بررسی تأثیر جهانی شدن و سنت گرایی بر خاص گرایی فرهنگی (مطالعه موردی همدان)

الموضوعات : مطالعات جامعه شناختی شهری

علی حجازی فر ¹ , منصور حقیقتیان ² , منصور حقیقتیان ³ , اصغر محمدی ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه جامعه شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران
2 - دانشیار. دانشگاه ازاد دهاقان
3 - دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران (نویسندۀ مسئول).
4 - استادیار گروه جامعه شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران .

تاريخ الإرسال : 15 الأربعاء , محرم, 1445 تاريخ التأكيد : 12 الأحد , جمادى الأولى, 1445 تاريخ الإصدار : 10 الثلاثاء , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: واژگان کلیدی: خاص­ گرایی فرهنگی, عام­ گرایی فرهنگی, جهانی­ شدن, سنت­ گرایی,

ملخص المقالة :

فرهنگ عامل تمایز جوامع و گروه ها و رکن اصلی شخصیت و هویت انسانی هر ملت است و می توان از فرهنگ و هویت فرهنگی خاص سخن گفت. مهاجرپذیری در کلان‌شهرها با فرهنگ ها و قومیت های گوناگون، سبب تنوع فرهنگی شده، فرهنگ افراد بومی و غیربومی را تحت تأثیر دو جریان خاص گرایی و عام گرایی قرار داده، جدایی‌گزینی فرهنگی از پیامدهای آن است. هدف پژوهش بررسی تأثیر مؤلفه های جهانی شدن و سنت گرایی، همچنین مهاجر بودن، دین‌داری، فضای مجازی، میزان تحصیلات و پایگاه اقتصادی- اجتماعی بر خاص گرایی فرهنگی در بین شهروندان همدانی و نیز تفاوت آن در میان افراد بومی و غیربومی بوده و با رویکرد نظام فرهنگی و متغیرهای الگویی پارسونز و نظریه های جهانی‌شدن و سنت گرایی انجام شده است. تحقیق با روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه با نمونه ای به حجم 500 نفر که با روش خوشه ای چندمرحله‌ای و نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند، انجام و برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای SPSS وPLS استفاده شده است. بر اساس تحلیل معادلات ساختاری، فرضیه های تحقیق تأیید و حکایت از تأثیر معنادار متغیرهای مستقل بر خاص‌گرایی فرهنگی دارد؛ و در مجموع نیز 67 درصد واریانس خاص گرایی فرهنگی را توضیح می دهند.

المصادر:

• احمدی، فهیمه (1389). مطالعه نمودهای خاص‏گرایی فرهنگی: راهی برای مبارزه با بحران هویت در وبلاگ‏های ایرانی. مجله جهانی رسانه - نسخه فارسی، 1 (5)، صص 15-26.


• اسمیت، آنتونی (1383). ناسیونالیسم (نظریه، ایدئولوژی، تاریخ)، مترجم: منصور انصاری، تهران: مؤسسه مطالعات ملی، تمدن ای‍ران‍ی‌.


• اسمیت، فیلیپ و رایلی، الگزندر (1394). نظریه فرهنگی، مترجم: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.


• افضلیان­سلامی، موسی؛ زمانی­مقدم، مسعود و صالحی، اسماعیل (1397). بررسی مشارکت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در شهرستان خواف. مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان. 13 (2). 7-46.


• بابائی، م. میرعلوی، س.م و رئیسی­مبارکه، س (2017). رابطه بین شاخص­های اقتصادی و اجتماعی توسعه انسانی در سطح خرد و جهت­گیری ارزشی (مورد مطالعه: ساکنان شهرهای سیاهکل و لاهیجان استان گیلان). علوم اجتماعی. 11(38)، 341-378.


• باقری، م. نواح، ر و شجاعی­برجویی، ح (2022). الگوسازی ساختاری عوامل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تأثیرگذار بر هم‌گرایی بین‏ قومی در شهر اهواز. پژوهش­های راهبردی مسائل اجتماعی ایران. 11(3). 39-66.


• پورحسن­درزی، قاسم (1388). خاص­گرایی­های ­فرهنگی­ و فرهنگ جهانی، فصلنامه خط اول، رهیافت انقلاب اسلامی، سال سوم، شماره 9، صص 45-60


• پیراهی، نیر. کشاورز، حمیدرضا و فتحی، منیژه (1395). بررسی گونه­های مختلف دین‌داری در مواجهه با مؤلفه­های مدرنیته (مطالعه موردی: دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران)، فصلنامه جامعه، فرهنگ و رسانه، سال پنجم، شماره 18، 123- 99.


• تاملینسون، جان (1381). جهانی­شدن و فرهنگ، ترجمه: محسن حکیمی، تهران: نشر دفتر پژوهش‌های فرهنگی.


• جهانبخش، محمدعلی (1393). جامعه­شناسی فرهنگی ایران، چاپ چهارم، تهران، مبنای خرد.


• حاجی­حیدری، حامد و متقی­زاده، علی (1391). بازسازی الگوی بازاندیشی گیدنز بر مبنای مواضع اخیرتر او راجع به سنت، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دور اول، شماره 3: 41- 83.


• خالقی­نژاد، مریم و کارخانه، مهسا (2018). خاص گرایی فرهنگی و تضاد با جهانی‌شدن فرهنگی، مرکز بین­المللی مطالعات صلح (IPSC)، فصلنامه دیپلماسی صلح عادلانه، شماره 12.


• حبیبی فهیم، حبیب­اله و همکاران (1391). رابطه فضای مجازی و عام­گرایی کاربران اینترنت در میان کارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 23(2): 159-140.


• حسن­زاده، صالح و شیخ، مهدی (1395). رابطه سنت­گرایی با معرفت دینی، آینه معرفت، 16(47)، 61-86.


• ربانی، ر؛ پورافکاری، ن؛ کتابی، م و رئوفی، م (1388). بررسی موانع فرهنگی- اجتماعی توسعه با تأکید بر خاص­گرایی (مطالعه موردی هرمزگان شهر بندرعباس).جامعه­شناسی کاربردی. 20(3). 135-156.


• رجبی، علی­محمد (1398). چیستی فضای مجازی و شبکه­های اجتماعی، تهران: انتشارات پشتیبان.


• رستگار، یاسر و هادی، سیما (2020). هویت بومی در برابر هویت غیربومی؛ پژوهشی کیفی درباره ناسازگاری‌های هویتی در شهر بندرعباس. فصلنامه علوم اجتماعی. 27(90)، 60-33.


• رستم­بیگی، سمانه (ثمین). (1400). جهانی­شدن در تولید و آموزش هنرهای سنتی. هنرهای صناعی ایران. 4(1)، پیاپی 6، 17-26.


• رضادوست، کریم و همکاران (1393). جهت­گیری­های عام­گرایانه و عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر آن (مورد مطالعه: جامعه­ی شهری دهدشت)، مطالعات توسعۀ اجتماعی- فرهنگی، 3(2)، 50-29.


• رضائی­امینلویی، حسین و دیلمقانی، فرشید (1397). تحلیل بحران هویت قومی در ایران در بستر جهانی‌شدن و فضای مجازی با رویکرد علم پایداری، همایش الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، دوره 7، 379-357.


• رفیع­پور، فرامرز (1378). آنومی یا آشفتگی اجتماعی، تهران، سروش.


• روناسی، حمیدرضا و احمدی، اکبر (1387). بررسی سوگیری­های ارزشی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 4، فصلنامه علمی- پژوهشی علوم اجتماعی، سال چهارم، شماره 18، صص 83-113


• سپهرنیا، رزیتا (1390). بررسی نقش جهانی­شدن در شکل‌گیری خاص‌گرایی‌های فرهنگی. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 2(5)، 121-144.


• سرافرازی، مهرزاد و همکاران (1393). جهانی‌شدن (مفاهیم، دیدگاه­ها، ابعاد، آثار و پیامدها)، تهران: مرکز ملی مطالعات جهانی­شدن.


• سو، آلوین.ی (1380). تغییر اجتماعی و توسعه، ترجمه محمود حبیبی­مظاهری، چاپ دوم، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.


• شعیبی، محیا (1395). بررسی جامعه­شناختی همبستگی اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین شهروندان شهر تهران و ارائه الگوی مطلوب، پایان­نامه برای دریافت درجه دکتری از دانشگاه آزاد اسلامی - واحد تهران مرکز.


• شفیع­پور، ابراهیم (1390). جهانی­شدن فرهنگی و تأثیر آن بر هویت ملی؛ فرصت­ها و تهدیدها، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.


• شفیعی­نیا، عباس (1394). «پیامدهای شبکه­های اجتماعی­ مجازی (مطالعه موردی هویت ملی و هویت قومی کردها)» فصل­نامه علمی- تخصصی پژوهش­های سیاسی، سال پنجم، شماره 13، صص 62-83


• شمس­احمر، مهران (1400). ساختار و کارکردهای فرهنگ: تأملی در خاستگاه چیستی و چرایی فرهنگ اجتماعی، تهران: آگرین کتاب (کتاب الکترونیکی فیدیبو).


• صالحی­امیری، سیدرضا و محمدی، سعید (1392). دیپلماسی فرهنگی، چاپ دوم، تهران: ققنوس


• صبوری­خسروشاهی، حبیب­ و آذرگون، نسرین (1392). فضای مجازی و هویت جهانی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی). مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی (مطالعات راهبردی جهانی‌شدن)، 4(10)، 28- 1.


• رفیع، حسین و عباس­زاده­مرزبالی، مجید (1398). چالش­های ناشی از فرآیند جهانی­شدن و فضای مجازی برای هویت ملی و راه­کارهای مقابله با آن­ها، مجله سیاست و روابط بین­الملل، 3(6): 111-85.


• طهماسبی، اکبر. جهانبخش، اسماعیل و حقیقتیان، منصور (1401) «بررسی پیامدهای اجتماعی توسعه صنعتی شهر کنگان با تأکید بر تشدید خاص­گرایی و نابرابری اجتماعی»، جامعه­شناسی سیاسی ایران، 5(1)، پیاپی 17، 304 -328.


• قزلسفلی، محمدتقی، حبیبی­رضی­آباد، اکبر (1395). تأثیر جهانی­شدن بر خاص­گرایی­های قومی در خاورمیانه (مطالعه موردی: ترکیه، عراق و سوریه). فصلنامه سیاست، سال چهل و ششم شماره ۴ (پیاپی 40)، صص ۹۷۹ -۹۹۴.


• کاووسی، اسماعیل (1393). رویکرد چندرشته­ای به جهانی­شدن، فصل ششم: فرهنگ و جهانی­شدن، مرکزملی مطالعات جهانی­شدن


• گل‌محمدی، احمد (1396). جهانی‌شدن فرهنگ، هویت، چاپ هشتم، تهران، نشر نی.


• گیدنز، آنتونی (1389). جامعه­شناسی، ترجمه: ترجمه حسن چاوشیان، ویرایش چهارم، تهران: نشر نی.


• گیدنز، آنتونی (1384). پیامدهای مدرنیت، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.


• گیدنز، آنتونی (1383). چکیده آثار آنتونی گیدنز / ویراستار: فیلیپ کسل؛ ترجمه حسن چاوشیان، تهران: ققنوس


• مرشدی، ابوالفضل (1401). جامعه ایرانی در منازعه سنّت و تجدّد: گسست در عین تداوم. تداوم و تغییر اجتماعی،1(2): 217-228.


• موحد علوی، علی­رضا (1394). نفوذ فرهنگی، رویکرد تعامل­گرایانه مبتنی بر دیپلماسی نظام سلطه، ویژگی­ها و راهکارهای مقابله. مطالعات عملیات روانی، (42)، 91-102.


• منصوری­نیا، ا؛ فغانی­ماکرانی، خ و آقااحمدی، ق (1398). اولویت‌بندی و اعتباربخشی مدل جهت‌گیری انتخاب‌های ممکن فراروی کنشگران در نظریه حسابداری فرهنگی. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 8(31)، 202-185.


• موسوی­سرشت، سیدمعین و بابایی­فرد، اسداله. (1401). بازآفرینی هویت فرهنگی قومی در میان مردم عرب خوزستان. توسعه اجتماعی، 16(3)، 63- 92.


• وطنی، سونیا و ساعی، منصور (1394). بررسی رابطه بین میزان بهره­مندی از رسانه­های نوین (اینترنت) و میزان پایبندی نسل جوان به ارزش­های اجتماعی. علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی شوشتر، 9 (3)30، 173- 206.


• عظیمی­هاشمی، مژگان (1373). عام­گرایی و عوامل مؤثر بر آن، پایان­نامه کارشناسی ارشد پژوهشگری اجتماعی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.


• هریسون، لارنس و هانتینگتون، ساموئل (1388). اهمیت فرهنگ، ترجمه: انجمن توسعه مدیریت ایران، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیرکبیر


• همیلتون، ملکم (1390). جامعه­شناسی دین. ترجمه محسن ثلاثی. چاپ سوم. تهران: نشر ثالث.


• Berry, John W; Kalin, Rudolf & Taylor, Donald M (1976). "Multiculturalism and Ethnic Attitudes in Canada: A Summary of a National Survey". Ministry of State for Science and Technology.Ottawa.


• De Blasio, G., Scalise, D., & Sestito, P. (2021). Universalism vs. particularism: a round trip from sociology to economics. Review of Social Economy, 79(2), 286-309.


• Chen, Chao C. Gaspar, Joseph P. Friedman, Ray. Newburry, William. Nippa, Michael C. Xin, Parente, Ronaldo. (2017). Paradoxical Relationships Between Cultural Norms of Particularism and Attitudes Toward Relational Favoritism: A Cultural Reflectivity Perspective. Journal Journal of Business Ethics volume 145, pages 63–79.


• Caves, Roger. W. (2004). Encyclopedia of the City. New York. Routledge.


• Georgiou, M. (2005). Diasporic media across Europe: Multicultural societies and the universalism–particularism continuum. Journal of ethnic and migration studies, 31(3), 481-498.


• Giddens, A. (2006). Sociology (5th ed). Cambridge: Polity Press.


• Ingelhart, Ronald and Abramsion Paul E. (1999). "Measuring Postmaterialism", American Political Science Review, Vol. 93, No. 3, PP 665-677


• Ma, L. & McLean Parks, J. (2007). Rules or relationships: Scale development of universalism versus particularism as individual values. In IACM 2007 Meetings http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1111663


• Mayer, A. E. (2018). Cultural particularism as a bar to women’s rights: Reflections on the Middle Eastern experience. In Women's rights, human rights(pp. 176-188). Routledge.


• McCain, Stewart. (2015). Speaking like a State? Cultural Imperialism, linguistic Particularism and local officialsin the Napoleonic Enquiry into the Patois, 1800-12. French History, 29(4): 510-529.


• Owen, T. (2007). Culture of Crime Control: THROUGH A POST-FOUCAULDIAN LENS, Quoted in Internet Journal of Cri (3). 1-13.


• Paramore, K. (2020). Liberalism, Cultural Particularism, and the Rule of Law in Modern East Asia: The Anti-Confucian Essentialisms of Chen Duxiu and Fukuzawa Yukichi Compared. Modern Intellectual History, 17(2), 527-542.‏


• Pendenza, M. (2017). Societal cosmopolitanism: the drift from universalism towards particularism. Distinktion: Journal of Social Theory, 18(1), 3-17.


• Peterson, Robert. D. Wunder, D. F., & Mueller, H. L. (1999). Social problems: Globalization in the twenty-first century: New Jerecy: Prentice Hall.


• Robertson,Roland. (1992). Globalization: social Theory and Global Culture. London: Sage.


• Rotondi, V., & Stanca, L. (2015). The effect of particularism on corruption: Theory and empirical evidence. Journal of Economic Psychology, 51, 219-235. https://doi.org/10.1016/j.joep.2015.09.008


• SOREK, T. (2013). Calendars, Martyrs, and Palestinian Particularism under British Rule. Journal of Palestine Studies, 43(1), 6-23.


• Strate, Lance (1999). "The varieties of cyberspace: Problems in definition and delimitation". Western Journal of Communication. 63(3): 382–412.


• T;dh, John W; Kalin, Rudolf & Taylor, Donald M (1976). "Multiculturalism and Ethnic Attitudes in Canada: A Summary of a National Survey". Ministry of State for Science and Technology.Ottawa.


• Tompkins, Donald. Galbraith, Diane., & Tompkins, Patricia. (2010). "Universalism, Particularism and cultural self-awareness: a comparison of American and Turkish university students". Journal of International Business and Cultural Studies. 3(10). 26-46.


• Zygadło, P. (2018). Cultural Particularism and Intercultural Communication: The Case of Chinese Face. IAFOR Journal of Cultural Studies. 3 (2): 65-78.