزآباد تاثیر معنی داری دارد.

المصادر:

آگاه لیلا، جان بزرگی مسعود و غفاری عذرا. (1393). اثربخشی مداخله شناختی-رفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی (با مقیاس اسلامی). روان شناسی و دین.7(2)26: 80-61.
ارجمند نیا علی اکبر و پوریان راضیه (1395). تاثیر طرح آموزشی رحمت در میزان رضایت زناشویی زنان خانه دار، دوفصلنامه علمی- ترجیمی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام 4 (6): 84-70.
اعتمادی، عذرا، نوابی نژاد، شکوه، احمدی، سیداحمد، و فرزاد، ولی اله. (1385). بررسی تاثیر زوج درمانی به شیوه ایماگوتراپی بر افزایش صمیمیت زوجین مراجعه کننده به مراکز مشاوره در شهر اصفهان. پژوهش های مشاوره (تازه ها و پژوهش های مشاوره)، 5(19)، 22-9.
اوحدی بهنام (1384). تمایلات و رفتار های جنسی انسان، مقدمه و ویرایش: محسن معروفی. اصفهان: صادق هدایت.
پاینز، آیالامالا.(1381). چه کنیم تا عشق رؤیایی به دلزدگی نینجامد، ترجمه فاطمه شاداب، تهران: انتشارات ققنوس.
جهانگیری،علی،بخشی پور، ابوالفضل،صالحی، حسین.(1400). مقایسه‌ی اثربخشی زوج‌درمانی شناختی-رفتاری و زوج‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش دلزدگی زناشویی زوجین، مجله سلامت جامعه،15(1):29-19.
حسن نیا، فاطمه، اکبری امرغان، حسین، ثمری، علی اکبر، ارمز احسان.(1401). مقایسه اثربخشی ایماگوتراپی و زوج درمانی شناختی - رفتاری بر دلزدگی زناشویی، تحمل ناکامی و احساس مثبت نسبت به همسر در زوجین. مجله علوم پزشکی رازی،29(7): 116-107.
ساداتی، سیداحسان، مهرابی زاده هنرمند، مهناز، و سودانی، منصور. (1393). رابطه علی تمایزیافتگی, نورزگرایی و بخشندگی با دلزدگی زناشویی با واسطه تعارض زناشویی. روانشناسی خانواده، 1(2)، 68-55.
شکراله زاده، معصومه، فروزش، منیره، بذرافشان، محمد رفیع، حسینی، حسین.(1396) .تأثیر زوج‌درمانی شناختی- رفتاری در تعارض‌ و بی‌رمقی زناشویی. آسیب‌شناسی، مشاوره و غنی‌سازی خانواده ۳ (۱) :۱۳۱-۱۱۵
عظیمي فر،شیرین.(1393). مقایسه تاثیر زوج درماني شناختي رفتاری و رویكرد مبتني بر پذیرش و تعهد بر شادی و رضایت زناشویي: یک پژوهش مورد منفرد.کارشناسي ارشد مشاوره، دانشكده روانشناسي و علوم تربیتي، دانشگاه اصفهان.
کریمی، بهزاد، خلعتبری، جواد.(1396).اثربخشی درمان شناختی-رفتاری بر دل‌زدگی زناشویی، رضایت زناشویی و صمیمیت زوجین،فصلنامه مهارت های روانشناسی تربیتی.8(1)29: 74-65
میرزایی جاهد، عاطفه، و صابری، هایده. (1398). پیش بینی دلزدگی زناشویی زنان بر مبنای نگرش جنسی آنها و گرایش همسرانشان به شخصیت تاریک. روان شناسی کاربردی، 13(3 (پیاپی 51) )، 389-371.
نویدی، فاطمه .(1384). بررسی و مقایسه رابطه دلزدگی زناشویی با عوامل جوسازمانی در کارکنان ادارات آموزش وپرورش و پرستاران بیمارستان های شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه شهید بهشتی.
Baucom DH. Epstein NB. (2002). Lataillade JJ. Cognitive Behavior Couple Therapy, In: N. S. Jacobson and A.S. Gurman, Clinical Handbook of Couple Therapy. 2ed. New York: Guilford Press. 2002; 26-58.
Dattilio. FM. (2005). The Role of Cognitive Behavioral Interventions in Couple and Family Therapy. J Marital and Family Therapy. 2005; 10: 105-114.
De Groot M, Doyle T, Averyt J. Program ACTIVE: Cognitive behavioral therapy to treat depression in adults with Type 2 diabetes in rural Appalachia. Journal of cognitive psychotherapy 2017;31(3):158-70.
Kayser, K. (1993). When love dies: The process of marital disaffection. NY:Guilford.
Law EF, Wan Tham S, Aaron RV,Dudeney J, Palermo TM. Hybrid Cognitive‐Behavioral Therapy Intervention for Adolescents With Co‐Occurring Migraine and Insomnia: A Single‐Arm Pilot Trial. Headache: The Journal of Head and Face Pain 2018;58(7):1060-73.21.
Mazzarantani, J. (2011). The divorce survival guide: What you need to know to protect your emotional and financial security. Miami: Jules Mazzarantani PLLC.
Patterson T.(2005). Cognitive Behavioral Couple Therapy, In: M. Harway, Hand book of Couple Therapy.1ed. New Jersey: Wiley. 2005; 119-140.
Pines A. M. (1996). Couple burnout: Couses and cures. London Routledge, ISBNO-415-916. 32-1. 27Opp.
Pines, A. M., & Nunes, R. (2003). The relationship between career and couple burnout: Implications for career and couplecounseling. Journal of employment counseling, 40(2), 50-64.
Raglan GB, Swanson LM, Arnedt JT. Cognitive behavioral therapy for insomnia in patients with medical and psychiatric comorbidities. Sleep medicine clinics 2019;14(2):167-75.20.

نص كامل:



 

Journal of Psycho Res and Edu Studies Volume 1, Issue 4- winter  2024 - Pages 34-45

---

 

 

The effectiveness of cognitive-behavioral therapy training on marital burnout in couples applying for divorce in Firozabad city

Shahabuddin Abdolahi 1 , Maryam Tarogh Tayeb 2*, Mahdieh Mohammadi Giski 3 , Mahdis Galeshialiabadi 4 , Mojtaba Alizadeh 5

1- PhD Student Of Psychology, Department of Psychology, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan,Iran.

2- PhD Student Of Psychology, Department of Psychology, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan,Iran.

3- PhD Student Of Psychology, Department of Psychology, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan,Iran.

4- PhD Student Of Psychology, Department of Psychology, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan,Iran.

5- PhD Student Of Psychology, Department of Psychology, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan,Iran.

OPEN ACCESS Research Article   *Correspondence: Maryam Tarogh Tayeb* [e-mail]   Received: 25 Dec 2023 Accepted: 24 Jan 2024                 Published: winter  2024 Citation: Tarogh Tayeb, M. (2024). The effectiveness of cognitive-behavioral therapy training on marital burnout in couples applying for divorce in Firozabad city. Journal of Psycho Research and Educational Studies, 1(4): 34-45

Abstract The current study was conducted with the aim of the effect of cognitive-behavioral therapy training on marital burnout in couples applying for divorce in Firozabad city. The present study was a semi-experimental study with a pre-test and post-test design with a control group. The statistical population of the present study was all couples applying for divorce in the first quarter of 1400, who are referred to pre-divorce counseling. The sample of the research was selected from among the clients of the Justice Counseling Center of Firozabad city. The sampling method was available and in order to carry out the research, 30 people were placed in 2 experimental groups (15 people) and control (15 people) in a purposeful or goal-based manner, then at the end of the intervention, a post-test from the experimental group and the group Control was measured using Pines' marital burnout (1996) and data were collected and analyzed. The results showed that the experimental group had confirmed the reduction of marital burnout after receiving the intervention. That is, cognitive behavioral therapy has a significant effect on marital burnout in couples applying for divorce in Firozabad city. Key words: cognitive behavioral therapy, marital burnout, couples, divorce.

 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری سال اول، شماره پنجم، زمستان 1402- صفحات 34- 45

---

 

اثربخشی آموزش درمان شناختی _ رفتاری بر دلزدگی زناشویی

در زوجین متقاضی طلاق شهر فیروزآباد

شهاب الدین عبدالهی1 ، مریم طارق طیب2* ، مهدیه محمدی گیسكی3 ، مهدیس گالشی علی آبادی4 ، مجتبی علیزاده 5

1-دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، زاهدان، ایران.

2-دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، زاهدان، ایران.

3-دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، زاهدان، ایران.

4-دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، زاهدان، ایران.

5-دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، زاهدان، ایران.

دسترسي آزاد مقاله علمي پژوهشي نويسنده مسئول*: مریم طارق طیب [e-mail]   تاريخ دريافت: 4/10/1402 تاريخ پذيرش: 4/11/1402 تاريخ انتشار: زمستان 1402 استناد: طارق طیب، مریم. ( 1402). اثربخشی آموزش درمان شناختی _ رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق شهر فیروزآباد. فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری، 1(4): 34-45.

چکیده پژوهش حاضر با هدف تأثیر آموزش درمان شناختی _ رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق شهر فیروزآباد انجام شد. پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه زوجین متقاضی طلاق در سه ماهه اول سال 1400 بود که به مشاوره قبل طلاق ارجاع داده می شوند را تشکیل داد. نمونه پژوهش از میان مراجعان به مرکز مشاوره دادگستری شهر فیروزآباد انتخاب شد. روش نمونه گیری به شیوه در دسترس بود و به منظور اجرای پژوهش 30 نفر در 2 گروه آزمایش (15 نفر) و گواه (15 نفر) به صورت هدفمند یا مبتنی بر هدف قرار گرفت. سپس در پایان مداخله، پس آزمون از گروه آزمایش و گروه کنترل با استفاده از دلزدگی زناشویی پاینز (1996) سنجش صورت گرفت و داده ها جمع آوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که گروه آزمایش پس از دریافت مداخله کاهش دلزدگی زناشویی را تأیید کرده بودند. یعنی درمان شناختی رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق شهر فیروزآباد تاثیر معنی داری دارد. واژگان کلیدی: درمان شناختی رفتاری، دلزدگی زناشویی، زوجین، طلاق.

 

اثربخشی آموزش درمان شناختی _ رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق ----------------------------- طارق طیب                          36      

مقدمه و بیان مسئله

خانواده یکی از نهاد های مهم اجتماعی است که سلامت و سعادت جامعه به سلامت و پویایی اعضای آن وابسته است و در عین حال سلامت و تعادل نظام خانواده به کیفیّت روابط زن و مرد بستگی دارد (ارجمند نیا و پوریان، 1395). زن و مرد با هم پيوند زناشويي مي بندند تا در كنار هم با عشق و عطوفت، بنيادي سالم براي تربيت فرزندان سالم بنا نهند. جزئي از فطرت انساني يعني غريزه جنسي به تكامل مي رسد تا در قالبي مطمئن و سالم، اين نياز رفع شده و مبناي آرامش گردد و راه رسيدن به انسانيت متعالي خويش را هموار سازد. تمايلات جنسي انسان دروني ترين احساسات و عميق ترين آرزوهاي قلبي انسان ها در معنا بخشيدن به يك ارتباط است و اين تمايلات در هر زمان و مكاني از تولد تا مرگ وجود دارد. هر گونه اختلالي كه اين رابطه را مختل كند و در نتيجه باعث عدم رضايت از رابطه جنسي گردد مي تواند نارسايي كنشي جنسي را به همراه داشته باشد (اوحدی، 1384). این سازه یکی از متغیرهایی است که به طور گسترده در تحقیقات خانواده و ازدواج مورد بررسی قرار گرفته است و یک سازه زیربنایی، هم در مطالعات بنیادی رابطه ای و هم در مطالعات درمانی در زمینه خانواده محسوب می شود.

مي­توان گفت كه اگرچه زندگي زناشويي سعادتمندانه فقط تا اندازه­اي مربوط به رابطة جنسي است ولي اين رابطه ممكن است از مهمترين علل خوشبختي يا عدم خوشبختي در زندگي زناشويي باشد. لذا زمانی که همسران نتوانند مشکلات جنسی و نارضایتی جنسی خود را آشکارا بیان کنند در ادامه نارضایتی های به وجود آمده می تواند بر ارتباط آنان اثر گذاشته و به جدایی و طلاق منجر شود. به همین دلیل است که در بروز اختلالات زناشویی و طرح موضوع طلاق در یک رابطه زناشویی توجه به جستارهای جنسی بایستگی دارد. در این راستا پس از مدتی ممکن است زن یا شوهر یا هر دوی آنها نسبت به عمق و شکل رابطه شان دچار تردید شوند و چون بین توقعات خود از زندگی و واقعیت های موجود در زندگی زناشویی شان هماهنگی لازم را نمی بینند، دچار سرخوردگی و دلزدگی شوند (ساداتی،مهرابی زاده هنرمند، سودانی، 1393).

دلزدگی¹ فقدان تدریجی دلبستگی عاطفی است که شامل کاهش توجه به همسر، بیگانگی عاطفی و افزایش احساس دلسردی و بی تفاوتی نسبت به همسر است و شامل سه مرحله می شود:1) سرخوردگی و ناامیدی؛ ویژگی بارز این مرحله سرخوردگی از روابط زناشویی است. در این مرحله فرد دلزده سرخوردگی نسبت به همسرش را در سکوت کامل، نشخوار فکری می کند.

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1402 1(4): 34 - 45------------------------------------------- طارق طیب                 37

در واقع در طول این مرحله زوج ها از یکدیگر فاصله می گیرند و افکار طلاق و جدایی و یا بودن با یک شریک زندگی بهتر، افزایش می یابد (مازرانتانی²، 2011). ما بین نا امیدی و دلزدگی، 2)خشم و تنفر؛ روشن ترین احساس در این مرحله است. به نظر می رسد احساس تنفر ناشی از عود رفتارهای منفی و آسیب رسان زن و شوهر باشد. چرا که چشم پوشی از خطاهای همسر که در مرحله قبل کار آسانی بود، در این مرحله به سختی ممکن می شود. 3) دلسردی و بی تفاوتی؛ فاصله گیری عاطفی و جسمی، مشخصه آخرین مرحله از فرایند دلزدگی است. بر خلاف مرحله قبل، خشم و نفرت تا حدی کاهش می‌یابد و سردی عاطفه به طور معنادار افزایش پیدا می کند. در واقع زوج ها در می‌یابند که رفتار همسرشان آن چیزی نیست که انتظارش را داشته اند و پس از به وجود آمدن این احساس سرخوردگی، همسرشان را در قبل و بعد از ازدواج مقایسه می کنند (کایزر³، 1993، به نقل از ساداتی، 1393). 

افزایش طلاق و نارضایتی زناشویی از یک سو و تقاضاي همسران براي پرباري و بهبود روابط زناشویی از سوي دیگر، نشان دهنده‌ نیاز همسران به مداخلات و آموزش‌هاي تخصصی در این زمینه است. رویکردهاي متعددي جهت درمان مشکلات خانواده ها و زوجین ارائه شده اند که یکی از آنها زوج درمانی گروهی شناختی – رفتاري است. زوج درمانی شناختی – رفتاري⁴،  تلفیق عوامل رفتاری و شناختی در درمان زوج ها با مشکلات زناشویی است (باکوم، اپشن، لاتالات⁵، 2002)، که می تواند با ارزیابی عملکردی از مشکلات هدف  زوج و رفتارهای وابسته ای که آن را حمایت می کند، شروع گردد. در این نوع درمان در آغاز بر افکار تأکید نمی ‌شود، بلکه زمانی به آن پرداخته می شود که تمرکز بر رفتار صورت گرفته، زیرا مقصد اصلی مداخله، رفتارهای هدف  است. اصل زوج مرهون تلاش بسیاری از درمانگران شناختی _ رفتاری، نظریه پردازان و روش هایی است که اخیراً خود را در ادبیات درمان نشان داده است (پاترسون⁶، 2005).

در پژوهش های مختلف نیز، کارایی این رویکرد در کاهش دلزدگی زناشویی (راگلند، سوانسون و آرنیدت⁷ ،2019 ؛ لاو، وان تام، آرون و همکاران⁸ ،2018؛ دی گروت، دویلی و آورتی⁹، 2017)، دلزدگی زناشویی، تحمل ناکامی و احساس مثبت نسبت به همسر در زوجین (حسن نیا ، اکبری امرغان ، ثمری ، ارمز،1401) ، دلزدگی زناشویی (جهانگیری، بخشی پور و صالحی،1400) بر تعارض‌ و بی‌رمقی زناشویی( شکر اله زاده ، فروزش ، بذرافشان ، حسینی،1396)، بر کاهش دلزدگی زناشویی و افزایش رضایت زناشویی و صمیمیت زوجین ( کریمی و خلعتبری، 1396)

اثربخشی آموزش درمان شناختی _ رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق ----------------------------- طارق طیب              38    

بر افزايش رضامندی زناشويی زنان دارای تعارض زناشويی( آگاه، جان بزرگی و غفاری ،1393) ، صمیمیت زوجین( اعتمادی، نوابی نژاد، احمدی، فرزاد، ،1385) بررسی شده و نتایج سودمندی از آن گرفته شده است. به طور کلی می توان چنین نتیجه گرفت که مبانی شناختی زوج درمانی شناختی _ رفتاری بر شناخت متقابل زوج ها از یکدیگر تأکید و شناخت را بخش جدایی ناپذیر فرآیند تغییر زوج می داند. در نهایت زیربناي فلسفی این برداشت آن است که تغییر رفتار به تنهایی براي تصحیح تعامل هاي ناکارآمد کافی نیست بلکه باید بر شیوه تفکر افراد در روابط و الگوهاي رفتاري ناسازگار تأکید شود (داتیلیو¹⁰، 2005). بنابراین زوجین به عنوان عوامل ایجادکنندة محیط ناخوشایند درون خانواده و از هم پاشیدگی کانون گرم خانواده و افزایش طلاق در کشور، نیاز به آموزش روش ها و فنون متعددي دارند تا تغییرات لازم را در نگرش، رفتار و روابط خود با اعضاي خانواده ایجاد نمایند و در نتیجه فضایی حاکی از پذیرش در خانه به وجود آورند تا در انجام امور از تمام توانایی های خود استفاده نمایند. با توجه به مطالب بیان شده هدف پژوهشگر بررسی تاثیر درمان شناختی _ رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق شهر فیروزآباد بود.

روش اجرای پژوهش

پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. در این روش گروه آزمایش تحت آموزش درمان شناختی –رفتاری¹¹ قرار گرفتند، اما گروه کنترل در لیست انتظار قرار می گیرند و هر دو گروه در زمان یکسان به پیش آزمون و پس آزمون پاسخ دادند. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیّه زوجین متقاضی طلاق در سه ماهه اول سال 98 بود که به مشاوره قبل طلاق ارجاع داده می شوند، را تشکیل داد. نمونه پژوهش از میان مراجعان به مرکز مشاوره دادگستری شهر فیروزآباد انتخاب شد. روش نمونه گیری به شیوه در دسترس بود و به منظور اجرای پژوهش 30 نفر در 2 گروه آزمایش (15 نفر) و گواه (15 نفر) به صورت هدفمند یا مبتنی بر هدف قرار گرفت.

ابزار پژوهش

برای جمع آوری اطلاعات از مقیاس دلزدگی زناشویی¹² که توسط پاینز در سال 1996 ابداع گردید، استفاده شد که 21 آیتم مشتمل بر سه جزء اصلی از پا افتادن جسمی (مثل:احساس خستگی، سستی و داشتن اختلال خواب)، از پا افتادن عاطفی (احساس افسردگی، ناامیدی، احساس در دام افتادن) و از پا افتادن روانی (مثل: احساس بی ارزشی، سرخوردگی و خشم به همسر) می شود. تمام این گویه روی یک مقیاس هفت امتیازی پاسخ داده می شوند. سطح 1 معرف عدم تجربه عبارت مورد نظر و سطح 7 معرف تجربه زیاد عبارت مورد نظر است. ارزیابی ضریب اعتبار مقیاس دلزدگی زناشویی نشان داد که آن دارای یک همسانی درونی بین متغیرها در دامنه 84/0 و 90/0 است. روایی به وسیله همبستگی های منفی با ویژگی های ارتباطی مثبت به تأیید رسیده است 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1402 1(4): 34 - 45------------------------------------------- طارق طیب                 39

مانند : نظر مثبت در مورد ارتباط، کیفیت مکالمه، احساس امنیت، خود شکوفایی، احساس هدفمندی، کشش و جاذبه عاطفی نسبت به همسر و کیفیت رابطه جنسی آنها. نسخه های ترجمه شده مقیاس دلزدگی زناشویی به طور موفقیت آمیزی در مطالعات بین فرهنگی در نروژ، مجارستان، مکزیک، اسپانیا، پرتغال، فنلاند و اسراییل استفاده شده است (پانیز و نانز¹³،2003). همانطور که مشاهده می شود دلزدگی زناشویی از همسانی درونی و ضریب پایایی بالا و رضایت بخشی برخوردار و جهت اندازه گیری میزان دلزدگی زناشویی مناسب است. ضریب اطمینان آزمون – بازآزمون 89/0 برای یک دوره یک ماهه، 76/0 برای یک دوره دو ماهه و 66/0 برای یک دوره چهارماهه بود. تداوم درونی برای اغلب آزمودنی ها با ضریب ثابت آلفا سنجیده شد که بین 91/0 تا 93/0 بود (پاینز ترجمه شاداب، 1381). در ایران نیز نویدی (1384) آلفا کرونباخ این پرسشنامه را در مورد 240 نمونه 120 پرستار و 120 معلم اندازه گیری کرد که عبارت است از 86/0. در پژوهش حاضر پایایی این پرسشنامه به وسیله ضریب آلفای کرونباخ، 93/0 به دست آمده است.

بعد از انتخاب نمونه و تقسیم تصادفی آنها، گروه آزمایشی آموزش CBT را به صورت گروهی در 10جلسه 5/1ساعته به صورت هفتگی دریافت کردند. ساختار جلسات به صورت زیر بود(عظیمی فر، 1392).

جلسات	محتوای جلسات
جلسه اول	برقراری ارتباط و ایجاد آمادگی؛ توضیح روش و اهداف جلسات
جلسه دوم	تعریف مشکل؛ ثبت احساسات و افکار خود، شناسایی افکار و باور های غیر واقع بینانه در مورد نگرش به ازدواج و خود کارآمدی در انتخاب همسر؛ ارائه تکلیف
جلسه سوم	شناخت چرخه که در آن مشکل بروز می کند و شناخت نیاز ها و عواملی که باعث بروز چرخه می شود؛ ارائه تکلیف
جلسه چهارم	فرمول بندی کردن شناختی - رفتاری مشکل و برنامه ریزی برای حل مشکل
جلسه پنجم	شناخت نیاز های فردی، واکنش های عاطفی، اهمیت فکر، تعامل فکر- احساس- عمل
جلسه ششم	بازسازی شناختی
جلسه هفتم	پذیرش
جلسه هشتم	حل مسئله
جلسه نهم	استحکام یادگیری
جلسه دهم	ارزشیابی و نتیجه گیری

 

برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از روش های آماری در سطح آمار توصیفی و استنباطی در محیط نرم افزار Spss استفاده شد. در همین راستا در سطح آمار توصیفی از (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف استاندارد) و در سطح آمار استنباطی از (آزمون تحلیل کواریانس تک متغیر آنوا و چند متغیر مانوا در سطح معنی داری 05/0) استفاده شد.

 

 

اثربخشی آموزش درمان شناختی _ رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق ----------------------------- طارق طیب               40     

یافته ها

جدول 1 میانگین و انحراف معیار نمرات در دو گروه آزمایش و کنترل

متغیر ها	گروه	نمونه	میانگین	انحراف معیار
از پا افتادن جسمی	آزمون	15	150/32	047/3
	کنترل	15	350/33	094/3
از پا افتادن عاطفی	آزمون	15	450/14	920/4
	کنترل	15	400/17	415/4
از پا افتادن روانی	آزمون	15	850/36	313/3
	کنترل	15	550/38	483/3
دلزدگی زناشویی	آزمون	15	450/83	286/11
	کنترل	15	300/89	992/10

همانطور که ملاحظه می شود میانگین رضایت جنسی در گروه آزمایش در مرحله پس آزمون، نسبت به پیش آزمون افزایش را نشان می دهد و میانگین دلزدگی زناشویی در گروه آزمایش در مرحله پس آزمون، نسبت به پیش آزمون کاهش را نشان می دهد.

آموزش درمان شناختی - رفتاری بر ابعاد دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق شهر فیروزآباد تاثیر معنی داری دارد. برای تعیین اثر آموزش درمان شناختی - رفتاری بر هر یک از مؤلفه های دلزدگی زناشویی از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره (مانکوا) استفاده می‌شود. به منظور بررسی یکسانی واریانس متغیر وابسته از آزمون لوین استفاده شده است. در جدول 2 نتایج آزمون ام باکس برای بررسی برابری ماتریس کوواریانس متغیرهای وابسته در بین گروه آزمایش و گروه کنترل گزارش شده است.

جدول 2  نتایج آزمون لوین

شاخص مؤلفه ها	F	درجه آزادی1	درجه آزادی2	سطح معناداری
از پا افتادن جسمی	133/1	1	27	083/0
از پا افتادن عاطفی	217/4	1	27	293/0
از پا افتادن روانی	431/3	1	27	183/0

بر اساس جدول 2 فرض همگنی خطاهای هر دو گروه برای نمره دلزدگی زناشویی تایید شد (05/0<p).

 

 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1402 1(4): 34 - 45------------------------------------------- طارق طیب                 41      

  جدول 3 بررسی مفروضه های همگنی ماتریس کواریانس ها

آماره ام باکس	F	سطح معنی داری
015/4	184/0	275/0

با توجه به جدول 3 مقدارF آزمون ام باکس (184/0= F) معنی دار نمی‌باشد (05/0<P). بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که ماتریس کوواریانس در دو گروه آزمایش و کنترل برابر است. در جدول 4 نتایج آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری گزارش شده است.

جدول 4 نتایج آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری

نام آزمون	مقدار	F	DF فرضیه	DF خطا	سطح معنی داری	اندازه اثر
اثر پیلایی14	635/0	283/3	000/3	000/27	014/0	194/0
ویلکزلامبدا	636/0	283/3	000/3	000/27	014/0	194/0
اثرهتلینگ15	572/0	283/3	000/3	000/27	014/0	194/0
بزرگترین ریشه روی	572/0	283/3	000/3	000/27	014/0	194/0

با توجه به جدول 4 مقدار F تحلیل کوواریانس چند متغیری بررسی تفاوت گروه آزمایش و کنترل در مولفه های دلزدگی زناشویی (283/3= F) در سطح (014/0= P) معنی دار می‌باشد. بنابراین می‌توان گفت که بین گروه آزمایش و گروه کنترل از لحاظ مولفه های دلزدگی زناشویی در پس آزمون تفاوت معنی داری وجود دارد. در جدول 5 نتایج تحلیل واریانس گزارش شده است.

جدول 5 نتایج تحلیل واریانس تفاوت گروه آزمایش و گروه کنترل در مولفه های دلزدگی زناشویی

شاخص مؤلفه ها	SS آزمایشی	SS خطا	MS آزمایشی	MS خطا	F	P	اندازه اثر
از پا افتادن جسمی	128/27	315/53	128/27	781/2	523/9	004/0	172/0
از پا افتادن عاطفی	395/24	208/103	395/24	683/20	687/0	018/0	026/0
از پا افتادن روانی	184/39	383/135	184/39	454/12	838/4	021/0	174/0

 

اثربخشی آموزش درمان شناختی _ رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق ----------------------------- طارق طیب              42      

با توجه به جدول 5 مقدارF برای مؤلفه از پا افتادن جسمی برابر 523/9، برای مؤلفه از پا افتادن عاطفی برابر 687/0، برای مؤلفه از پا افتادن روانی برابر 838/4 می باشد که نشان می‌دهد که بین دو گروه آزمایش و کنترل در این مؤلفه ها تفاوت معنی دار وجود دارد. برای بررسی اینکه میانگین کدام یک از گروه ها در پس آزمون هر یک از مؤلفه های دلزدگی زناشویی بیشتر است از میانگین های تصحیح شده استفاده شد. در جدول 6 نتایج میانگین های تصحیح شده گزارش شده است. لازم به ذکر است که روش تصحیح بنفرونی برای برآورد میانگین­ها استفاده شد.

جدول 6 میانگین­های برآورد شده برای ابعاد دلزدگی زناشویی

شاخص	گروه	میانگین	تفاوت میانگین	خطای استاندارد	سطح معناداری
از پا افتادن جسمی	آزمایش	150/32	207/1*	528/0	004/0
	کنترل	350/33
از پا افتادن عاطفی	آزمایش	450/14	970/2	440/1	018/0
	کنترل	400/17
از پا افتادن روانی	آزمایش	850/36	709/1*	118/1	021/0
	کنترل	550/38

با توجه به جدول 6 میانگین گروه آزمایش در مؤلفه های دلزدگی زناشویی کمتر از میانگین گروه کنترل می‌باشد. بنابراین با توجه به این یافته ها میتوان نتیجه گرفت که آموزش درمان شناختی - رفتاری باعث کاهش ابعاد دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق شهر فیروزآباد می شود.

بحث و نتیجه گیری

یافته های پژوهش بیانگر آن است که رویکرد شناختی-رفتاری می تواند موجب کاهش دلزدگی زناشویی روابط زوجین شوند .یافته های پژوهش همسو است با یافته های راگلند و همکاران(2019)، لاو، وان تام، آرون و همکاران (2018)، دی گروت و همکاران(2017)، حسن نیا و همکاران(1401) ، صالحی و همکاران (1400) کریمی و خلعتبری (1396) همسو می باشد. در تبیین این یافته می توان گفت مشکلات زناشوئی را نتیجه مهارت های ناکار آمد همسران در برقراری ارتباط، ناتوانی در حلّ مؤثّر مشکلات و 

 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1402 1(4): 34 - 45------------------------------------------- طارق طیب                 43    

تعارضات، انتظارات و باورهای غیر منطقی و تبادلات رفتاری منفی می داند. رفتار درمانی با این موضوع که زوجین چگونه رفتار نا کارآمد را یاد می گیرند و چگونه رفتار به وسیله تقویت ها و تنبیه های بیرونی تداوم می یابد، سر و کار دارد.

از آنجا که دلزدگی با یک ناهمخوانی  میان انتظارات و آرمان های افراد از یک سو و واقعیت‌ها از سوی دیگر شروع می شود که نتیجه این ناهمخوانی نیز ایجاد نگرانی های دائمی است. این نگرانی ها ممکن است به طور آگاهانه و هوشیارانه مشاهده شود یا به طور ناآگاهانه در مدّت طولانی پایدار بماند. پس از این که استرس در مرحله اول بروز می کند، به تدریج در افراد، فشار عاطفی، فرسودگی و خستگی ایجاد می شود و در مرحله بعدی تغییراتی در نگرش و رفتار ایجاد می شود. در این مرحله، نگرش افراد در مورد زندگی زناشوئی و همسر تغییر می کند و سرانجام، دلزدگی بروز می کند (میرزایی جاهد و صابری، 1398) در این راستا پژوهشگر طی درمان به زوجین دلزده آموخت که اغلب دارای خطاهای شناختی، باورهای غیرمنطقی و مخرب در زندگی زناشویی هستند که موجب شده است آگاهی زوجین نسبت به اسناد و باورهای غیرمنطقی بالا برود لذا با انجام تمرینات جلسات آموزشی، زوجین آموختند که با انجام تکالیف بیرون از جلسات به اصلاح باورها و تفکرات منفی که موجب دلزدگی آنان شده است، بپردازند. اصلاح باورها، انتظارات نامعقول و اسنادهای غلط زوجین از رفتار یکدیگر باعث کاهش دلخوری های بی مورد و افزایش شناخت جنبه های مثبت رفتار یکدیگر شده است، که در نهایت به کاهش دلزدگی زناشویی زوجین انجامید. لذا با درنظر گرفتن نتایج آماری و مطالب بیان شده می توان گفت درمان شناختی - رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق شهر فیروزآباد تاثیر معنی داری دارد.

این پژوهش نیز همانند سایر پژوهش ها دارای محدودیت- هایی است که ایجاب می نماید در تعمیم نتایج به آنها توجه شود.  تحقیق حاضر بر روی زوج های شهر فیروزآباد انجام شده است، بنابراین در تعمیم نتایج به زوج های دیگر شهرها و مناطق باید جانب احتیاط را رعایت کرد. از محدودیت های دیگر این مطالعه، این مساله بود که به علت محدودیت زمانی و عدم دسترسی به مراجعان مطالعات پیگیری انجام نشد.  استفاده از ابزارهای خودگزارشدهی نیز از محدودیت های دیگر پژوهش حاضر است. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش پیشنهاد می شود در پژوهش های آتی به جهت تعیین دقیق تر اثرات درمانی رویکرد شناختی-رفتاری مرحله پیگیری نیز گنجانده شود و نتایج آنها با نتایج این پژوهش مقایسه شود. توصیه می گردد در پژوهش های آتی برای به دست آوردن نتایج کامل تر و بالطبع امکان تعمیم دقیق تر یافته ها، تعداد آزمودنی ها و مشارکت کنندگان در درمان افزایش یابد.

 

 

 

 

اثربخشی آموزش درمان شناختی _ رفتاری بر دلزدگی زناشویی در زوجین متقاضی طلاق ----------------------------- طارق طیب              44

سپاسگزاری

بدين وسیله از مسئولین و پرسنل مرکز مشاوره دادگستری شهر فیروزآباد ، افراد شرکت کننده و خانواده های آنان در پژوهش و کلیه افرادی که در انجام اين پژوهش ما را ياری کردند، تقدير و تشکر مي شود .

موازین اخلاقی

ملاحظات اخلاقي در پژوهش حاضر شامل نداشتن بار مالي و قانوني، عدم تضاد مفاهیم با مباني ديني، بي نام بودن پرسشنامه ها، محرمانه ماندن اطلاعات و حق انصراف در هر مرحله از پژوهش در هر دو گروه بود.

مشارکت نویسندگان

مقاله حاضر بر اساس يک پژوهش پیشنهادی از سوی مرکز مشاوره دادگستری شهر فیروزآباد انجام شده است. نويسندگان مقاله مسئولیت طراحي ، روش شناسي ، گردآوری داده ها ، تحلیل آماری ، ويراستاری و نهايي سازی را بر عهده داشتند.

تعارض منافع

بنا بر اظهار نويسندگان ، اين مقاله حامي مالي و تعارض منافع ندارد .

منابع

آگاه لیلا، جان بزرگی مسعود و غفاری عذرا. (1393). اثربخشی مداخله شناختی-رفتاری گروهی، بر افزایش رضامندی زناشویی زنان دارای تعارض زناشویی (با مقیاس اسلامی). روان شناسی و دین.7(2)26: 80-61.

ارجمند نیا علی اکبر و پوریان راضیه (1395). تاثیر طرح آموزشی رحمت در میزان رضایت زناشویی زنان خانه دار، دوفصلنامه علمی- ترجیمی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام 4 (6): 84-70.

 اعتمادی، عذرا، نوابی نژاد، شکوه، احمدی، سیداحمد، و فرزاد، ولی اله. (1385). بررسی تاثیر زوج درمانی به شیوه ایماگوتراپی بر افزایش صمیمیت زوجین مراجعه کننده به مراکز مشاوره در شهر اصفهان. پژوهش های مشاوره (تازه ها و پژوهش های مشاوره)، 5(19)، 22-9.

اوحدی بهنام (1384). تمایلات و رفتار های جنسی انسان، مقدمه و ویرایش: محسن معروفی. اصفهان: صادق هدایت.

پاینز، آیالامالا.(1381). چه کنیم تا عشق رؤیایی به دلزدگی نینجامد، ترجمه فاطمه شاداب، تهران: انتشارات ققنوس.

جهانگیری،علی،بخشی پور، ابوالفضل،صالحی، حسین.(1400).   مقایسه‌ی اثربخشی زوج‌درمانی شناختی-رفتاری و زوج‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش دلزدگی زناشویی زوجین، مجله سلامت جامعه،15(1):29-19.

حسن نیا، فاطمه، اکبری امرغان، حسین، ثمری، علی اکبر، ارمز احسان.(1401). مقایسه اثربخشی ایماگوتراپی و زوج درمانی شناختی - رفتاری بر دلزدگی زناشویی، تحمل ناکامی و احساس مثبت نسبت به همسر در زوجین. مجله علوم پزشکی رازی،29(7): 116-107.  

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1402 1(4): 34 - 45------------------------------------------- طارق طیب                 45

ساداتی، سیداحسان، مهرابی زاده هنرمند، مهناز، و سودانی، منصور. (1393). رابطه علی تمایزیافتگی, نورزگرایی و بخشندگی با دلزدگی زناشویی با واسطه تعارض زناشویی. روانشناسی خانواده، 1(2)، 68-55.

شکراله زاده، معصومه، فروزش، منیره، بذرافشان، محمد رفیع، حسینی، حسین.(1396) .تأثیر زوج‌درمانی شناختی- رفتاری در تعارض‌ و بی‌رمقی زناشویی. آسیب‌شناسی، مشاوره و غنی‌سازی خانواده ۳ (۱) :۱۳۱-۱۱۵

عظیمي فر،شیرین.(1393). مقایسه تاثیر زوج درماني شناختي رفتاری و رویكرد مبتني بر پذیرش و تعهد بر شادی و رضایت زناشویي: یک پژوهش مورد منفرد.کارشناسي ارشد مشاوره، دانشكده روانشناسي و علوم تربیتي، دانشگاه اصفهان.

کریمی، بهزاد، خلعتبری، جواد.(1396).اثربخشی درمان شناختی-رفتاری بر دل‌زدگی زناشویی، رضایت زناشویی و صمیمیت زوجین،فصلنامه مهارت های روانشناسی تربیتی.8(1)29: 74-65

میرزایی جاهد، عاطفه، و صابری، هایده. (1398). پیش بینی دلزدگی زناشویی زنان بر مبنای نگرش جنسی آنها و گرایش همسرانشان به شخصیت تاریک. روان شناسی کاربردی، 13(3 (پیاپی 51) )، 389-371.

نویدی، فاطمه .(1384). بررسی و مقایسه رابطه دلزدگی زناشویی با عوامل جوسازمانی در کارکنان ادارات آموزش وپرورش و پرستاران بیمارستان های  شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه شهید بهشتی.

Baucom DH. Epstein NB. (2002). Lataillade JJ. Cognitive Behavior Couple Therapy, In: N. S. Jacobson and A.S. Gurman, Clinical Handbook of Couple Therapy. 2ed. New York: Guilford Press. 2002; 26-58.

Dattilio. FM. (2005). The Role of Cognitive Behavioral Interventions in Couple and Family Therapy. J Marital and Family Therapy. 2005; 10: 105-114.

De Groot M, Doyle T, Averyt J. Program ACTIVE: Cognitive behavioral therapy to treat depression in adults with Type 2 diabetes in rural Appalachia. Journal of cognitive psychotherapy 2017;31(3):158-70.

Kayser, K. (1993). When love dies: The process of marital disaffection. NY:Guilford.

Law EF, Wan Tham S, Aaron RV,Dudeney J, Palermo TM. Hybrid Cognitive‐Behavioral Therapy Intervention for Adolescents With Co‐Occurring Migraine and Insomnia: A Single‐Arm Pilot Trial. Headache: The Journal of Head and Face Pain 2018;58(7):1060-73.21.

Mazzarantani, J. (2011). The divorce survival guide: What you need to know to protect your emotional and financial security. Miami: Jules Mazzarantani PLLC.

Patterson T.(2005). Cognitive Behavioral Couple Therapy, In: M. Harway, Hand book of Couple Therapy.1ed. New Jersey: Wiley. 2005; 119-140.

Pines A. M. (1996). Couple burnout: Couses and cures. London Routledge, ISBNO-415-916. 32-1. 27Opp.

Pines, A. M., & Nunes, R. (2003). The relationship between career and couple burnout: Implications for career and couplecounseling. Journal of employment counseling, 40(2), 50-64.

Raglan GB, Swanson LM, Arnedt JT. Cognitive behavioral therapy for insomnia in patients with medical and psychiatric comorbidities. Sleep medicine clinics 2019;14(2):167-75.20.

 

---

[1]  1-Boredom

[2] 2-Mazzarantani

[3]  Kayser

[4]  - Cognitive-behavioral couple therapy

[5]  Baucom, Epstein, Lataillade

[6]  Patterson

[7] Raglan , Swanson , Arnedt

[8] Law , Wan Tham, Aaron

[9] De Groot , Doyle , Averyt

[10]  Dattilio

[11]  - cognitive behavioral therapy(CBT)

[12]  Couple Burnout measurement(CBM)

 

[13]  - Pines & Nunes

[14]  Pillay

[15]  Hoteling

 

 

---