نگاهی به روایت و روایت پردازی در داستان رستم و سهراب شاهنامه فردوسی

الموضوعات :

ابراهیم سراوانی ¹ , بهروز رومیانی ² , مصطفی سالاری ³

1 - وزارت آموزش و پرورش
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
3 - گروه علوم سیاسی- دانشکده حقوق و علوم سیاسی- دانشگاه ازاد اسلامی واحد زاهدان

تاريخ الإرسال : 21 الثلاثاء , شوال, 1445 تاريخ التأكيد : 25 الخميس , جمادى الثانية, 1446 تاريخ الإصدار : 14 الجمعة , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: فردوسی, روایت, روایت گری, شعر, داستان, رستم و سهراب.,

ملخص المقالة :

در هر روایت داستانی، روایتگری جنبه‌ی اساسی و اولیه‌ی آن است که بازنمایی اشیا، مکان‌ها و جنبه‌های ایستای داستان و شخصیت‌ها از‌طریق آن صورت می‌گیرد. روایت گری یکی‌از اصلی‌ترین مشخصه‌های شعر فردوسی می¬باشد. فردوسی شاعر روایی قرن چهارم ، جزو شناخته‌شده‌ترین شاعران روایی است و گرایش ذاتی او به روایتگری، تأثیر فراوانی بر ساختار زبان و محتوای شعرش گذاشته است. او هنجار شعرش را با روایت منطبق ساخته و عناصر و اجزای آن را نیز به تابعیت از لحن و بیان‌روایی درآورده‌ است. هنجار زبانی شعر فردوسی به‌گونه‌ای است که بستر لازم را برای روایت گری ایجاد کرده، و به آن امکان داده است تا نقش شاعری راوی را ایفا نماید؛ یا خود را در موقعیت شاعری روایت گر قرار دهد. یکی از برجسته ترین داستان های روایی فردوسی، داستان رستم و سهراب است. فردوسی روایتی خلق کرده‌ که وجه شاعرانه و داستانی را توأمان دارد و می‌تواند از سطح یک‌روایت عادی فراتر رفته و در عین روایی بودن، قابلیّت‌های شعری خود را نیزحفظ نماید. این داستان کاملا، مبتنی ‌بر روایت و با استفاده از امکانات و ظرفیّت‌های بیان‌ روایی خلق شده است. رویکرد شاعرانه‌ی این داستان، اَشکال و جلوه‌های مختلف و قابل تأملی دارد؛ که این مقاله در حد مجال به مدد نظریه‌ی روایت‌شناسی ساختارگرا، به تحلیل و بررسی آن با روش توصیفی- تحلیلی پرداخته است.

المصادر:

1- احمدی، بابک ‌(1373). مدرنیته و اندیشه‌ی انتقادی، چاپ اوّل، تهران، مرکز.
2 - اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان، چاپ اوّل، اصفهان، فردا.
3 - تولان، مایکل‌جی. (1383). درآمدی نقّادانه ـ زبان‌شناختی بر روایت، ترجمه‌ی ابوالفضل حری، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
4 - حميديان، سعيد (1372). درآمدي بر انديشه و هنر فردوسي، تهران، مرکز.
5 - دوستخواه، جلیل.(1353). رستم و سهراب فاجعه‌ی برخورد آرمان و عاطفه، فصلنامه‌ی فرهنگ و زندگی، شماره‌ی 17، صص167-159.
6 - ژنت، ژرار. (1388). «نظم در روایت». گزیده‌ی مقالات روایت، مارتین مک‌کوئیلان، ترجمه‌ی فتّاح محمّدی، تهران: مینوی خرَد. صص 150ـ142.
7 - سرامی، قدمعلی.(1373). از رنگ گل تا رنج خار(شکل شناسی داستان‌های شاهنامه)، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
8 - سلدن، رامان (1387). راهنمای نظریّه‌ی ادبی معاصر، ترجمه‌ی عبّاس مخبر، طرح نو، تهران.
9 - فردوسي، ابوالقاسم.(1387). شاهنامه فردوسي، به‌كوشش سعيد حميديان، تهران، قطره.
10 - .............،.................(1385)................................، تهران، نگاه.
11 - مارتین، والاس. (1382). نظریّه‌های روایت، ترجمه‌ی محمّد شهبا، تهران، هرمس.
12 - یاحقی، محمدجعفر.(1366). بیگانگی و یگانگی در داستان رستم و سهراب، کیهان فرهنگی، شماره‌ی 44، صص29-30.