تحلیل موسیقیایی غزل اجتماعی دورة مشروطه

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

سودابه یوسفیان دارانی ¹ , مرتضی رشیدی آشجردی ² , محبوبه خراسانی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

تاريخ الإرسال : 06 السبت , ربيع الثاني, 1437 تاريخ التأكيد : 15 الأربعاء , شوال, 1437 تاريخ الإصدار : 07 الثلاثاء , رمضان, 1439

الکلمات المفتاحية: موسیقی کناری, دورة مشروطه, کلید واژه‌ها: غزل اجتماعی, بیرونی و میانی,

ملخص المقالة :

چکیده غزل اجتماعی یکی از انواع غزل است که با وقوع انقلاب مشروطه در ایران رواج یافت. در این مقاله، ابتدا غزل اجتماعی تعریف گردیده و مختصری در مورد غزلیّات اجتماعی دورة مشروطه توضیح داده شده است. سپس، غزلیّات اجتماعی دورة مشروطه در لایة آوایی، تحت سه عنوان اصلی: موسیقی کناری (ردیف و قافیه)، موسیقی بیرونی(وزن) و موسیقی میانی(آرایه های لفظی) بررسی و تحلیل شده است. بیشترِ غزلیّات اجتماعی دورة مشروطه، مردّف و ردیف ها بیشتر، پویا(فعلی) است. همچنین واژگانی مانند: آزادی، وطن، میهن، کارگر و انقلاب -که با توجّه به اوضاع سیاسی و اجتماعی دورة مشروطه وارد شعر و غزل شده- در جایگاه ردیف و قافیه آمده است. بیشترِ غزلیّات اجتماعی دورة مشروطه با اوزان متوسّط خفیف و متوسّط ثقیل - که اوزانی جویباری، نرم و حزن آور است- سروده شده و بین این اوزان با درونمایه و محتوای غزل اجتماعی این دوره، هماهنگی و تناسب وجود دارد. همچنین آرایه های لفظی مانند: تکرار واژه و واج، جناس و سجع در این غزلیّات بکار رفته و موجب غنای موسیقی این غزلیّات شده است.

المصادر:

فهرست منابع و مآخذ

• امین­پور، قیصر، (1386)، سنّت و نوآوری در شعر معاصر، تهران، علمی فرهنگی، چاپ سوم.


• ایرج­میرزا، جلال­الممالک، (2536)، دیوان، تهران، گلشن، چاپ اوّل.


• بهار، محمّدتقی(ملک­الشعرا)، (1387)، دیوان اشعار، تهران، نگاه، چاپ اوّل.


• حق­شناس، علی­محمّد، (1360)، «پرداختن به قافیه باختن»، نشر دانش، سال دوم، ازص18 تا 35.


• حکیم­آذر، محمّد، (3 شهریور 1393)، «موسیقی شعر فارسی»، گفتارهای محمّد حکیم­آذر، http://shahrestanadab.com.


• دهخدا، علی­اکبر، (1358)، دیوان، تهران، کتاب پایا، چاپ اوّل.


• شمیسا، سیروس، (1386)، سیر غزل در شعر فارسی، تهران، علم، چاپ چهارم.


• _________، (1368)، نگاهی تازه به بدیع، تهران، فردوس، چاپ دهم.


• شفیعی­کدکنی، محمّدرضا، (1379)، موسیقی شعر، تهران، آگاه، چاپ دهم.


• ______________، (1387)، ادوار شعر فارسی از مشروطیّت تا سقوط سلطنت، تهران، سخن، چاپ سوم.


• طاهری خسروشاهی، محمد، (1390)، «ردّپای مجلس در ادبیّات مشروطه»، پیام بهارستان، ویژه نامة تاریخ مجلس2، تابستان، شمارة 12، از ص733 تا ص


• عارف قزوینی، ابوالقاسم، (1381)، دیوان، تهران، نگاه، چاپ اوّل.


• عشقی، میرزاده، (1350)، کلّیّات مصوّر، تهران، جاویدان، چاپ اوّل.


• فتوحی، محمود، (1392)، سبک­شناسی، نظریه­ها، رویکردها و روش­ها، تهران، سخن، چاپ دوم.


• فرّخی یزدی، محمد، (1387)، دیوان، تهران، ارمغان، چاپ دوم.


• لاهوتی، ابوالقاسم، (1357)، کلّیّات، تهران، توکا، چاپ اوّل.


• نسیم­ شمال، (1370)، دیوان، تهران، مطبوعاتی حسینی، چاپ اوّل.


• وحیدیان کامیار، تقی، (1374)، وزن و قافیه شعر فارسی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ چهارم.