همانند سنجی شخصیّت پردازی بانوان در شاهنامه فردوسی و قصص قرآن کریم

محورهای موضوعی : تکتونواستراتیگرافی

سیّد امیر سیّد جعفری ¹ (دانشجوی دکتری کلام اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ایران.)
سیّد محمّد حسینی ² (استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.(نویسنده مسؤول))

تاریخ دریافت : 1401/05/26 تاریخ پذیرش : 1402/03/10 تاریخ انتشار : 1402/02/01

کلید واژه: شاهنامه, قصص قرآنی, بانوان, مطالعات ادبی شناختی, شخصیّت پردازی,

چکیده مقاله :

شخصیّت پردازی بانوی ایرانی در داستان‌ها و شعرها و نمایشنامه‌ها هنگامی مانا و پایا خواهد بود که از تراث فرهنگ ایرانی- اسلامی بهره برده باشد. در این راستا، این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که در شخصیّت پردازی بانوان در قصص قرآن کریم و داستان‌های شاهنامه فردوسی از چه زمینه‌ها و عواملی استفاده شده است؟ بر این اساس، با به کارگیری نظرگاه تطبیقی و روش توصیفی- تحلیلی در متون مذکور، چنین نتیجه گیری شده است که شخصیّت بانوان به دو دسته‌ی بانوان نیک اندیش و بداندیش تقسیم شده است. بانوی نیک اندیش به ظواهر مادیّات و اولویّت آن متمایل نمی‌باشد و همچنین بر پیروی از آئین‌ها و سنت‌ها و اهمیّت نهاد خانواده به ویژه نقش همسر و پدر تأکید می‌کند. در مقابل، بانوی بداندیش دارای شخصیتی است که فقط به مادیّات و ظواهر آن تمرکز دارد و از این رهگذر، به خانواده و سنت و آئین متعهد و پای‌ بند نمی‌باشد. در نهایت، شخصیّت پردازی بانوان در متون مذکور بر اساس درون مایه دوگانه مادیّ گرایی و معنویت گرایی قابل بحث هستند.

چکیده انگلیسی:

The characterization of Iranian women in stories, poems, and plays is only everlasting when it is taken from the Iranian-Islamic culture. In this regard, this research seeks to answer the question of what themes and elements have been used in the characterization of women in the stories of the Holy Quran and the stories of Ferdowsi's Shahnameh. So, by applying the comparative approach and the descriptive-analytical method, it has been concluded that the personality of women is divided into two categories of benevolent and malevolent women. A  benevolent woman is spiritual and insists on following customs and traditions, and she emphasizes on the importance of the family institution, especially the role of the husband and father in the family whereas, a malevolent woman is only concentrated on the materialistic aspects and thereby is not committed to the institution of family, rites and traditions. Finally, the characterization of women in the aforementioned texts are discussed based on the dual themes of materialism and spirituality.

منابع و مأخذ:

• اخوّت، احمد. (1371). دستور زبان داستان، اصفهان: انتشارات فردا.


• اسلامی ندوشن، محمّدعلی. (1381). ایران و جهان از نگاه شاهنامه، تهران: انتشارات امیرکبیر.


• خالقی مطلق، جلال. دهباشی. علی، (1372). گل رنج‌های کهن: مجموعه مقالات درباره شاهنامه، تهران: نشر ثالث.


• فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه فردوسی، تصحیح: خالقی مطلق، جلال. تهران: دائره المعارف بزرگ اسلامی.


• محمّدی ملایری، محمّد. (1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، تهران: انتشارات توس.


• مک‌کی، رابرت. (1382). داستان: ساختار، سبک و اصول فیلم‌نامه‌نویسی، ترجمه: محمّد گذرآبادی، تهران: هرمس.

 

• Okhwatt, Ahmed. (1992). Story Grammar, Isfahan: Farda . [In Persian]


• Eslami Nodooshan, Muhammad Ali. (2002). Iran and the world from the perspective of Shahnameh, Tehran: [In Persian]


• Khaleghi Mutlaq, Jalal.Dehbashi Ali, (1993). Selected articles about Shahnameh, Tehran: [In Persian]


• Ferdowsi, Abulqasem. (2007). Ferdowsi's Shahnameh, Ed. Khaleghi Mutal, Jalal. Tehran: Islamic Encyclopedia. [In Persian]


• Mohammadi Malayeri, Mohammad. (2000). Iranian Culture and History during the Period of Transition between the Sassanid and Islamic Eras, Tehran: [In Persian]


• McKee, Robert. (2003). Story: substance, structure, style, and the principles of screen writing, trans. Mohammad Ghozarabadi, Tehran: Hermes. [In Persian]

منابع عربی

• زحیلى، وهبة بن مصطفى. ‏ (1422). ‏ تفسیر الوسیط، دمشق‏: دار الفکر.


• طباطبایی، سیّدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم.


• طبرسى، فضل بن حسن‏. (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران: انتشارات ناصر خسرو.‏


• طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر. (1412). جامع البیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت‏: دار المعرفه‏.


• فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر. (1420). مفاتیح الغیب‏، بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏.


• قمى، على بن ابراهیم. (1367ش). تفسیر قمى، قم، دار الکتاب.


• Al-Zuhaili, Wahba bin Mustafa. (2001). Tafsir alwasit, Damascus: Dar Al-Fikr. [In Arabic]


• Tabatabaei, Seyyed Mohammad Hossein. (1996). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an, Qom: Islamic Publications Office of Qom Seminary Society of Teachers. [In Arabic]


• Tabarsi, Fazl bin Hasan. (1993). Majma al Bayan fi Tafsir Al-quran, Tehran: Naser Khosrow. [In Arabic]


• Tabari, Abu Jaafar Muhammad bin Jarir. (1991). Jami' Al-Bayan fi Tafsir Al-Qur'an, Beirut: dar almarifah. [In Arabic]


• Fakhruddin Razi, Abu Abdullah Muhammad bin Omar. (1999). Mafatih alghayb, Beirut: Dar Ehya Al-Torath al-Arabi. [In Arabic]


• Qomi, Ali bin Ibrahim. (1988). Tafsir Qomi, Qom, Dar al-Kitab. [In Arabic]

References

• Hulme, T. E. (1924). Speculations: Essays on Humanism and the Philosophy of Art (ed.) H. Read, London: Routledge and Kegan Paul Ltd.


• Jackson, Tony E. (2003). »Literary Interpretation and Cognitive Literary Studies«, Poetics Today, 24(2): 191-205.


• Liu, M. (2022a). »Mental Imagery and Polysemy Processing«, Journal of Consciousness Studies, 29(5-6): 176-189.


• Liu, M. (2022b). »Mental Imagery and Poetry« , Forthcoming in Journal of Aesthetics and Art Criticism, Dol: 10.1093/jaac/kpac052


• Nanay, B. (2017). »Pain and Mental Imagery«, The Monist, 100: 485–500.


• Nanay, B. (2018). »Multimodal Mental Imagery«, Cortex, 105: 125-134.


• Nanay, B. (2021). »Implicit bias as mental imagery«, Journal of the American Philosophical Association, 7: 329–347.


• Oliver, M. (1994). A Poetry Handbook, San Diego: Harcourt Brace & Company.


• Pearson, J., Naselaris, T., Holmes E. A., and Kosslyn S. M. (2015). »Mental Imagery: Functional Mechanisms and Clinical Applications«, Trends in Cognitive Sciences, 19(10): 590–602.


• Perkins, D. P. (1983). »Imagery in Minds and Poems«, Poetics Today, 4(2): 309-321.


• Richardson, Alan. (2004). »Studies in Literature and Cognition: A Field Map,” in the Work of Fiction: Cognition, Culture, and Complexity«, eds. Alan Richardson and Ellen Spolsky. Aldershot: Ashgate, 1–29.


• Stokes, D. (2019). »Mental Imagery and Fiction«, Canadian Journal of Philosophy, 49 (6): 731-754.


• Tooming, U. (2018). »Imaginative Resistance as Imagistic Resistance«, Canadian Journal of Philosophy, 48(5): 684–706.

• Al-Zuhaili, Wahba bin Mustafa. (2001). Tafsir alwasit, Damascus: Dar Al-Fikr. [In Arabic]


• Tabatabaei, Seyyed Mohammad Hossein. (1996). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an, Qom: Islamic Publications Office of Qom Seminary Society of Teachers. [In Arabic]


• Tabarsi, Fazl bin Hasan. (1993). Majma al Bayan fi Tafsir Al-quran, Tehran: Naser Khosrow. [In Arabic]


• Tabari, Abu Jaafar Muhammad bin Jarir. (1991). Jami' Al-Bayan fi Tafsir Al-Qur'an, Beirut: dar almarifah. [In Arabic]


• Fakhruddin Razi, Abu Abdullah Muhammad bin Omar. (1999). Mafatih alghayb, Beirut: Dar Ehya Al-Torath al-Arabi. [In Arabic]


• Qomi, Ali bin Ibrahim. (1988). Tafsir Qomi, Qom, Dar al-Kitab. [In Arabic]

References

• Hulme, T. E. (1924). Speculations: Essays on Humanism and the Philosophy of Art (ed.) H. Read, London: Routledge and Kegan Paul Ltd.


• Jackson, Tony E. (2003). »Literary Interpretation and Cognitive Literary Studies«, Poetics Today, 24(2): 191-205.


• Liu, M. (2022a). »Mental Imagery and Polysemy Processing«, Journal of Consciousness Studies, 29(5-6): 176-189.


• Liu, M. (2022b). »Mental Imagery and Poetry« , Forthcoming in Journal of Aesthetics and Art Criticism, Dol: 10.1093/jaac/kpac052


• Nanay, B. (2017). »Pain and Mental Imagery«, The Monist, 100: 485–500.


• Nanay, B. (2018). »Multimodal Mental Imagery«, Cortex, 105: 125-134.


• Nanay, B. (2021). »Implicit bias as mental imagery«, Journal of the American Philosophical Association, 7: 329–347.


• Oliver, M. (1994). A Poetry Handbook, San Diego: Harcourt Brace & Company.


• Pearson, J., Naselaris, T., Holmes E. A., and Kosslyn S. M. (2015). »Mental Imagery: Functional Mechanisms and Clinical Applications«, Trends in Cognitive Sciences, 19(10): 590–602.


• Perkins, D. P. (1983). »Imagery in Minds and Poems«, Poetics Today, 4(2): 309-321.


• Richardson, Alan. (2004). »Studies in Literature and Cognition: A Field Map,” in the Work of Fiction: Cognition, Culture, and Complexity«, eds. Alan Richardson and Ellen Spolsky. Aldershot: Ashgate, 1–29.


• Stokes, D. (2019). »Mental Imagery and Fiction«, Canadian Journal of Philosophy, 49 (6): 731-754.


• Tooming, U. (2018). »Imaginative Resistance as Imagistic Resistance«, Canadian Journal of Philosophy, 48(5): 684–706.