ساختار مدیریت درآمدهای نفتی در نروژ و گذار از دولت رانتیر
الموضوعات :
علیرضا سلطانی
1
(استادیار علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
علیرضا حشمت پور
2
(دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
الکلمات المفتاحية: توسعه, مدیریت, نفت, رانتریسم, نروژ,
ملخص المقالة :
چکیده نفت مهمترین و در عین حال سیاسی ترین کالای اقتصادی جهان امروز به شمار می‌رود. نفت به عنوان اصلی ترین منبع قدرت اقتصادی و سیاسی همواره در تحولات سیاسی و اجتماعی دولت های نفتی نقش بسیار قابل توجهی را ایفا کرده و از ارکان اصلی قدرت بوده است. اما تجربه تاریخی نشان داده، داشتن منابع عظیم نفتی و درآمدهای دوران سرخوشی نفت به هیچ وجه با داشتن امکانات رفاهی و دولت رفاهی هم معنی نبوده و باعث توسعه سیاسی و تعمیق دموکراسی نگردیده است. وابستگی ملی کشورهای نفت خیز به نفت تبعات گوناگونی در بر داشته است، این تبعات از ابعاد مختلفی برخوردار بوده است. پویش تحولات سیاسی در کشورهایی که سهم عمده ای از درآمدهای نفتی آنها از نفت بدست می آید همواره پژوهشگران را با دولتهایی روبرو ساخته است که اقتدار بی بدیل درعرصه سیاست گذاری‌های اجتماعی و اقتصادی داشته اند و خود را فراتر از طبقات اجتماعی، احزاب و گروه ها می دانند. یکی از علل اصلی این نگرش بی گمان تکیه بر درآمدهای سرشار نفتی است. نروژ بر عکس سایر کشورهای دارنده نفت بجای تاکید بر سرمایه ها و داراییها ی طبیعی خود بر توسعه انسانی همت گماشت و از ثروت نفت به عنوان پشتوانه و موتور توسعه استفاده نمود و با جلوگیری از ورود درآمدهای نفتی به بودجه جاری کشور و ذخیره نمودن آن در صندوق ذخیره ارزی، و با مدیریت هوشمندانه اقدام به سرمایه گذاری در خارج از کشور نموده و ضمن جلوگیری از تبدیل کشور و دولت به دولتی رانتیر، از این نعمت خدا دادی در جهت پیشبرد برنامه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشوربهره شد. لذا نفت صرفاً متضمن پیامدهای منفی و ضد توسعه ای نیست وجود نفت به عنوان موهبتی طبیعی در صورتی که مدیریتی صحیح، کارآمد و توانا همچون کشور نروژ از آن بهره گیرد نه تنها ضد توسعه ای نیست بلکه می تواند زمینه ارتقای توانمندیهای اقتصادی کشورها و کمک به توسعه صنایع مختلف ملی گردد. این نگاه توسعه گرایانه ، نروژ را از افتادن در دام رانتریسم نجات داده است.
منابع:
- بشیریه، حسین(1382)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران، نشر گام نو
- توحید فام، محمد(1382)، دولت و دموکراسی، تهران، نشر روزنه
- تری، کارل (1388)، معمای فراوانی (رونق‌های نفتی، دولت‌های نفتی)، مترجم جعفر خیر خواهان، تهران: نشر نی
- دلفروز، محمد تقی (1381)، رانت نفتی، بحران مالی، دمکراسی و جامعه مدنی در خاورمیانه، تهران، انتشارات سلام
- شکاری، عبدالقیوم(1379)، نظریه دولت تحصیلدار و انقلاب اسلامی، تهران، مرکزاسناد انقلاب اسلامی.
- صحفی، سیدمحمد(1381)، قراردادهای نفتی ومسآله امنیت ملی، چالشهای توسعه صنعت نفت ایران، تهران، نشر کویر
- کاتوزیان، همایون(1386)، اقتصاد سیاسی ایران، ترجمه محمد رضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران، پاپیروس
- کردزاده کرمانی، محمد(1380)، اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دفترمطالعات سیاسی و بین‌المللی
- گیلیس، ملکوم و پرکینز، دوایت اچ و رومر، مایکل واسنودگراس(1379)، اقتصاد توسعه، ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی، تهران، نشر نی
- میرترابی، سعید(1379)، مسائل نفت ایران، تهران: قومس
- نصری، قدیر(1380)، نفت و امنیت ملی، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- یوسفی، مهدی(1384)، سیاست انرژی نروژ، تهران، موسسه مطالعات بین‌المللی.
- اشنایدر، هلدن (1393)، «تنها کشور نفتی توسعه یافته، نروژ، چرا؟»، روزنامه دنیای اقتصاد، ش 3424.
- حاج یوسفی، امیر محمد(زمستان1377)، «استقلال نسبی دولت یا جامعه مدنی در جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات راهبردی، سال اول، ش 2.
- حاج یوسفی، امیر محمد(بهمن و اسفند 1376)، «دولت رانتیر یک برررسی مفهومی»، اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش 125 و 126.
- خضری، محمد( 1381)، «رانت جویی هزینه های اجتماعی»، گزارش پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش 81 .
- سلطانی، علیرضا ( تابستان1391)، «نفت وفرایند دولت - ملت سازی در ایران»، فصلنامه سیاست، دوره 32، ش 2.
- عسگری، محسن(1389)، «تاثیر درآمدهای نفتی بر ایجاد دولت رانتیر و دموکراسی»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، ش 13.
- علیخانی، فرشاد، منوریان، عباس(1380)، «مدیریت رفتارهای سیاسی و تعارض‌ها»، مدیریت دولتی، ش 51.
- کاتوزیان، همایون(1374)، «اقتصاد سیاسی کشورهای صادر کننده نفت»، ترجمه علیرضا طیب، اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش 95 و 96.
- «گزارش ویژه، گفتگو با وزیر نفت نروژ، تجربه نروژ» (1383)، ماهنامه اقتصادی و مالی بین المللی اقتصاد ایران، شماره 63.
- لوسیانی، جیاکومو(تابستان 1374)، «درآمدثابت نفتی، بحران مالی دولت وگرایش به دموکراسی»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 5.
- Beblawi, Hazem Al and Luciani, Giacomo,( 1990), The Rentier State in the Arab World, in Luciani, G., The Arab State, London, Routledge.
- Berents, Fridjof ( 2006), “Norway’s Management of the Petroleum Revenues”. UNCTAD, http://www.unctad.org
- Bp. (2014). statistical review of world energy.
-Demesquitabueno, Alastair Smith Bruce ,Randolphm .Siverson & James D. Morrow. (2003) .The logic of political survival. Cambridge. Cambridge university press.
- Disch ,Arne (2013), “Norway’s Oil for Development Program”, Oslo, Scanteam, http://www.oecd.org
- Freidman , Tomas, ( 2006), “The First Law of Petro Politics”, Foreign Policy , May/ June.
- Hammond.John). July 2011( , “The Resource Curse and Oil Revenues in Angola and Venezuela”. Science & Society. Vol. 75, No. 3.
- Kamrava, Mehran ,(2003). The Politics of Weak Control : State Capacity and Economic Semi – Formality in the Middle East. Georgetown .Georgetown University Press.
- luciani,Giacomo,(1986), The Rentier State in the Arab World, in the Arab State, London: Ruttedge.
- Mgangaluma, Evarist (2014), Natural Resources Managment, Harare, MEFMI, http://www.mefmi.org/images
-Norges Bank Investment Management, (2Q 2011), “Government pension fund Global”. annual report.
- Norwegian Ministry of Finance,(2011) , “The Management of the Government Pension”. https://www.regjeringen.no.
- OECD(2014), “Norway Energy Policies of IEA Countries: Norway, Paris . International Energy Agency”,
http://www.iea.org
-Ross , Michael, (April 2001), “Does Oil Hinder Dmocracy”, World Politics, - Volume 53, Issue 3.
-Spruyt,Hendrik. (1996), The sovereign state and its competitors. Princeton:Princeton University Press.
-Thorvaldur Gylfason,(2006), “Natural Resources and Economic Growth: The Role of Investment”, The World Economy, Vol. 29, No. 8.
- Wilpert, Gregory, (August 2003). “The Economics, Culture, and Politics of Oil in Venezuela”. http:www//venezuelanalysis.com
