جام فیروزه‌ای؛ روایتی متفاوت و نویافته از جام جمشید
احترام رضائی
1
(
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
)
سکینه غلامپور دهکی
2
(
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جویبار
)
الکلمات المفتاحية: جواهرالاسرار, رشیدای تبریزی, جام فیروزه‌ای, جام جمشید, گوهرنامه‌ها.,
ملخص المقالة :
در مورد جام جهان‌نمای جمشید و ویژگی‌های آن، مقالات و گزارش‌های متعددی چاپ شده که اغلب با تکیه بر منابع ادبی، تاریخی، داستانی و عرفانی فراهم آمده‌اند. در منابع خطی و کتب گوهرشناسی نیز اسنادی وجود دارد که از نگاه ادبا و محققین پوشیده مانده‌است اما پرداختن به آنها می‌تواند نکات و گواهی‌های تازه‌ای را درخصوص جام جمشید آشکار سازد. رشیدای تبریزی در مثنوی جواهرالاسرار، ضمن معرفی برخی از گوهرها به اقتضای موضوع به تعریف داستان و حکایت پرداخته‌است. یکی از این حکایات، روایت مربوط به آلب‌ارسلان و تسخیر شهر اصطخر و پیدا شدن جام فیروزه‌ای و گنجنامة منتسب به جمشید است. در این داستان برای نخستین‌بار با توصیف ویژگی‌ها و شکل و شمایل بسیار دقیق و جدیدی از جام جمشید روبرو می‌شویم. همچنین به نظر می‌رسد توصیف شرایط زمانی و مکانی دیدار آلب‌ارسلان با جام، خصلتی تاریخی به جام جمشید بخشیده و آن را از دنیای اسطوره به روزگار تاریخی کشانده‌است. در این پژوهش که به روش کتابخانه‌ای انجام یافته‌است؛ تلاش شده ضمن بررسی کتب معتبر گوهرشناسی و منابع تاریخی و ادبی، به تحلیل ادعای رشیدای تبریزی بپردازیم. بررسیِ مستندات و شواهد موجود در گوهرنامه‌ها و کتب تاریخی، روایت ارائه شده در مثنوی جواهرالاسرار رشیدای تبریزی از جام جم را محتمل می‌داند. بنا بر این روایت، جام جمشید از جنس فیروزه بوده، با ظرفیت دو من و مزین به مهری زرین با تصویری از چهره جمشید بر بالای آن و در شهر استخر نگهداری می شده است.
