تأملی بر لزوم علم درمعاملات با رویکرد فقهی حقوقی
الموضوعات : فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه
فاطمه مهدوی
1
(استادیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی قائمشهر، قائمشهر، ایران. mahdavy.fatemeh@gmail.com)
الکلمات المفتاحية: علم, انگیزه, غرر, معامله,
ملخص المقالة :
انسان ها روحیات متفاوت، خواسته ها و نیازهای گوناگونی دارند و همواره در پی آن هستند که به آرمان های خویش جامع عمل بپوشانند که یکی از روش های عملی آن در قالب معاملات می باشد. از اینرو وقتی به معاملات توجه می شود، ملاحظه می گردد که عقود و معاملات دارای اغراض گوناگون هستند، برخی از غرض ها کسب سود است مانند بیع، برخی دیگر احسان و خیر خواهی، مانند قرض. و نیز در برخی از معاملات زمینه غرر وجود دارد مانند بیع و در برخی دیگر زمینه غرر وجود نداردمانند ودیعه. در برخی از عقود، وجود علم یک امر ضروری است و اگر چنانچه علم نباشد، غرر تحقق می یابد، که متعاقب آن، ضرر حاصل می شود و ضرر، عقلا و شرعا منتفی می باشد، که آثار آن، بطلان، فسخ و یا تدارک ضرر و. . . . است. البته در پاره ای از عقود وجود علم چندان ضرورت ندارد، مانند صدقه. چون ماهیت آن عقد، در برابر جهل و ضرر انعطاف دارد. روش تحقیق در این مقاله نظری و بنیادی بوده و با شیوه توصیفی تحلیلی تدوین شده است و دیدگاه های فقهای امامیه از گذشتگان تا متاخرین و معاصرین را بررسی نموده و در کنار فقها از دیدگاه حقوقدانان ایرانی نیز استفاده شده است. نتیجه اینکه علم در معاملات لازم و ضروری است. البته علم در عقود مختلف ، آثار متفاوت و خاص همان عقد را به همراه دارد مثلا در برخی از عقود وجود علم تفصیلی ضروری است و فقدان آن موجب انحلال عقد می شود مثل بیع و در برخی دیگر، وجود علم اجمالی کفایت می کند مثل ضمانت. و در برخی دیگر از عقدها، وجود علم ضروری نیستمانند عاریه.
_||_
