بررسی اثر احساس محرومیت بر بهزیستی اجتماعی در بافت های ناکارآمد شهری(نمونه موردی شهر مشهد)
الموضوعات : مطالعات جامعه شناختی شهری
1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: محرومیت, عدالت فضایی, مشهد, بهزیستی اجتماعی,
ملخص المقالة :
در این بررسی، وضعیت بهزیستی ساکنین بافت های ناکارآمد و حاشیه نشین شهر مشهد مورد کنکاش قرارگرفت و فرض آن بود که محرومیت نسبی ساکنین بافت های ناکارآمد، در سطح بهزیستی درک شده این گروه، اثرگذار است. در این بررسی از نظریه بهزیستی اجتماعی کییز و گار و دیدگاه محرومیت بلا و چافتز به عنوان چارچوب نظری استفاده شد. شیوه بررسی، توصیفی و تحلیلی بود و داده های مورد نیاز با پرسشنامه و نمونه ای به حجم 384 نفر به دست آمد که به روش خوشه ای از جامعه یک میلیون و پانصد هزار نفری حاشیه نشینان شهر مشهد انتخاب شده بود. نتایج نشان داد که پاسخگویان احساس محرومیت تا حدودی بالا(41/142) و سطح بهزیستی اجتماعی پایینی(122) دارند و رابطه بین گویه ها و مولفه های محرومیت با بهزیستی اجتماعی و ابعاد آن در بین نمونه مورد بررسی، معنادار و معکوس است. ارزیابی یافته های آنالیز رگرسیونی مرحله به مرحله(که طی 3 گام وارد معادله شد)، مشخص ساخت متغیرهای محرومیت از حقوق شهروندی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و حقوقی، حدود 23 درصد از تغییرات متغیر وابسته یعنی بهزیستی اجتماعی را تبیین می نماید. در مجموع، ارزیابی یافته ها نشان داد، مدل پژوهش حاضر، قدرت تبیین و پیش بینی نسبتا مناسبی دارد و برای دستیابی به توسعه پایدار، بایستی احساس محرومیت حاشیه نشینان را کاهش داد.
- احمدی چالسرا، مجتبی. (1396). حاشیهنشینی و آسیبهای اجتماعی و شهری آن(مورد مطالعه کلان شهر رشت). چهارمین کنفرانس بینالمللی روانشناسی و علوم تربیتی، تفلیس: آکادمی علوم گرجستان.
- ایمان، محمدتقی و جهانگیری، سهیلا.(1399). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی شهری شهروندان منطقه 14 شهر اصفهان. مطالعات جامعهشناسی شهری، شماره 36، صص 8-1.
- بیانلو، یوسف.(1385). بررسی رابطه بین عوامل جمعیت شناختی و شرایط بوم شناختی با نوع جرم و نرخ جرم در شهر شیراز، شیراز: دانشگاه شیراز.
- پیله‌‌ور، علی‌اصغر و پوراحمد، احمد.(1383). روند رشد و توسعۀ کلان‌شهرهای کشور، مطالعۀ موردی: شهر مشهد. پژوهش‌‌های جغرافیایی، شمارۀ 48، صص. 121-103.
- حاتمی، پریسا.(1388). بررسی عوامل موثر بر سلامت اجتماعی دانشجویان با تاکید بر شبکههای اجتماعی. تهران: دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
- داداشپور، هاشم و الوندیپور، نینا.(1395). عدالت فضایی در مقیاس شهری در ایران، فرامطالعه چارچوب نظری مقالههای علمی. نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، پاییز 1395، 21(3)، صص. 80-67.
- دوستی ایرانی، فاطمه.(1396). تاثیر نقش حاشیهنشینی بر بزهکاری جوانان شهر اهواز. اولین همایش بینالمللی فقه و حقوق، وکالت و علوم اجتماعی. همدان: دادگستری همدان.
- ربانی، رسول، عریضی، فروغالسادات، و حسینی، محمدرضا.(1388). بررسی عوامل موثر بر شکلگیری مسئله حاشیهنشینی و پیامدهای اجتماعی آن در شهر اهواز. جامعهشناسی کاربردی، 4(7)، صص. 114-89.
- رستگار، خدیجه و سیدان، فریبا.(1394). سنجش رابطه بین فرهنگ شهروندی و سلامت اجتماعی شهروندان تهران. مطالعات ملی، 16(1)، صص. 107-85.
- رضایی، امید و نوغانی دختبهمنی، محسن.(1396). بهزیستی اجتماعی دانشجویان و عوامل موثر بر آن. دوفصلنامه علوم اجتماعی، 14(2)، صص. 56-31.
- رفیعپور، فرامرز.(1377). توسعه و تضاد. تهران: انتشارات علمی.
- سجادی، حمیرا و صدرالسادات، سیدجلال.(1383). شاخصهای سلامت اجتماعی، مجله علمی-آموزشی اطلاعات، 207، صص. 216-201.
- سراجان، ندا.(1398). بررسی وضعیت آسیبهای اجتماعی در روند دستیابی به شهر سالم (نمونه مورد مطالعه شهر مشهد). پایاننامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه پیام نور مشهد.
- سعیدیمفرد، ساناز؛ حنایی، تکتم و شیروانی سوسن.(1399). تبیین مؤلفههای کالبدی و عملکردی مؤثر بر عدالت فضایی در سکونتگاههای حاشیهای، مطالعه موردی کلانشهر مشهد. معماری و شهرپایدار، 8(1)، صص. 80-67.
- شربتیان، محمدحسن و طوافی، پویا.(1395). مطالعه جامعهشناختی شاخصهای احساس بهزیستی اجتماعی شهروندان شهر مشهد. مجله مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، 10(4)، صص. 138- 115.
- صابریفر، رستم.(1399). واکاوی احساس نابرابری و اثر آن بر مشارکت شهروندان در اداره کلان شهرها(مورد شناسی: شهر مشهد). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری-منطقهای، 10(35)، صص. 162-143.
- علیپور، عباس؛ علیپور، احسان و علیزاده، مهدی.(1397). تحلیل عدالت فضایی در سکونتگاههای کویری با تاکید بر خدمات عمومی شهری، مطالعه موردی استان سیستان و بلوچستان. مجله جغرافیا و مطالعات محیطی، 7(26)، صص. 86-71.
- فتحی، منصور.(1391). عوامل مرتبط با سلامت اجتماعی معلمان شهر مراغه. رفاه اجتماعی، 12(47)، صص. 243-225.
- فدایی مهربانی، مهدی. (1386). شهرنشینی، رسانه و سلامت اجتماعی، نشریه پژوهش و سنجش، 49، صص. 67-41.
- کوششی، مجید؛ میرزایی، محمد؛ محمودیان، حسین و الماسی، مسعود.(1398). بررسی رابطه ابعاد احساس نابرابری جنسیتی و بهزیستی اجتماعی زنان شهر ایلام، مطالعات روانشناسی اجتماعی زنان، 17(3)، صص 30-7.
- کیانینسب، رضا.(1393). شروع کردن و فروختن و دلایل آن. تهران: رضاهان.
- گار، تدرابرت.(1970). چرا انسانها شورش میکنند؟ ترجمه علی مرشدیزاده. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- لهساییزاده، عبدالعلی.(1391). نقش محرومیت نسبی در افزایش خشونتهای شهری مناطق حاشیهنشین، مورد مطالعه شهر کرمانشاه. مطالعات شهری، 2(3)، صص. 64-21.
- مارموت، مایکل و ویلکینسون، ریچارد.(1943). مولفههای اجتماعی سلامت. مترجم علی منتظری. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
- محمدینیا، نعیمه(1397)، نقش مداخله اجتماعی در تسهیل توسعه محلات کمتر برخوردار شهری(مورد مطالعه محله مهرآباد مشهد)، پایاننامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، پیام نور مشهد.
- مرادی، گلمراد و بخشنده، مجتبی.(1390). بررسی نقش محرومیت اجتماعی در ایجاد رفتارهای پرخاشگرانه میان جوانان شهر شیراز. فصلنامه پژوهشی دانشگاه آزاد، واحد شوشتر، 1(1)، صص. 42-31.
- مرصوصی، نفیسه و صائبی، محمدحسین.(1388). تحلیل جغرافیایی تأثیر اکولوژی اجتماعی بر توسعۀ کالبدی شهر، نمونۀ موردی: شهر مشهد. بوم‌شناسی شهری، دانشگاه پیام نور، پیش‌شماره، صص. 93-73.
- نوربخش، یونس؛ حیدرخانی، هابیل و محمدی، اصغر.(1396). ارتباط بین حمایت اجتماعی و سلامت اجتماعی جوانان مناطق حاشیهنشین کرمانشاه. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 8(2). صص 257-233.
- هولندر، ادوین پل. (1972). روانشناسی اجتماعی: رهبری و قدرت تاثیر ارتباط جمعی بر افکار عمومی و فعالیت سیاسی. ترجمه احمد رضوانی، مشهد: نشر شرکت به نشر.
- Berasategi, N., Idoiaga, N., Dosil, M. & Eiguren, A. (2020). Design and Validation of a Scale for Measuring Well-Being of Children in Lockdown (WCL). Front. Psychol.,
https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.02225.
- Fiori Katherine, L. & Denckla Christy, A. (2012). Social Support and Mental Health in Middle-Aged Men and women. Aging Health, 24(3), pp. 407-438.
- Fleischer, T. (2004). Sustainable Settlement Criteria. Eco- cities and Sciences, 145, PP. 12-34.
- Furlan, R. (2015). Livability and social capital in west bay, the new business precinct of doha. Artsand social sciences journal, 6(3), pp.166-177.
- Gonzaga, E. (2017). The cinematographic unconscious of slum voyeurism. Cinema Journal, 56(4), pp. 102–125.
- Hirschi, Travis. (1979). Separate but unequal is better. journal of Research in Crime and Delinquency, 16, pp. 34-38.
- Keyes‚ C. M. (1998). Social Wellbeing. Social Psychology Quarterly, 61(2), pp. 121-140.
- Kumar, P. K. (2013). The Role of Social Rituals in Well-Being. An IntegratedView of Health and Well-being, 1, pp. 83-98.
- Larson, James S. (1996). Measurment of Social Well-being Social Indicators. Research, 28, PP. 285-96.
- Mac Artour, L. (1995). Technique Paradise. Massachusetts: Comdon and Pensilvania Universoty.
- Matson, J. L. (1990). Matson Evaluation of Social Skills with Youngsters. Worthington, OH: International Diagnostic System.
- Meng, Q. (2018). Fracking equity: A spatial justice analysis prototype. Journal of Land Use Policy, 70(5), pp. 10-15.
- Radzyk, J. J. (2015). Validation of a new social well-being questionnaire. Bachelor's thesis, University of Twente, Netherlands: https://essay.utwente.nl/65770/ 1/ Radzyk%2C%20J.J.%20-%20s1171984%20%28 verslag %29.pdf.
- Rajabi Gilan, N., Khezeli, M. & Zardoshtian, S. (2021). The effect of self-rated health, subjective socioeconomic status, social capital, and physical activity on life satisfaction: a cross-sectional study in urban western Iran. BMC Public Health, 21(213), pp. 2-9.
- Roy, D. & Lees, M. (2020). Understanding resilience in slums using an agent-based model. Computers, Environment and Urban Systems, 80, PP. 1-17.
- Sarracino, F. (2013). Social capital and subjective well-being trends: Comparing 11 western European countries. The Journal of Socio- Economics, 39(4), pp. 482– 517.
- Schwab, E. (2018). Spatial Justice and InformalSettlements: Integral Urban Projects in the Comunas of Medellin (Emerald Points). London: Emerald Publishing Limited.
- Schwirian, O. K. & Schwirian, M. P. (1993). Neighboring, residential satisfaction and psychological wel-being inurban elders. Journal ofCommunity Psychology, 21, pp. 285-299.
- Simonton, D. K. & Baumeister, R. F. (2005). Positive psychology at the summit. Review of General Psychology, 9(2), PP. 99-102.
- Soja, E. (2009). The city and spatial justice. Justice Spat.
- Yamaoka, K. (2008). Social capital and health and well-being in East Asia: a population-based study. Journal Social Science & Medicine, 66(4), pp. 885-899.
_||_
