تدوین و اعتباریابی برنامه آموزشی سواد رسانه‌ای و تعیین اثربخشی آن بر کاهش اعتیاد به اینترنت و بهبود کیفیت زندگی نوجوانان شهر کرج
الموضوعات : مطالعات میان فرهنگیفرشته بهرامی 1 , اسماعیل سعدی پور 2 , اکبر نصراللهی 3
1 - دانشجو ی دکتری علوم ارتباطات، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد .تهران.ایران
2 - استاد، روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران. ایران ( مدعو ,واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
3 - استادیار گروه علوم ارتباطات اجتماعی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: اینترنت, کیفیت زندگی, اعتیاد به اینترنت, نوجوانان, برنامه آموزش سواد رسانه,
ملخص المقالة :
تأکید بر آموزش سواد رسانه‌ای در دوران نوجوانی به دلیل حساس بودن این دوران در شکل یافتن شخصیت آینده نوجوانان مهم هست از همین رو در حال حاضر توفیق نوجوانان در استفاده مؤثر از اینترنت و کیفیت زندگی نوجوانان مستقیماً متکی به به‌کارگیری علوم رفتاری کاربردی است. در پژوهش حاضر تدوین برنامه آموزشی، بخش کیفی و بررسی اثربخشی برنامه آموزشی بخش کمی را تشکیل داده بود. در بخش کیفی از نوع تحلیل مضمون با طرح اکتشافی متوالی و در بخش کمی از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل دانش آموزان نوجوان ۱۵ تا ۱۸ سال کرج در سال ۱۳۹۷ بود که نمونه ۴۰۰ نفر از نوجوانانی بودند که با استفاده از پرسشنامه اعتیاد به اینترنت، تعداد ۹۰ نفر دارای اعتیاد به اینترنت تشخیص داده شد که از بین این تعداد ۴۰ نفر به‌صورت تصادفی انتخاب و با گمارش تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. برای نوجوانان گروه آزمایش، برنامه آموزشی سواد رسانه‌ای طی ۱۰ جلسه و هر جلسه به مدت یک ساعت اجرا شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیری و تک متغیری انجام شد. نتایج نشان داد که آموزش سواد رسانه‌ای به‌طور معناداری موجب کاهش اعتیاد به اینترنت در شرکت‌کنندگان گروه آزمایش شد. همچنین آموزش بر کیفیت زندگی و مؤلفه‌های آن تأثیر معناداری داشت؛ اما در مؤلفه‌های عملکرد اجتماعی، مشکلات هیجانی و درد جسمانی به‌طور معناداری مؤثر نبود. براساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان چنین نتیجه گرفت که برنامه آموزش سواد رسانه می‌تواند به‌عنوان یک مداخله مؤثر جهت کاهش اعتیاد به اینترنت و افزایش کیفیت زندگی نوجوانان مورداستفاده گیرد.
رضایی، سمانه، فرهادی، هادی (1397 ) بررسی اثربخشی کیفیت زندگی درمانی بر احساس تنهایی و عزت نفس دانش آموزان دختر دوره متوسطه دوم دارای اعتیاد به اینترنت، دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، دوره19 ،شماره1 ،ص37 -49.
سپاسی، ندا، نریمانی، محمد، موسی زاده، توکل، تکلوی، سمیه (1399 ) تأثیر معنویت درمانی در بهبود علائم اعتیاد به اینترنت و ارتقای کیفیت زندگی دانشجویان،
مجله سلامت و مراقبت، سال22 ،شماره3 ،ص225-235.
شریفی، پیمان، اکبری، نگار، اسدی، نازنین (1399) تدوین مدل پیشبینی اعتیاد به اینترنت براساس کیفیت زندگی و رضایت از زندگی، مجله علوم روانشناختی، دوره19، .541-551ص، 89شماره
شریفی، مهدی، کرمی، سجاد (1397) بررسی ابعاد آموزش سواد رسانه ای و اطلاعاتی در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی کشور، فصلنامه علمی- پژوهشی دین و ارتباطات، سال25 ،شماره2 ،ص111-140.
صدری، اسماعیل، درگاهی، شهریار، قاسمی، رضا، اعیادی، نادر (1399) نقش تاب آوری ادراکشده خانواده و تنظیم هیجان در پیشبینی اعتیاد به اینترنت دانش آموزان،مجله روانشناسی مدرسه، ص54-237.
صراطی شیرازی، منصوره، گل تاجی، مرضیه (1397) مطالعه آلتمتریک مقالات علمی حوزه "سواد سلامت" در رسانه های اجتماعی، نشریه پایش، (17)3 ،252-266 .
عطایی، فاطمه، حمدی، عبدالجواد، کیامنش، علیرضا، سیف، علی اکبر (1399) اثربخشی آموزش مهارت جرات ورزی بر افزایش انگیزش تحصیلی و کاهش اعتیاد به اینترنت دانش آموزان، فصلنامه خانواده و پژوهش، شماره46 ،ص21-39.
فرقانی، محمد مهدی، خدامرادی، یاسین (1398).نقش سواد رسانه ای در تعدیل اعتیاد اینترنتی، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، سال20 ،شماره40 ،ص85-102.
فلسفی، سید غلامرضا (1393). بررسی رابطه سواد رسانه ای با سبک زندگی (مورد مطالعه: نوجوانان 15 تا 18ساله دبیرستانی منطقه شش تهران، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق)، ص1-121.
قاسمی، رامین، رجبی، نادر، رشادت، سهیلا، همتی، علی (1398). بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و استفاده از تکنولوژیهای رسانه ای در نوجوانان، مجله دانشگاه علوم پزشکی، دوره29 ،شماره171 ،ص81 -91.
نورانی، زهرا، حسینی، سیدبشیر، گودرزی، اکرم، کشاورز، سوسن (1400)مطالعه تطبیقی و طراحی الگوی مفهومی سواد رسانه ای مبتنی بر اسناد تحولی آموزش و پرورش ایران، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، دوره6 ،شماره2 ،ص133-164.
هاشم نژاد ابرس، فاطمه (1395) تحلیل تأثیر سواد رسانه ای بر رفتار اجتماعی دانش آموزان دوره ابتدای شهرستان قائم شهر، سومین کنفرانس جهان روانشناس و علوم تربیتی، حقوق و علوم اجتماعی در آغاز هزاره سوم شیراز، پژوهش دانش پژوهان همایش آفرین، 4 .12-3 ،(4)
نیازی، محسن، صدری، عباس، سرحدی، سجاد، مرادی، سجاد (1396).خوانشی جامعه شناسی در پژوهش های اعتیاد به اینترنت در ایران، مطالعات میان فرهنگی، سال12،شماره 31، 39-9
Aydemir, H (2018), Examining the internet addiction levels of high school senior students. Journal of Education and Training Studies, 6(4), 17-25
Bakas T, McLennon SM, Carpenter JS, Buelow JM, Otte JL, Hanna KM, et al (2015), Systematic review of health-related quality of life models. Health and Quality of Life Outcomes; 10(1): 71-125.
Batubara Abdul Karim, Suwardi Lubis, Syukur Kholil (2020), Parents’ Communication Strategies in Building Internet Media Literacy for Youth in Muslim Family in Tanjung Mulia Medan Deli, Britain
International of Humanties and Social Sciences (BIoHS) Journal ISSN: 2685-3868, 2685-1989 Vol. 2, No. 1, February 2020, Page: 45-54
Drotar D (2014), Measuring health-related quality of life in children and adolescents: Implications for research and practice. USA, Psychology Press;. 15(3): 42-43.
Festl Ruth (2020), : Social media literacy & adolescent social online behavior in Germany, Journal of Children and Media. Volume 15,Issue 2, Pages 249-271
Festl, R, & Gniewosz, G (2019), Role of mothers’ and fathers’ Internet parenting for family climate. Journal of Social and Personal Relationships, 36(6), 1764–1784.
Gao Lingling, Yiqun Gan, Amanda Whittal and Sonia Lippke (2020), Problematic Internet Use and Perceived Quality of Life: Findings from a Cross-Sectional Study Investigating Work-Time and Leisure-Time
Internet Use, International Journal of Environmental Research and Public Health,pp:1-15
-Greenea Kathryn,, Anne E. Rayb, Hye Jeong Choic, Shannon D. Glenna,e, Rachel E. Lyonsd, Michael L. Hechte (2020), Short term effects of the REAL media e-learning media literacy substance prevention curriculum: An RCT of adolescents disseminated through a community organization, Drug and Alcohol Dependence 214-108170
Guo jing, Ning Huang, Mingqi Fu, Shuang Ma, Minglong Chen, Xiaohua Wang d, Xing Lin Feng, Bo Zhang (2021), Social support as a mediator between internet addiction and quality of life among Chinese
high school students, Children and Youth Services Review,129 (23) .pp:43-69.
Karimi Mahmood PhDa, Fatemeh Parvizi BSca, Mohammad Reza Rouhani MDb, Mark D. Griffiths PhDc, Bahram Armoon PhD and Ladan Fattah Moghaddam MScd (2020), The association between internet
addiction, sleep quality, and health-related quality of life among Iranian medical students, JOURNAL OF ADDICTIVE DISEASES,pp:1-9
Morou Z, Tatsioni A, Dimoliatis ID, Papadopoulos NG (2014), Health-related quality of life in children with food allergy and their parents: a systematic review of the literature. J Investig Allergol Clin Immunol ; 24(6): 95-382.
Namel (2020), Media Literacy Defined, National Association for Media Literacy Education, Retrieved March 1pp:100-225.
Pohl Marietta, Gergely Feher, Krisztián Kapus, Andrea Feher, Gabor Daniel Nagy, Julianna Kiss, Éva Fejes, Lilla Horvath 1 and Antal Tibold (2022), The Association of Internet Addiction with Burnout, Depression, Insomnia, and Quality of Life among Hungarian High School Teachers, Int. J. Environ. Res. Public Health, 19, 438-445
Przybylski, A. R., & Weinstein, N (2019), Digital screen time limits and young children’s psychological well-being: Evidence from a population-based study. Child Development, 90(1), e56–e65.
Purnima, K. A, & SarojVerma (2017), Role of Internet addiction in mental health problems of college students. Psychology and Behavioral Science International Journal, 555591.Vol4,Issu12,page78-91
Rafferty JR (2014), Where are the Boys Using Peer Leadership to Address Barriers to Male Adolescent Utilization of an Urban SchoolBased Health Center. J Adolesc Health ; 54(2): 8-73.
Rhodes, A (2015), Australian child health poll. Melbourne: The Royal Children’s Hospital Melbourne. Retrieved:pp1-89.
Shao, Y. J. Zheng, T. Wang, Y. Q. Liu, L. Chen, Y. & Yao, Y. S (2018), Internet addiction detection rate among college students in the People’s Republic of China: a metaanalysis. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 12(1), 25-39
Twenge, J. M., Martin, G. N., & Spitzberg, B. H (2018), Trends in U.S. adolescents’ media use, 1976–2016: The rise of digital media, the decline of TV, and the (Near) demise of print. Psychology of Popular Media Culture. Advance online publication.
UNESCO (2016), Media and information literacy. Retrieved from: development/media-literacy/mil-as-composite-concept
Wang,Bo;Xiaoming,Li;Stanton,Bonita;Fang,Xiaiyi (2010), The influence of social stigma and discriminatory experience on psychological distress and quality of life among rural-to-urban migrants in China, Social Science & Medicine, 71,84e92.
Xu Dan-Dan, Ka-In Lok, Huan-Zhong Liu, Xiao-Lan Cao, Feng-RongAn, Brian J. Hall, Gabor S. Ungvari, Si-Man Lei & Yu-Tao Xiang (2020), Internet addiction among adolescents in Macau and mainland China: prevalence, demographics and quality of life, Scientific Reports (2020) 10:16222pp:1-9
