بررسی نقش‌مایه‌های مشترک در اسطوره‌های برادرکشی

جهادی حسینی, سید‌امیر

رقم المقالة : 522591 زيارة : 208 الصفحة: 43 - 80

20.1001.1.20084420.1395.12.42.2.5

نوع المخطوط: ابحاث

بررسی نقش‌مایه‌های مشترک در اسطوره‌های برادرکشی

الموضوعات :

سید‌امیر جهادی حسینی ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

تاريخ الإرسال : 16 الإثنين , شعبان, 1437 تاريخ التأكيد : 16 الإثنين , شعبان, 1437 تاريخ الإصدار : 14 السبت , شعبان, 1437

الکلمات المفتاحية: اسطوره, برادرکشی, کهن‏ الگو, مقایسه اسطوره ‏ها, نقش ‏مایه‏ های مشترک,

ملخص المقالة :

برادرآزاری و برادرکشی در شمار کهن الگوهایی است که سابقه ای به درازای عمر بشر دارد و پیشینه آن به ادیان و اسطوره های مربوط به آغاز آفرینش بازمی گردد. در این کهن الگو، حس رقابت و حسادت میان برادران به علل گوناگونی ازجمله توجه بیش از حدّ پدر به یک برادر، یا دستیابی او به یک موقعیت ممتاز برانگیخته می شود. داستان های اسطوره ای با مضمون برادرکشی در آثار ملل مختلف دیده می شود. مقایسة این آثار وجوه اشتراک و شباهت آنها را آشکار می کند و نشان می دهد که بیشتر این داستان ها نقش ویژه های مشابهی دارند که در اغلب اسطوره های مرتبط نمود یافته اند. گونة دیگر برادرکشی، برادرکشی های تاریخی است که آن هم از اعصار کهن در تاریخ و ادب ملل گوناگون به وقوع پیوسته است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که مضمون برادرکشی در اسطوره های ملل مختلف در چه اشکالی نمود یافته است؟ برای پاسخ به این پرسش، با روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا نمونه های کهن الگوی برادرکشی در اسطوره های سرزمین های گوناگون را ذکر کرده ایم و سپس به بیان نقش مایه های مشترک در بین این اسطوره ها پرداخته ایم و آنها را به لحاظ ساختاری تحلیل کرده ایم.

المصادر:

کتاب مقدس.

احمدی،بابک.1373.ساختار و تأویل متن. چ دوم. تهران: مرکز.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1387. اسطوره، بیان نمادین. چ دوم. تهران: سروش.

اسکولز،رابرت.1379.درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات.ترجمة فرزانه طاهری.تهران:آگه.

امامی خویی، محمدتقی.1387. «قانون‌نامه برادرکشی سلطان‌محمد فاتح و نحوه اجرای اعدام اعضای خاندان».مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. دوره59. ش1.

ایونس، ورونیکا. 1375. شناخت اساطیر مصر. ترجمه محمدحسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

بالازاده، امیرکاوس. 1387. «شاهنامه و اسطورة برادرکشی». فصلنامۀ هنر. ش77.

بهار، مهرداد. 1375. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.

پراپ، ولادیمیر.1368. ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمة فریدون بدره‌ای. تهران: توس.

پیاژه،ژان.1385.ساختارگرایی.ترجمة رضا‌علی‏اکبر‌پور. تهران: مجلس.

پیرنیا، حسن. 1370. تاریخ ایران باستان. مقدمه و شرح به قلم محمدابراهیم باستانی پاریزی.ج1. تهران: دنیای کتاب.

پیگوت، ژولیت. 1373. شناخت اساطیر ژاپن. ترجمة محمدحسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

تاریخ ایران کمبریج: دورة هخامنشیان. 1387. به سرپرستی ایلیا گرشویچ، ترجمة مرتضی راقب‌فر. دفتر دوم از ج2.چ دوم. تهران: جامی.

دادگی، فرنبغ. 1390. بُندهش. گزارش مرداد بهار. چ چهارم. تهران: توس.

روزنبرگ،دونا.1379.اساطیر جهان داستان‌ها و حماسه‌ها.ترجمة عبدالحسین شریفیان. ج1.تهران: اساطیر.

ریگ‌ودا. 1372. ترجمة و تحقیق سید محمدرضا جلالی نائینی.چ سوم. تهران: نقره.

زمرّدی، حمیرا. 1382. نقد تطبیقی ادیان و اساطیر در شاهنامه فردوسی، خمسة نظامی، منطق‌الطیر. تهران: زوّار.

زنر، آر. سی. 1387. زروان یا معمای زرتشتی‌گری.ترجمة تیمور قادری.چ دوم. تهران: امیرکبیر.

شمیسا، سیروس. 1380. نقد ادبی. چ دوم. تهران: فردوس.

عفیفی، رحیم. 1383. اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته‌های پهلوی. چ دوم. تهران: اساطیر.

فردوسی، ابوالقاسم. 1389. شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. ج8. چ سوم. تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

قادری، بهزاد و علی‏اصغر رحیمی. 1386. «برادرکشی مقدس: نمایی از همانندی‏ها در رستم و اسفندیار و پیر مرد و دریا». پژوهشنامة علوم انسانی. ش54.

کریستین‌سن، آرتور. 1368. ایران در زمان ساسانیان. ترجمة رشید یاسمی.چ ششم. تهران: دنیای کتاب.

گورین، ویلفرد ال و دیگران. 1377. راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمة زهرا میهن‌خواه. چ سوم. تهران: اطلاعات.

گیرشمن، رومن. 1382. تاریخ ایران از آغاز تا اسلام. ترجمة محمود بهفروزی، چ دوم. تهران: جامی.

مینوی خرد. 1364. ترجمة احمد تفضلی.چ دوم. تهران: توس.

واحد‌دوست، مهوش. 1379. نهادینه‌های اساطیری در شاهنامة فردوسی.تهران: سروش.

ویو، ژ. 1382. اساطیر مصر. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: کاروان.

هاشمیان، لیلا و پیمان دهقان‌پور.1389. «بازتاب اسطوره هابیل و قابیل در برخی از رمان‌های ادبیات ایران و جهان».فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.س6. ش21.

همیلتون،ادیت.1383.سیری در اساطیر یونان و روم.ترجمة عبدالحسین شریفیان. چ دوم. تهران: اساطیر.

هینلز، جان. 1383. شناخت اساطیر ایران. ترجمة و تألیف محمدحسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

یشت‌ها. 1377. ترجمة و تفسیر ابراهیم‌پورداوود. تهران: اساطیر.

EnglishSource

Collins. 1995. Collins Cobuild English Dictionary. London. Harper Collins Publishers.

References

Ketāb-e moghaddas.

’Afifi, Rahim. (2004/1383SH). Asātir o Farhang-e Irani dar Neveshte-hā-ye Pahlavi. 2^nd ed. Tehran: Tous.

Ahmadi, Bābak. (2006/1385SH). Sākhtār-e ta’vil-e matn. 2^nd ed. Tehran: Nashr-e Markaz.

Bahār, Mehrdād. (1996/1375SH). Pazhouheshi dar asātir-e Iran. 1^st ed. Tehran: Āgāh.

Christensen, Emanuel Arthur. (1989/1368SH). Iran dar zamān-e Sāsāniyān (L'Iran sous les Sassanides). Tr. by Rashid Yāsemi. 6^th ed. Tehrān: Donyā-ye Ketāb.

Emāmi Khoei. (2008/1387SH). “Ghānoun-nāmeh barādar-koshi-ye Soltān Mohammad Fāteh va nahveh ejrā-ye e’dām-e a’zā-ye khāndān”. The Journal of Faculty of Literature & Humanities of Tehran University. Period 59. No. 1.

Esmāeil-pour, Abolghāsem. (1998/1377SH). Ostoureh bayān-e nemādin. 2^nd ed. Tehran: Soroush.

Ferdowsi, Abolghāsem. (2010/1389SH). Shāhnāmeh. With the effort of Jalāl Khāleghi Motlagh. 3^rd ed. Tehran: The Great Islamic Encyclopedia Center.

Ghrishman, Roman. (2003/1382SH). Iran az āghāz tā Islam (Iran Des Origines Al Islam). Tr. by Mahmoud Behforouzi. 2^nd ed. Tehran: Jāmi.

Guerin, Wilfred L. and et. al. (1998/1377SH). Rāhnamā-ye rouykard-hā-ye naghd-e adabi (A Handbook of critical Approaches to literature). Tr. by Zahrā Mihankhāh. 3^rd ed. Tehran: Enteshārāt-e Etelā’āt.

Hamilton, Edit. (1997/1376SH). Seyri dar Asātir-e Younān o Roum (Mythology: Timeless tales of Gods and Heroes). Tr. by ’Abdolhossein Sharifiyān. 2^nd ed. Tehran: Asātir.

Hāshemiyān, Leilā va Peimān Dehghān-pour. (2010/1389SH). “Bāztāb-e ostoureh Hābil o Ghābil dar barkhi az roman-hā-ye adabiyāt-e Irān o jahān”. Azād University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. Year 6. No. 21.

Hinnells, John Russell. (2006/1385SH). Shenākht-e asātir-e Iran (Persian mythology). Tr. by Bājelān Farrokhi. 1^st ed. Tehran: Asātir.

Ions, Veronica. (1994/1373SH). Shenākht-e asātir-e Mesr (Egyptian Mythology). Tr. by Bajelān Farrokhi. 1^sted. Tehrān: Asātir.

Minou-ye Kherad. (1985/1364SH). Tr. by Ahmad Tafazzoli. 2^nd ed. Tehran: Tous.

Piaget, Jean. (2006/1385SH). Sākhtār-gerāei (Le structuralisme). Tr. by Rezā ’Ali Akbar-pour. 1^st ed. Tehrān: Mejles.

Piggott, Juliet. (1994/1373SH). Shenākht-e asātir-e Zhāpon (Japanese mythology). Tr. by Bājelān Farrokhi. 1^st ed. Tehrān: Asātir.

Pirniyā, Hasan. (1991/1370SH). Tārikh-e Irān-e bāstān. Introduction and explanation by Bāstāni Pārizi. Vol. 2. Tehrān: Donyā-ye Ketāb.

Propp, Vladimir Iakovlevich. (1989/1368SH). Rikht-shenāsi-ye ghesseh-hā-ye paryān (Morphology of the folktale). Tr. by Fereydoun Badrehei. 1^st ed. Tehran: Tous.

Rigvedā. (1993/1372SH). Tr. by Seyyed Mohammad Reza Jalāli Nā’ini. 3^rd ed. Tehran: Noghreh.

Rosenberg, Donna. (1998/1379SH). Asātir-e jahan: dāstān-hā o hamāseh-ha (World mythology: an anthology of the great myths and epics). Tr. by ’Abdolhossein Sharifiyān.1^st ed. Vol. 1. Tehran: Asātir.

Scholes, Robert E. (2000/1379SH). Darāmadi bar sākhtār-gerāei dar adabiyāt (Structuralism in literature: an introduction). Tr. by Farzāneh Tāheri. 1^st ed. Tehrān: Āgah.

Shamisā, Sirous. (2001/1380SH). Naghd-e adabi. 2^nd ed. Tehran: Ferdows.

TheCambridge HistoryofIran: Achaemenian Period. (2008/1387SH). Under supervision of Gershevitch, Ilya. Tr. by Mortezā Rāgheb-far. Vol. 2. Daftar-e dovvom. 2^nd ed. Tehrān: Jāmi.

Vāheddoust, Mahvash. (2009/1379SH). Nahādine-hā-ye asātiri dar Shahnāmeh-ye Ferdowsi. 1st ed. Tehran: Soroush.

Vieu, J .(2008/1387SH). Asātir-e Mesr (The Myths of Egypt).4^th ed. Tr. by Abolghasem Esmā'eilpour.1^st ed. Tehran: Kārvān.

Yasht- hā. (1998/1377SH). Translated and explained by Ebrāhim Pourdāvoud. 1^st ed. Tehran: Asātir.

Zaehner, R. C. (2008/1387SH). Zurwān yā mo’ammā-ye zartoshtigari (zurvan: a zoroastrian dilemma). Tr. by Teimour Ghāderi. 2^nd ed. Tehran: Amirkabir.

Zomorrodi, Homeirā. (2003/1382SH). Naghd-e tatbighi-ye adyān o asātir dar Shāhnāmeh Ferdowsi, khamseh-ye Nezāmi, mantegh-otteyr. 1^st ed. Tehran: Zavvār.

_||_