تحلیل عناصر زیباشناسی و معناشناسی در سوره قارعه بر اساس روش ساختارگرایی

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

محمدحسن معصومی ¹ , فاطمه شریفی تشنیزی ²

1 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، گروه زبان و ادبیات عرب، قم، ایران.
2 - دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم (نویسنده مسؤول).

تاریخ دریافت : 1396/10/04 تاریخ پذیرش : 1396/10/04 تاریخ انتشار : 1396/01/01

کلید واژه: aesthetics, semantics, زیباشناسی, معناشناسی, سوره قارعه, شیوه ساختارگرایانه, AlQare`surah, structural method,

چکیده مقاله :

وجه تمایز قرآن کریم ـ به عنوان متنی فراگیر و در هم تنیده ـ شیوه بلاغی اعجازآمیز آن است و ما این وجه تمایز را در هر سوره از قرآن و نیز هر آیه آن که هر کدام سبک بلاغی اعجاب برانگیز خود را دارد آشکارا ملاحظه می کنیم. به لحاظ ساختاری، سوره های کوتاه قرآن که عمدتاً مکّی هستند برومند، تند، خطابی گونه با جمله ها و عبارت های کوتاه هستند، البته هر یک از این سوره ها مختصات هنری خود را دارند و از همین روی از یک دیگر متمایزند. این مقاله به بررسی عناصر زیباشناسی و معناشناسی سوره قارعه بر اساس روش ساختارگرایی پرداخته است. شیوه تحلیلی ساختارگرایانه، از ابداعات محمود بستانی است. این ادیب توانست با بهره گیری از این شیوه تحلیلی، ابعاد هنری و ویژگی های ادبی قرآن کریم را استادانه بکاود و یافته های نوینی را فرا روی اهل پژوهش قرار دهد. هدف کلی این مقاله نیز رونمایی از برجستگی های ادبی و پیام های معنوی سوره قارعه با بهره جویی از همین شیوه ساختارگرایانه است. حاصل پژوهش از این قرار است که در عنصر ساختارگرایی شکل و محتوا در یک سوره از یک دیگر جداناپذیرند و هر دو در یک پیکر قرار می گیرند و برای تبیین اندیشه و پیام های سوره باید ویژگی های هنری ـ ادبی را در کنار ویژگی های موضوعی ـ فکری بررسی کرد.

چکیده انگلیسی:

One of the distinctive features of the holy Koran is its miraculous rhetorics as a cohesive text.This feature is vividly seen  in every surah of the Koran and every Ayah has its own surprising rhetorical style .In structure,the short surahs of the Koran ,which are mainly of Mecca,are strong ,harsh and addressing with short phrases and sentences.Of course each has its own artistic features and distinctive from the others.the present article tries to study the semantic and aesthetic elements of Al Qare` surah structurally.Structural analysis belongs to the late Dr. Mahmud Bostani.This penman could analyse the artistic and literary dimensions and features  of the Koran and leaving some fruitful findings behind for the reaserchers. The main objective of the present article is to uncover the literary features and spiritual messages of Al Qare` surah using the structura method. The results of the study is that in structuralism form and content in a surah are inseperable are merged together and to explain the message of every surah the artistic and literary features should be studied along with the thematic and intellectual features.

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ

1ـ آلوسی، شهاب‏الدین السیّد محمود. روح المعانی (فی تفسیرالقرآن العظیم) و السّبع المثانی. قاهره: دارالحدیث، 1426 ق / 2005 م.

2ـ بستانی، محمود. التفسیر البنایی للقرآن الکریم. ایران (مشهد): مجمع البحوث الاسلامیه، چاپ اول، 1424ق/ 1382ش.

3ـ بستانی، محمود. بلاغت جدید. ترجمه م معصومی. قم: مارینا، چاپ اول، 1394 شمسی.

4ـ تفتازانی، سعد‏الدین. مختصر المعانی. قم: دار الفکر، چاپ هفتم، 1380 شمسی.

5ـ خطابی، حمدبن­محمد­بن­ابراهیم. بیان اعجاز القرآن. چاپ اول. طنطا: دارالصحابة للتراث، 1427 ق / 2007م..

6ـ رازی، فخرالدین. التفسیرالکبیر (مفاتیح الغیب)، قاهره: دارالحدیث، 1433ق / 20012 م.

7ـ زحیلی، وهبه. التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج. لبنان (بیروت): دارالفکر، چاپ اول، 1416ق / 1991م..

8ـ سیوطی، جلال‌الدین. الاشباه و النظائر فی النحو. بیروت: دارالکتب العلمیه، بی‏تا.

9ـ شمس، م. م خالد حویر. البنیه المقطعیه فی سورة القارعه. مجله دانشکده تربیت اسلامی: دانشگاه بابل. شماره 8، 2012م.

10ـ صابونی، محمدعلی. صفوه التفاسیر. لبنان (بیروت): دارالفکر، 1416 ق/ 1996م..

11ـ طباطبایی، محمد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن. لبنان (بیروت): موسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1390ق.

12ـ طبرسی، فضل­بن­حسن. مجمع البیان فی­تفسیر القرآن. قم: دارالأسوة للطباعة و النشر، چاپ اول، 1426 ق/ 1384 ش.

13ـ طبری، محمدبن­جریر. جامع البیان عن تأویل آی القرآن. بیروت (لبنان): دارالفکر، 1415ق/ 1995م.

14ـ قرطبی، محمدبن­احمد. الجامع الأحکام القرآن. بیروت(لبنان): دارإحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1416 ق/ 1996م..

15ـ قطب، سید. فی ظلال القرآن. بیروت (لبنان): دار الشروق، چاپ سی و پنجم، 1425 ق.

16ـ مراغی، احمدمصطفی. تفسیرالمراغی. بیروت (لبنان،: دارالفکر، چاپ اول، بی‏تا.

17ـ ملیانی، محمد. جمالیة النص من منظور الدراسات الاسلوبیه. مجله الکلمه، ماه­نامه. سال نوزدهم: شماره 76، تابستان2012م.

18ـخلیفه عبدالحمید، احمد. بلاغه الجناس فی القرآن. دانشکده «الجامعه». مکه مکرمه.

19- http: //www. djelfa. info/vb/showthread. php?