بازشناسی تأملات نهادی در اندیشه هگل، هانتینگتون و سیدجواد طباطبایی

محورهای موضوعی :

غلامرضا بهداروندیانی ^{1 *}

1 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی- اندیشه¬ های سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1404/08/22 تاریخ پذیرش : 1404/08/22 تاریخ انتشار : 1404/08/22

کلید واژه: گئورگ ویلهلم فریدریش هگل, ساموئل هانتینگتون, سیدجواد طباطبایی, تعالی¬نگری در ایده نهاد حکمرانی, زوال¬نگری در ایده نهاد حکمرانی.,

چکیده مقاله :

علم سیاست از دیرباز تاکنون به مطالعه «نهاد حکمرانی» پرداخته و بدین سبب، نهاد حکمرانی همواره یکی از مهمترین موضوعات تأمل، تحقیق و مجادله علمی اندیشمندان و پژوهشگران این رشته بوده است. چنان¬چه بنا بر ضرورت، بخش قابل توجهی از تأملات و تحریرات موجود در حوزه اندیشه سیاسی، چه در غرب و چه در اسلام و ایران، به اندیشه¬ورزی در مورد نهاد حکمرانی از جمله تأمل در نهادهای سیاسیِ یونان و ایران اختصاص یافته است. آن چنان که گئورگ ویلهلم فریدریش هگل فیلسوف سیاسی، و ساموئل هانتینگتون اندیشمند توسعه و نوسازی، هر یک از منظر خاص خود به ایده نهاد حکمرانی پرداخته و با تعالی نگری در این خصوص، تأملات و نقطه نظراتی در تبیین تکامل و یا توسعه سیاسی مطرح نموده¬اند. اما تأملات و تحریرات سیدجواد طباطبایی در مورد ایده نهاد حکمرانی در تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، به ¬رغم طرح مباحثی در این باره، در هماهنگی با نظریه زوال اندیشه سیاسی در ایران نگاشته شده و برخلاف هگل و هانتینگتون، بیانگر زوال¬نگری در ایده نهاد حکمرانی است. بدین¬سان، این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی تأملات نهادیِ هگل، هانتینگتون و طباطبایی، و بر اساس روش پژوهش کیفی و رویکرد توصیفی- تطبیقی، تدوین یافته و در نهایت، نتیجه این بررسی نیز اعلام شده است.

چکیده انگلیسی:

Political science, has long focused on the study of the institution of governance." Consequently, the idea of institution of governance has always been one of the most important topics of reflection, research, and scholarly debate among thinkers and researchers in this discipline. Indeed, due to its necessity, a significant portion of the existing reflections and writings in the realm of political thought—both in the West and within Islam and Iran—has been dedicated to contemplation on the idea of institution of governance, including reflections on the political institutions of Greece and Iran. Just as Georg Wilhelm Friedrich Hegel, the political philosopher, and Samuel Huntington, a thinker of development and modernization, have each engaged with the idea of institution of governance from their respective perspectives and, with a progressive outlook in this regard, they have offered reflections and insights in explanation of political evolution and development. However, Seyyed Javad Tabatabaei's reflections and writings on the idea of institution of governance in the history of political thought in Iran, despite raising some debates on this matter, are written in harmony with the theory of the decline of political thought in Iran and, unlike Hegel and Huntington, express a declinist outlook on the idea of institution of governance. Thus, this study has been formulated with the aim of comparatively examining the institutional reflections of Hegel, Huntington, and Tabatabai. Based on a qualitative research methodology and a descriptive-comparative approach, the study culminates in presenting the results of this examination.

منابع و مأخذ:

 استیس، والتر ترنس. (1392). فلسفۀ هگل. ج دوم. ترجمه¬ حمید عنایت. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
 بروجردی، مهرزاد و شمالی، علیرضا. (1393، مرداد). سیر نابخردی در تاریخ، نقدی بر روایت جواد طباطبایی از زوال سیاسی در ایران. مجله اندیشه پویا، 18.
 بهداروندیانی، غلامرضا. (1381، 23 شهریور). درآمدی بر فلسفه و متدولوژی علم. پگاه حوزه، 66.
 بهنام، جمشید. (1382، اردیبهشت و خرداد). مدرنیته، مدرنیزاسیون و تجدد. کتاب ماه علوم اجتماعی، 67-68.
 بهنام، جمشید. (1399). ایرانیان و اندیشۀ تجدد. تهران: نشر فرزان روز.
 طباطبایی، سیدجواد. (1398الف). درآمدی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران. ویراستۀ جدید. چاپ سیزدهم. تهران: انتشارات کویر.
 طباطبایی، سیدجواد. (1398ب). زوال اندیشه سیاسی در ایران: گفتار در مبانی نظری انحطاط ایران. ویراستۀ جدید. چاپ دوازدهم. تهران: کویر.
 طباطبایی، سیدجواد. (1399). خواجه نظام¬الملک طوسی: گفتار در تداوم فرهنگی ایران. تهران: مینوی¬خرد.
 طباطبایی، سیدجواد. (1400الف). تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران، ملاحظاتی در مبانی نظری. چاپ چهارم. تهران: انتشارات مینوی خرد.
 طباطبایی، سیدجواد. (1400ب). تأملی دربارۀ ایران، ج 1: دیباچه¬ای بر نظریۀ انحطاط ایران با ملاحظات مقدماتی در مفهوم ایران. تهران: مینوی¬خرد.
 طباطبایی، سیدجواد. (1401الف). تأملی دربارۀ ایران، ج 2 : نظریۀ حکومت قانون در ایران، بخش دوم: مبانی نظریۀ مشروطه¬خواهی. تهران: مینوی¬خرد.
 طباطبایی، سیدجواد. (1401ب). ملّت، دولت و حکومت قانون، جستار در بیان نصّ و سنّت. چاپ پنجم. تهران: انتشارات مینوی¬خرد.
 فتحی، حسن. (1382). دیالکتیک در فلسفۀ افلاطون. مجلة پژوهش¬های فلسفی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، 46 (186).
 فدایی¬مهربانی، مهدی. (1401، تابستان). این¬همانی نقد در جدال میان مشروطه¬خواهی و ایرانشهری(بررسی نقادانۀ منازعۀ فکری داود فیرحی و سیدجواد طباطبایی). فصلنامه علمی- پژوهشی نظریه¬های اجتماعی متفکران مسلمان، 12 (1).
 گادامر، هانس-گیورگ. (1401). دیالکتیک هگل، مقاله¬هایی از مجموعۀ «فلسفۀ نوین. ترجمۀ پگاه مصلح. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
 گورویچ، ژرژ. (1351). دیالکتیک یا سیر جدالی و جامعه¬شناسی. ترجمه¬ حسن حبیبی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
 هانتینگتون، ساموئل. (1375). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمه¬ محسن ثلاثی. تهران: نشر علم.
 هگل، گئورک ویلهلم. (1387). عقل در تاریخ. ترجمه¬ حمید عنایت. تهران: شفیعی.

 Grimshaw, A. (1992). The C.L.R. James Reader. Oxford:Blackwell.
 Hegel, G.W.F. (1987). Phänomenologie des Geistes, Stuttgart: Reclam.
 Huntington, Samuel P. (2006). Political Order in Changing Societies. New Haven: Yale University Press.
 Moller, J. & Skaaning, S. (2012). Requisites of Democracy: Conceptualization, Measurement, and Explanation. Oxfordshire: Taylor & Francis.
 Ollman, B. & Smith, T. (eds.)(2008). Dialectics for the New Century. London: Palgrave Macmillan.