تحلیل وضعیت تاب آوری کالبدی منطقه شرق گیلان در برابر زلزله

الموضوعات :

فاطمه یوسفی ویو ¹ , مهرناز مولوی ²

1 - دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
2 - استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

تاريخ الإرسال : 12 الخميس , جمادى الثانية, 1444 تاريخ التأكيد : 29 الخميس , رمضان, 1444 تاريخ الإصدار : 19 الخميس , جمادى الأولى, 1446

الکلمات المفتاحية: تاب‌آوری کالبدی, زلزله, روش ویکور, منطقه شرق گیلان,

ملخص المقالة :

مقدمه: تاب‌آوری شهری و منطقه‌ای، یکی از ملزومات زندگی پایدار انسان در طبیعت است. با توجه به تغییر و تحولات طبیعی ، اتفاقات گوناگون طی دوره‌های خاص و گاهی ناگهانی صورت می‌گیرد که اقتضای بقای طبیعت موجود است. از گذشته تا کنون روش‌های متعددی برای مقابله با خسارات بلایای طبیعی از جمله زلزله ابداع شده است و اکنون بهترین راه مقابله با این بحران، مدیریت بحران به روش تاب‌آور ساختن سکونتگاه‌های انسانی شناخته شده است. تاب‌آوری سکونتگاه‌ها باید تمامی عوامل مربوط به انسان و جامعه را در بر گیرد که شامل تاب‌آوری اجتماعی، کالبدی، اقتصادی و نهادی است.  

هدف: هدف این پژوهش تحلیل میزان تاب‌آوری منطقه شرق گیلان در برابر زلزله و بررسی تبعات مختلف جلوگیری از آسیب‌پذیری سکونتگاه‌ها است.

روش‌شناسی تحقیق: پژوهش حاضر به لحاظ روش پژوهش توصیفی و به لحاظ گردآوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه‌ای است. روش تحلیل در این پژوهش بر اساس تحلیل فواصل اقلیدسی مناطق از گسل‌ها و روش VIKOR صورت گرفته است. سپس برای نتیجه‌گیری نهایی با استفاده از مدل مکانی نقشه‌های خروجی شاخص ویکور و نقشه خطرپذیری در برابر زلزله سکونتگاه‌های منطقه ادغام و ارائه شده است.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: با توجه به زلزله‌خیز بودن شرق گیلان، این ناحیه از استان  برای مطالعه انتخاب شده است.

یافته­ ها: یافته‌ها حاکی از آن است که شهرستان لاهیجان بیش‌ترین مقدار و شهرستان سیاهکل کم‌ترین مقدار تاب‌آوری کالبدی را دارا هستند. 

 نتایج: جهت دستیابی به تاب‌آوری کالبدی در منطقه شرق گیلان راهبردهایی ارائه شد که مهم‌ترین آن‌ها شامل ایجاد طرح‌های مقاوم‌سازی در بناهای جدیدالاحداث و تقویت مقاومت بناهای بافت میانی و مراکز عومی و ایجاد دسترسی به فضای باز و همچنین تقویت و احداث مراکز امدادی و درمانی و افزایش نفوذپذیری شهری است.

المصادر:

احمدی، قادر؛ پورحسن¬زاده، محمدحسین و سلیمان¬نژاد، امیر (1399) تحلیلی بر تاب‌آوری اجتماعات شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: شهرهای اردبیل، تبریز و ارومیه). فصلنامه آمایش محیط، 49، 133-109. https://sanad.iau.ir/Journal/ebtp/Article/987511
اداره کل مسکن و شهرسازی استان گیلان. (1389). طرح جامع توسعه و عمران ناحیه شرق گیلان.
اداره کل مسکن و شهرسازی استان گیلان. (1395). طرح جامع شهرلنگرود.
اداره کل مسکن و شهرسازی استان گیلان. (1392). طرح جانع شهر لاهیجان.
آروین، عباس علی و کیانی، علی رضا. (1398). تحلیل فضایی پراکنش خدمات عمومی شهری با استفاده از ماتریس فاصله اقلیدسی. پژوهش¬های جغرافیای انسانی، 52(4)، 1389-1373. doi.org/10.22059/jhgr.2019.275330.1007853
آزاده، سید رضا و زارع، ملیحه. (1395). تحلیل توان‌ها و محدودیت‌های محیطی با تحلیلی بر لرزه‌خیزی و نحوه استقرار مراکز جمعیتی استان زنجان. مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی، 11(35)، 141-131. sanad.iau.ir/fa/Journal/jshsp/Article/1032773
آزاده، سیدرضا و تقوایی، مسعود. (1396)، تحلیل فضایی آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های شهری و روستایی در برابر مخاطره زلزله (مطالعه موردی: استان گیلان). تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 4(3)، 84-71. http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2750-fa.html
آمار، تیمور، خداداد، مهدی و معمری، ابراهیم. (1397). ارزیابی توزیع فضایی مولفه¬های توسعه پایدار در بین شهرستان¬های استان ایلام با استفاده از تکنیک VIKOR-SAW، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 8(29)، 78-65. dor:20.1001.1.22516735.1397.8.29.6.4
بهزادفر،مصطفی؛ امیدوار، بابک؛ قالیباف، محمدباقر و قاسمی، رضا. (1397). تدوین شاخص‌های تاب‌آوری شهری در مقابل زلزله، امداد و نجات، 9(3) 86-80. https://www.magiran.com/p1905475.
حسین نیا، الهام؛ آمار، تیمور و پوررمضان، عیسی. (1399). تحلیل مولفه¬های اجتماعی اثرگذار بر تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی در مواجهه با سیلاب (روستاهای شرق استان گیلان). پژوهش‌های روستایی، 11(4)، 661-646. doi.org/10.22059/jrur.2020.305926.1529
خمر، غلامعلی و رخشانی، امین اله(1394) نقش راهکارهایی مدیریت بحران در جهت کاهش خسارات ناشی از زلزله (مطالعه موردی: شهر خرم آباد). جغرافیا و توسعه، (41)، 160-147. https://doi.org/10.22111/gdij.2015.2233.
داداش پور، هاشم و عادلی، زینب. (1394). سنجش ظرفیت‌های تاب‌آوری در مجموعه شهری قزوین. مدیریت بحران، 4(8)، 84-73. dor: 20.1001.1.23453915.1394.4.2.6.6
رشیدی، آرمین و زالی، نادر. (1399). بررسی نقش ملاحظات تاب‌آوری در توسعه متعادل فضایی استان گیلان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان.
رضایی، محمدرضا؛ رفیعیان، مجتبی و حسینی، مصطفی. (1394) سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری کالبدی اجتماع های شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: محله¬های شهر تهران) پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 47(4)، 623-609. doi:10.22059/JHGR.2015.51228
روحی، علی؛ هلشمی، سید ناصر و عسکری، قاسم. (1397). ارزیابی خطر زلزله و گسلش فعال در مراکز مهم جمعیتی استان گیلان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه دامغان.
شاهیوندی، احمد؛ ثمره محسن بیگی، حسین و دلاکه، حسن. (1396). سنجش میزان تاب‌آوری اجتماعی در مناطق شهری اصفهان. جامعه شناسی نهادهای اجتماعی، 4(9)، 252-227. 10.22080/SSI.2017.1565doi:
غلامی امام مقدم، فرشید؛ پورابراهیم¬آبادی، شراره و دانه¬کار، افشین. (1394). ارزیابی ریسک واولویت‌بندی مخاطرات محیط‌زیستی استان گیلان با استفاده از روش‌های تلفیقی تصمیم‌گیری چند معیاره (TOPSIS, VIKTOR,ENTROPY). پایان نامه کارشناسی ارشد، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
فخرقاضی، منا؛ پوررمضان، عیسی و مولائی¬هشجین، نصراله. (1401). تحلیل فضایی تاب¬آوری اجتماعی سکونتگاه‌های روستایی دربرابر مخاطره زلزله(روستاهای: شهرستان آوج). مهندسی جغرافیایی سرزمین،6(12)، 325-309. 20.1001.1.25381490.1401.6.11.1.8 dor:
مهرزاد، خلیل؛ پوررمضان، عیسی و مولائی هشجین، نصراله. (1403). الگوی فضایی میزان تاب‌آوری کالبدی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان املش در برابر زمین‌لغزش. پژوهش¬های روستائی، 15(1)، 32-53. doi: 10.22059/jrur.2023.364059.1866
نامجویان، فرخ؛ رضویان، محمدقی و سرور، رحیم. ( 1398). ارتقای سطح تاب‌آوری کلان شهر تهران در برابر سوانح طبیعی با تأکید بر زلزله (مطالعه موردی: منطقه 12 شهرتهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 51(4) 1031-1011.
10.22059/JHGR.2018.246355.1007590 doi:
نظم¬فر، حسین و پاشازاده، اصغر. (1397). ارزیابی تاب‌آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهر اردبیل). آمایش جغرافیایی فضا، 8(27)، 116-101. https://gps.gu.ac.ir/article_65972.html
Cariolet, J., Vuillet, M., & Diab, Y. (2019). Mapping urban resilience to disasters–A review. Sustainable Cities and Society, 51,1-15. https://hal.science/hal-02335048v1.
Leon, J., & March, A. (2014). Urban Morphology as a Tool for Supporting Tsunami Rapid Resilinence: A case study of Talacaguano, Chile. Habitat International, (43), 250-262. doi.org/10.1016/j.habitatint.2014.04.006.
Liu, J , Lu, D., Wang, Y., & Shi, Z. (2018). Ameasurment framework of community recovery to earthquake: a Wenchuan Earthquake case study. Journal Hous and the Built Environ,1-13. https://link.springer.com/article/10.1007/s10901-018-9602-9.
Maleki, S., & Razavii, M .(2014). Seismic resilience: concept, metrics and integration with other hazards. JRC Science and Policy Reports,1-11. doi.org/10.2788/713724.
Simone, C. , Iandolo , F., Fulco , I.,& Loia , F. (2021). Rome was not built in a day. Resilience and the eternal city: Insights for urban managemen. Cities 110,1-17. doi.org/10.1016/j.cities.2020.103070.