تحلیل گفتمان فوکویی؛ امکان و امتناعی برای تبیین اندیشه‌ها
محورهای موضوعی :فرامرز میرزازاده احمدبیگلو 1 *
1 - استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین¬الملل، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: فوکو, گفتمان, نظام دانایی, اندیشه (سیاسی),
چکیده مقاله :
میشل فوکو بنا به چندوجهی بودن خاستگاه فکری و اثرپذیریاش از افراد و مکاتب مختلف، نظام فکری منحصر بهفردی را پایهریزی کرده است که به دلیل فراهم نبودن فرصت یا فقدان ارائه نظاممند آنها، امروزه تبدیل به جعبه ابزاری شده است که هر محققی با الهام از آن چهارچوب‌هایی خاصی را تدارک می‌بینید. مساله این مقاله فهم امکان یا امتناع استنباط و ستخراج چهارچوبی از آرای فوکو برای فهم و تبیین آرای اندیشمندان (سیاسی) در قالب تحلیل گفتمان فوکویی است که مقاله با اتکا به روش توصیفی – تحلیلی به این نتیجه میرسد که بهره‌گیری از این قالب امکان فهم و تبیین آرا و اندیشه‌ها را دارد اما اولاً از تبیین آرای اندیشمندانی که فراساختاری و پسامدرنی باز می‌ماند و دوم اینکه این چهارچوب نظری اندیشیدن در نظام دانایی فراساختاری، فراهرمنوتیکی و پسامدرنی را الزام می‌کند. بنابراین، تحلیل گفتمان فوکویی همانند هر رهیافت فکری دیگر غلیرغم فراهمسازی امکان فهم و تبیین آرای اندیشمندان (سیاسی)، از فهم و تبیین اندیشمندان خارج از مبانی فراساختاری و پسامدرنی امتناع می‌کند.
Due to the multifaceted nature of his intellectual origins and his influence from various individuals and schools, Michel Foucault has established a unique intellectual system that, due to the lack of opportunity or the lack of systematic presentation, ha today become a toolbox from which every researcher inspired by it prepares specific frameworks. The issue of this article is to understand the possibility or refusal of inferring and extracting a framework from Foucault's ideas to understand and explain the opinions of (political) thinkers in the form of Foucault discourse analysis. The article, relaying on the descriptive-analytical method, conclude that using this framework has the possibility of understanding and explaining opinions and ideas, but first, it fails to explain the opinions of the thinkers who are post-structural and post-modern, and second, this theoretical framework requires thinking in post-structural, post-hermeneutical and post-modern episteme. Therefore, Foucault's discourse analysis, like any other approach, despite providing the possibility of understanding and explaining the opinions of (political) thinkers, refuses to understand and explain thinkers outside of the post-structural and post-modern foundations.
تاجیک، محمدرضا(به اهتمام)(1379)، مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمان، تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.
حاجلی، علی(1395)، «فوکو، گفتمان، تحلیل گفتمان»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال دوازدهم، شماره 42.
حسنی‌فر، عبدالرحمن و امیرپریان، فاطمه(1393)، «تحلیل گفتمان به مثابه روش»، جستارهای سیاسی معاصر، ال پنجم، شماره اول، بهار.
دریفوس، هیوبرت و پل رابینو(1379)، میشل فوکو: فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
سلطانی، علی‌اصغر(1383)، «تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 28.
صالحی‌زاده، عبدالهادی(1390)، «درآمدی بر تحلیل گفتمان میشل فوکو؛ روش‌های تحقیق کیفی»، مجله معرفت فرهنگی اجتماعی، سال دوم، شماره 3، تابستان.
ضیمران، محمد(1378)، میشل فوکو: دانش و قدرت، تهران: هرمس.
عالم، عبدالرحمن و یحیوی، حمید(1388)، «فوکو، اندیشمندی انتقادی»، فصلنامه سیاست، دوره 39، شماره 2، تابستان.
فرهادی، محمد(1401)، «تحلیل گفتمان بهمثابه تحلیل پراکسیس: یک تکنیک اجرای تجربی»، فصلنامه مطالعات فرهنگ – ارتباطات، سال 23، شماره 60.
فوکو، میشل(1383)، اراده به دانستن، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فیرحی، داود(1391)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، چاپ یازدهم، تهران: نشر نی.
مارش، دیوید و استوکر، جری(1384)، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی‌یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
نوریس، کیرستوفر(1385)، شالوده‌شکنی، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
Dant, Tim (1991), Knowledge, Ideology and Discourse: A Sociological Perspective, London: Routledge.
Foucault, Michel (1989), Discipline and Punishment, trans. Alan Sheridan, London: Panguin.
Foucault, Michel (1994), The Archaeology of Knowledge, trans by A. M. Sheridan Smith, London: Routledge.
Given, L. M. (2008), The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, London: Sage Publication.
Laclau, Ernesto and Mouffe, Chantal (1985), Hegemony and Socialist Strategy toward Radical Democracy, London: Verso press.