بررسی مضامین اخلاق اجتماعی در اشعار مولانا باتکیه‏ بر مثنوی معنوی

الموضوعات :

کلثوم طبخ کار حسن کیاده ¹ ( دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران )
محسن ایزدیار ² ( استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران(نویسنده مسؤول) )
شاهرخ حکمت ³ ( دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران )

تاريخ الإرسال : 23 الخميس , رجب, 1443 تاريخ التأكيد : 23 الخميس , رجب, 1443 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , رجب, 1443

الکلمات المفتاحية: مثنوی معنوی, اخلاق, اجتماع, تعلیم و تربیت, انتقاد,

ملخص المقالة :

مولوی یکی از شاعران دورۀ مغول است؛ دوره ای که در آن، اخلاق اجتماعی و پایه های فکری و فرهنگی مردم رو به انحطاط نهاد. سقوط اخلاق اجتماعی و ارزش های انسانی در سرزمین های مغلوب شده موجب ایجاد روحیۀ تسلیم در بین عوام شد؛ اما برخی از اندیشمندان و شاعران بزرگ پارسی زبان در آثار خود روح ستم ستیزی و به تبع آن ارزش های انسانی و اجتماعی را ارج نهادند و باتوجه به فضای حاکم بر عصر خویش، روش خاصی برای مبارزه با رذایل اخلاقی و اجتماعی موجود در جامعه، اوضاع نابسامان سیاسی اجتماعی و نیز بی عدالتی های حاکمان برگزیدند. مولوی نیز در مثنوی هرجا مجال یافته، به نقد افراد مختلف جامعه ازجمله صاحب منصبان و مردم عامه پرداخته و رفتار نکوهیدۀ آن ها را نقد کرده است. در این پژوهش نگارندگان با بررسی اشعار مولانا، مضامین اخلاق اجتماعی را در اشعار وی بررسی کرده اند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که او جانب اعتدال را رعایت کرده و در این زمینه افراط نکرده است.

المصادر:

1. ابراهیم‏تبار، ابراهیم (1391)، «جلوه‏های تصاویر تعلیمی در دیباچه‏های مثنوی»، فصلنامۀ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی، دورۀ چهارم، شمارۀ 12، 85‑105.


2. ابراهیمی، میرجلال (1379)، شرح تحلیلی اعلام مثنوی، تهران: اسلامی.


3. انوری، حسن (1386)، فرهنگ بزرگ سخن، جلد 5، تهران: سخن.


4. پورمختار، محسن؛ نادری‏پور، منصور؛ رمشکی، سعید (1393)، «آموزه‏های تعلیمی مثنوی مولوی در حوزۀ آسیب‏های اجتماعی»، پژوهشنامۀ ادبی تعلیمی، سال ششم، شماره بیست‏ویکم، 81‑108.


5. فروزانفر، بدیع‌الزمان (1366)، شرح مثنوی شریف، تهران: زوّار.


6. رحمدل، غلامرضا (1381)، «اخلاق اجتماعی در مثنوی معنوی»، پژوهشنامۀ علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شمارۀ 33، 293‑308.


7. زرین‏کوب، عبدالحسین (1373)، بحر در کوزه، تهران: انتشارات علمی.


8. زمانی، کریم (1395)، میناگر عشق (شرح موضوعی مثنوی معنوی)، تهران: نشر نی.


9. شادیگو، شهریار (1398)، «نظام اخلاق اجتماعی از دیدگاه مولانا و شهریار»، مجلۀ علمی پژوهشی حقوق پزشکی، شمارۀ 6 (ویژه‏نامه)، 294‑308.


10. طهماسبی، فرهاد (1389)، «بازتاب مسائل اجتماعی ـ فرهنگی در مثنوی معنوی مولانا»، پژوهشنامۀ ادب حماسی دانشگاه رودهن، دورۀ 5 و 6، شمارۀ 9، 270‑289.


11. مباشری، محبوبه (1389)، فرهنگ اجتماعی عصر مولانا، تهران: سروش.


12. مولوی، جلال‏الدین محمد (1366)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: امیرکبیر.


13. ــــــــــــــــــــــــ (1379)، کلیات دیوان شمس، دو جلد، تهران: بهزاد.


14. نوروزپور، لیلا (1392)، «حرص و طمع در مثنوی مولوی و مقایسۀ آن با چهار اثر در حوزۀ ادبیات تعلیمی»، سبک‏شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، دورۀ 6، شمارۀ پی‏درپی 19، 431‑444.


15. همایی، جلال‏الدین (1369)، مولوی‏نامه، تهران: نشر هما.