همانند سنجی شخصیّت پردازی بانوان در شاهنامه فردوسی و قصص قرآن کریم

الموضوعات :

سیّد امیر سیّد جعفری ¹ , سیّد محمّد حسینی ²

1 - دانشجوی دکتری کلام اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ایران.
2 - استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.(نویسنده مسؤول)

تاريخ الإرسال : 19 الأربعاء , محرم, 1444 تاريخ التأكيد : 11 الأربعاء , ذو القعدة, 1444 تاريخ الإصدار : 01 الجمعة , شوال, 1444

الکلمات المفتاحية: شاهنامه, قصص قرآنی, بانوان, مطالعات ادبی شناختی, شخصیّت پردازی,

ملخص المقالة :

شخصیّت پردازی بانوی ایرانی در داستان‌ها و شعرها و نمایشنامه‌ها هنگامی مانا و پایا خواهد بود که از تراث فرهنگ ایرانی- اسلامی بهره برده باشد. در این راستا، این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که در شخصیّت پردازی بانوان در قصص قرآن کریم و داستان‌های شاهنامه فردوسی از چه زمینه‌ها و عواملی استفاده شده است؟ بر این اساس، با به کارگیری نظرگاه تطبیقی و روش توصیفی- تحلیلی در متون مذکور، چنین نتیجه گیری شده است که شخصیّت بانوان به دو دسته‌ی بانوان نیک اندیش و بداندیش تقسیم شده است. بانوی نیک اندیش به ظواهر مادیّات و اولویّت آن متمایل نمی‌باشد و همچنین بر پیروی از آئین‌ها و سنت‌ها و اهمیّت نهاد خانواده به ویژه نقش همسر و پدر تأکید می‌کند. در مقابل، بانوی بداندیش دارای شخصیتی است که فقط به مادیّات و ظواهر آن تمرکز دارد و از این رهگذر، به خانواده و سنت و آئین متعهد و پای‌ بند نمی‌باشد. در نهایت، شخصیّت پردازی بانوان در متون مذکور بر اساس درون مایه دوگانه مادیّ گرایی و معنویت گرایی قابل بحث هستند.

المصادر:

• اخوّت، احمد. (1371). دستور زبان داستان، اصفهان: انتشارات فردا.


• اسلامی ندوشن، محمّدعلی. (1381). ایران و جهان از نگاه شاهنامه، تهران: انتشارات امیرکبیر.


• خالقی مطلق، جلال. دهباشی. علی، (1372). گل رنج‌های کهن: مجموعه مقالات درباره شاهنامه، تهران: نشر ثالث.


• فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه فردوسی، تصحیح: خالقی مطلق، جلال. تهران: دائره المعارف بزرگ اسلامی.


• محمّدی ملایری، محمّد. (1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، تهران: انتشارات توس.


• مک‌کی، رابرت. (1382). داستان: ساختار، سبک و اصول فیلم‌نامه‌نویسی، ترجمه: محمّد گذرآبادی، تهران: هرمس.

 

• Okhwatt, Ahmed. (1992). Story Grammar, Isfahan: Farda . [In Persian]


• Eslami Nodooshan, Muhammad Ali. (2002). Iran and the world from the perspective of Shahnameh, Tehran: [In Persian]


• Khaleghi Mutlaq, Jalal.Dehbashi Ali, (1993). Selected articles about Shahnameh, Tehran: [In Persian]


• Ferdowsi, Abulqasem. (2007). Ferdowsi's Shahnameh, Ed. Khaleghi Mutal, Jalal. Tehran: Islamic Encyclopedia. [In Persian]


• Mohammadi Malayeri, Mohammad. (2000). Iranian Culture and History during the Period of Transition between the Sassanid and Islamic Eras, Tehran: [In Persian]


• McKee, Robert. (2003). Story: substance, structure, style, and the principles of screen writing, trans. Mohammad Ghozarabadi, Tehran: Hermes. [In Persian]

منابع عربی

• زحیلى، وهبة بن مصطفى. ‏ (1422). ‏ تفسیر الوسیط، دمشق‏: دار الفکر.


• طباطبایی، سیّدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم.


• طبرسى، فضل بن حسن‏. (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران: انتشارات ناصر خسرو.‏


• طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر. (1412). جامع البیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت‏: دار المعرفه‏.


• فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر. (1420). مفاتیح الغیب‏، بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏.


• قمى، على بن ابراهیم. (1367ش). تفسیر قمى، قم، دار الکتاب.


• Al-Zuhaili, Wahba bin Mustafa. (2001). Tafsir alwasit, Damascus: Dar Al-Fikr. [In Arabic]


• Tabatabaei, Seyyed Mohammad Hossein. (1996). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an, Qom: Islamic Publications Office of Qom Seminary Society of Teachers. [In Arabic]


• Tabarsi, Fazl bin Hasan. (1993). Majma al Bayan fi Tafsir Al-quran, Tehran: Naser Khosrow. [In Arabic]


• Tabari, Abu Jaafar Muhammad bin Jarir. (1991). Jami' Al-Bayan fi Tafsir Al-Qur'an, Beirut: dar almarifah. [In Arabic]


• Fakhruddin Razi, Abu Abdullah Muhammad bin Omar. (1999). Mafatih alghayb, Beirut: Dar Ehya Al-Torath al-Arabi. [In Arabic]


• Qomi, Ali bin Ibrahim. (1988). Tafsir Qomi, Qom, Dar al-Kitab. [In Arabic]

References

• Hulme, T. E. (1924). Speculations: Essays on Humanism and the Philosophy of Art (ed.) H. Read, London: Routledge and Kegan Paul Ltd.


• Jackson, Tony E. (2003). »Literary Interpretation and Cognitive Literary Studies«, Poetics Today, 24(2): 191-205.


• Liu, M. (2022a). »Mental Imagery and Polysemy Processing«, Journal of Consciousness Studies, 29(5-6): 176-189.


• Liu, M. (2022b). »Mental Imagery and Poetry« , Forthcoming in Journal of Aesthetics and Art Criticism, Dol: 10.1093/jaac/kpac052


• Nanay, B. (2017). »Pain and Mental Imagery«, The Monist, 100: 485–500.


• Nanay, B. (2018). »Multimodal Mental Imagery«, Cortex, 105: 125-134.


• Nanay, B. (2021). »Implicit bias as mental imagery«, Journal of the American Philosophical Association, 7: 329–347.


• Oliver, M. (1994). A Poetry Handbook, San Diego: Harcourt Brace & Company.


• Pearson, J., Naselaris, T., Holmes E. A., and Kosslyn S. M. (2015). »Mental Imagery: Functional Mechanisms and Clinical Applications«, Trends in Cognitive Sciences, 19(10): 590–602.


• Perkins, D. P. (1983). »Imagery in Minds and Poems«, Poetics Today, 4(2): 309-321.


• Richardson, Alan. (2004). »Studies in Literature and Cognition: A Field Map,” in the Work of Fiction: Cognition, Culture, and Complexity«, eds. Alan Richardson and Ellen Spolsky. Aldershot: Ashgate, 1–29.


• Stokes, D. (2019). »Mental Imagery and Fiction«, Canadian Journal of Philosophy, 49 (6): 731-754.


• Tooming, U. (2018). »Imaginative Resistance as Imagistic Resistance«, Canadian Journal of Philosophy, 48(5): 684–706.

• Al-Zuhaili, Wahba bin Mustafa. (2001). Tafsir alwasit, Damascus: Dar Al-Fikr. [In Arabic]


• Tabatabaei, Seyyed Mohammad Hossein. (1996). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an, Qom: Islamic Publications Office of Qom Seminary Society of Teachers. [In Arabic]


• Tabarsi, Fazl bin Hasan. (1993). Majma al Bayan fi Tafsir Al-quran, Tehran: Naser Khosrow. [In Arabic]


• Tabari, Abu Jaafar Muhammad bin Jarir. (1991). Jami' Al-Bayan fi Tafsir Al-Qur'an, Beirut: dar almarifah. [In Arabic]


• Fakhruddin Razi, Abu Abdullah Muhammad bin Omar. (1999). Mafatih alghayb, Beirut: Dar Ehya Al-Torath al-Arabi. [In Arabic]


• Qomi, Ali bin Ibrahim. (1988). Tafsir Qomi, Qom, Dar al-Kitab. [In Arabic]

References

• Hulme, T. E. (1924). Speculations: Essays on Humanism and the Philosophy of Art (ed.) H. Read, London: Routledge and Kegan Paul Ltd.


• Jackson, Tony E. (2003). »Literary Interpretation and Cognitive Literary Studies«, Poetics Today, 24(2): 191-205.


• Liu, M. (2022a). »Mental Imagery and Polysemy Processing«, Journal of Consciousness Studies, 29(5-6): 176-189.


• Liu, M. (2022b). »Mental Imagery and Poetry« , Forthcoming in Journal of Aesthetics and Art Criticism, Dol: 10.1093/jaac/kpac052


• Nanay, B. (2017). »Pain and Mental Imagery«, The Monist, 100: 485–500.


• Nanay, B. (2018). »Multimodal Mental Imagery«, Cortex, 105: 125-134.


• Nanay, B. (2021). »Implicit bias as mental imagery«, Journal of the American Philosophical Association, 7: 329–347.


• Oliver, M. (1994). A Poetry Handbook, San Diego: Harcourt Brace & Company.


• Pearson, J., Naselaris, T., Holmes E. A., and Kosslyn S. M. (2015). »Mental Imagery: Functional Mechanisms and Clinical Applications«, Trends in Cognitive Sciences, 19(10): 590–602.


• Perkins, D. P. (1983). »Imagery in Minds and Poems«, Poetics Today, 4(2): 309-321.


• Richardson, Alan. (2004). »Studies in Literature and Cognition: A Field Map,” in the Work of Fiction: Cognition, Culture, and Complexity«, eds. Alan Richardson and Ellen Spolsky. Aldershot: Ashgate, 1–29.


• Stokes, D. (2019). »Mental Imagery and Fiction«, Canadian Journal of Philosophy, 49 (6): 731-754.


• Tooming, U. (2018). »Imaginative Resistance as Imagistic Resistance«, Canadian Journal of Philosophy, 48(5): 684–706.