اگزیستانسیالیسم در اشعار سیمین بهبهانی بر پایۀ نظریّات اومانیستی اریک فروم

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

زهرا قنبرعلی باغنی ¹ ( عضو هیات علمی مرکز تحقیقات زبان شناسی کاربردی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران. )
شهین اوجاق علیزاده ² ( استادیار رشته زبان و ادبیات فارسی، مرکز تحقیقات زبان‌شناسی کاربردی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران. )
معصومه صادقی ³ ( استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار، گرمسار، ایران. )

تاريخ الإرسال : 22 الإثنين , شوال, 1443 تاريخ التأكيد : 24 السبت , رمضان, 1444 تاريخ الإصدار : 28 الأربعاء , صفر, 1445

الکلمات المفتاحية: اگزیستانسیالیسم, اومانیسم, اریک فروم, سیمین بهبهانی,

ملخص المقالة :

شناخت سرشت واقعی انسان و جایگاه او در نظام هستی از محوری‌ ترین و پیچیده‌ ترین مسائل اندیشۀ بشر است. فروم یک اومانیست که دارای اندیشه ‌های اگزیستانسیالیستی است. وی با بررسی منش و طبع انسان هنجارهای اخلاقی را که بر کیفیّت ذاتی انسان استوار بوده شرح می ‌دهد و تخلّف از این هنجارها را سبب ناباروری و پریشانی می داند، امّا معتقد است اگر انسان با محوریّت خردِ خود، آزادی، تجربه و اعتماد به خود و به دور از تأیید و ایمان به منبعی غیر از خود در راستای اهداف خود حرکت کند به باروری، شادکامی و سعادت دست می‌ یابد. این پژوهش بر پایۀ روش تحلیلی- توصیفی درصدد یافتن پاسخ به این سوال است که آیا اندیشۀ اومانیسمی- اگزیستانسیالیستی در رویکرد روان شناختی اریک فروم در اشعار بهبهانی وجود دارد؟ یافته ‌های پژوهش نشان می ‌دهد اگر چه بهبهانی به اندیشه ‌های فلسفی در دیوانش نپرداخته است، امّا با توجّه به علاقۀ وی به مضامین اجتماعی، سیاسی، انسانی و احساسی در اشعارش نشانه‌ هایی از مؤلّفه‌های رویکرد اگزیستانسالیستی (خداباورانه) وجود دارد.

المصادر:

الف: کتاب­نامه

1. قرآن کریم.


2. بهبهانی، سیمین، (1352)، رستاخیز، چاپ اوّل. تهران: زوّار.


3. _________، (1394)، مجموعه اشعار، تهران: نگاه.


4. _________، (1387)، یاد بعضی نفرات، چاپ اوّل، تهران: زوّار.


5. تایچمن، جنی، (1390)، درآمدی بر فلسفه مدرن اروپایی، ترجمه ناهید احمدیان، چاپ دوم، آبادان: پرسش.


6. جعفری جزی، مسعود، (1378)، سیر رمانتیسم در اروپا، تهران: نشر مرکز.


7. حافظ، شمس‌الدّین محمّد، (1383)، دیوان، مصحح علاّمه محمّد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوّار.


8. سارتر، ژان پل، (1384)، اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمة مصطفی رحیمی، چاپ یازدهم، تهران: نیلوفر.


9. ستوده، هدایت‌الله، (1382)، روان شناسی اجتماعی، چاپ هفتم، تهران: آوای نور.


10. شمیسا، سیروس، (1396)، مکتب‌های ادبی، چاپ دهم، تهران: قطره.


11. فارابی، ابونصر، (1403)، تحصیل السّعادة، تحقیق جعفر آل یاسین، بیروت: دارالاندلس.


12. فروم، اریک، (1366)، گریز از آزادی، ترجمه عزت الله فولادوند، چاپ چهارم، تهران: مروارید.


13. ________، (1370)، انسان برای خویشتن، ترجمة اکبر تبریزی، چاپ سوم، تهران: کتابخانۀ بهجت.


14. ________، (1380)، انقلاب امید در ریشه­های عوامل غیراومانیستی جامعه صنعتی، ترجمةحمید روشنگر، تهران: مروارید.


15. ________، (1393)، هنر بودن، ترجمة پروین قائمی، چاپ چهارم، تهران: آشیان.


16. ________، (1388)، داشتن یا بودن، ترجمه اکبر تبریزی، چاپ دهم، تهران: فیروزه.


17. فیلن، توماس، (1390)، اگزیستانسیالیسم، ترجمة حسین کیانی، تهران: بصیرت.


18. مطهری، مرتضی، (1389الف)، معاد، چاپ بیست و یکم، قم: صدرا.


19. _________ ، (1389ب)، فطرت، چاپ بیست و دوم، تهران: صدرا.


20. _________ ، (1370)، عدل الهی، قم: صدرا.


21. نوالی، محمود، (1386)، فلسفه‌های اگزیستانس و اگزیستانسیالیسم تطبیقی، چاپ سوم، تبریز: دانشگاه تبریز.

 

ب - مقالات

1. دهقان سیمکانی، رحیم، (1391)، «نگاهی انتقادی به مبانی تفکّر اخلاقی سارتر»، معرفت اخلاقی، سال سوم، شمارة دوم، صص: 77-51.


2. قنبرعلی باغنی، زهرا؛ اوجاق علیزاده، شهین، (1400). «بررسی ابعاد هویّت زنان ایرانی در آثار ادبی زنان معاصر برمبنای نظریّة اریک فروم»، مجلّة زن و جامعه، دورة12، شمارة 1(پیاپی45)، صص:210- 226.


3. _________________، (1401)، «تعالی شخصیّت انسان در شعر سیمین بهبهانی بر پایۀ نظریّة اریک فروم»، متن پژوهی ادبی، دورة 26، شمارة 91، صص: 235-261.


4. مصباح، علی؛ محیطی اردکان محمّدعلی، (1390)، «بررسی مبانی انسان شناختی دیدگاه­های اریک فروم». معرفت فلسفی، سال هشتم، شمارة سوم، صص: 226-195.


5. Dykstra, Pearl A, Van Tilburg, Theo G, & de Jong Gierveld, Jenny (2005); "Changes in Older Adult Loneliness Results From a Seven-Year Longitudinal Study", Research on aging, 27(6), 725-747.


6. Heinrich, Liesl M, & Gullone,  Eleonora (2006); "The clinical significance of loneliness: A literature review", Clinical psychology review, 26(6), 695-718.