کنش‌های جمعی کارناوالی و فضای شهری
الموضوعات : مطالعات جامعه شناختی شهری
طلیعه خادمیان
1
(استادیار جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال)
فاطمه قابل رحمت
2
(دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران)
الکلمات المفتاحية: جنبش اجتماعی, باختین, کارناوال, فضای شهری, میدان,
ملخص المقالة :
امروزه، کنش‌های جمعی و جنبشهای جدید اجتماعی، پدیده‌ای مدرن و ناشی از شهری شدن، شکل‌گیری روابط اقتصادی، ارزش‌های جدید، انتظارات و تحرکات جدید اجتماعی هستند. تقابل میان حکومت و جنبشهای جدید اجتماعی، در فضای شهری معنا پیدا می‌کند و در نتیجه‌ی کنترل حکومت، می‌تواند به جنبش اعتراضی و یا انقلاب تبدیل گردد. این جنبش‌ها به دنبال تغییرات کلان در حکومت نیستند و مطالبات محدود و مشخصی دارند و نهادهای کوچک قدرت، سبک زندگی، محیط زیست و مسائل اجتماعی را مورد پرسش قرار می‌دهند. فضاهای شهری نقش مهمی در زندگی اجتماعی-سیاسی داشته و به عنوان مرکز ارتباط و تحول در شهرها عمل می‌کنند. وجود اماکنی مانند میدان‌ها و پارک‌ها با ایجاد زمان – مکان متفاوت، می‌توانند فضای مناسبی را برای وقوع کنش‌های جمعی کارناوال گونه‌ای فراهم کرده و مطالبات طبقه‌ی متوسط را به شکلی متفاوت بیان کنند. این مقاله، با استفاده از روش مطالعه‌ی اسنادی، مصاحبه و مشاهده‌ی مستقیم، نقش و تأثیر فضاهای شهری را در فراهم‌آوری بستر مناسب برای شکل‌گیری کنش‌های جمعی و جنبشهای جدید اجتماعی، با نظر به شهر استانبول در سال 2013 بررسی می‌کند. وجود اماکنی مانند میدان تقسیم استانبول، فضایی را پدید می‌آورد تا مکالمه، بحث و اظهار نظر به شکل آزادانه و باز برگزار شده و در صورت پدید آمدن بسترهای لازم گفتمان و تداوم آن، این امکان فراهم شود تا از دل آن کنش‌های جمعی هدفمند و جنبشهای اجتماعی اصلاحی پدید آمده و به رشد جامعه‌ی مدنی و ایجاد توسعه‌ی سیاسی کمک کند.
- احمدی، بابک. (1376). خاطرات ظلمت، تهران: نشر مرکز.
- افروغ، عماد. (1377). فضا و نابرابری اجتماعی، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
- بوگرونلاند. (1385). شهر در دوران جامعه‌ی شبکه‌ای (مروری بر نظریات مانوئل کاستلز)، ترجمه‌ی آراز امین ناصری، نشریه‌ی جستارهای شهرسازی، بهار و تابستان، شماره‌ی 15و16، از صفحه62 تا 77.
- پاکزاد، جهانشاه. (1383). گره، میدان، فلکه، ضمیمه‌ی ماهنامه شهرداریها، شماره‌ی 67 (میدان و فضای شهری).
- پیروز، غلامرضا. حقیقی، مرضیه. (1393). طنز کارناوالی و بازتاب آن در داستانهای بهرام صادقی، نشریه‌ی جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، مقاله‌ی 4، دوره‌ی 6، شماره‌ی 1، صفحه 65-89.
- تودوروف، تزوتان. (1377). منطق گفتگویی میخاییل باختین، ترجمه‌ی داریوش کریمی، تهران: نشر مرکز.
- جلایی‌پور، حمید‌رضا. (1389). جامعه‌شناسی جنبش‌های‌اجتماعی با تأکید بر جنبش اصلاحی دوم خرداد، تهران: انتشارات طرح نو.
- سلطانزاده، حسین. (1370). فضاهای شهری در بافتهای تاریخی ایران، انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی با همکاری شهرداری تهران.
- سلطانی، علی. (1390). تحلیل نفش فضاهای شهری در دستیابی به توسعه‌ی پایدار شهرها، تبیین پارادایم ارتباط، فصلنامه‌ی علمی پژوهشی باغ نظر، مرکز پژوهشی هنر و معماری و شهرسازی نظر، سال هشتم، شماره‌ی 18، صفحه 3 تا 17.
- فکوهی، ناصر. (1381). فضای سیبرنتیک به مثابه فضای شهری: مطالعه‌ی موردی شهر تهران، فصلنامه‌ی انسان‌شناسی، دوره‌ی اول، شماره‌ی دوم، پاییز و زمستان، صفحه‌ی 89 تا 119.
- قابل‌رحمت، فاطمه. (1394). بررسی جامعه‌شناختی جنبشهای نوین اجتماعی در خاورمیانه (مطالعه‌ی موردی: جنبش پارک گزی ترکیه)، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران.
- کاستلز، مانوئل. (1393). شبکه‌های خشم و امید (جنبشهای اجتماعی در عصر اینترنت)، ترجمه‌ی مجتبی قلی پور، تهران: نشر مرکز.
- کاستلز، مانوئل. (1385). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (جلد 2، قدرت هویت)، ترجمه‌ی احد علیقلیان، افشین خاکباز، حسن چاوشیان؛ ویراسته‌ی علی پایا، تهران: نشر طرح نو.
- گاردینر، مایکل. (1381). تخیل معمولی باختین، ترجمه‌ی یوسف اباذری، ارغنون، سال هشتم، شماره‌ی 20، صفحه‌ی 33 تا 66.
- گیدنز، آنتونی. (1390). جامعه‌شناسی، ترجمه‌ی منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
- لش، اسکات. (1390). جامعه‌شناسی پست مدرنیسم، ترجمه‌ی شاپور بهیان، تهران: نشر ققنوس.
- Abbas, Tahir. (2013). Political culture and national identity in conceptualizing the gezi park movement. Insight turkey.vol.15/ No.4/pp19-27
- Gole, Nilufer. (2013) Gezi-anatomy of a public square movement. Insight turkey.vol.15/No.3/pp7-14
- Yayla, Atilla. (2013). Gezi park revolts: for or against democracy? Insight turkey.vol.15/No.4/pp8-9
