تحلیل مهاجرت نخبگان و تأثیر سیاست‌های بازدارنده با استفاده از پویایی‌های سیستم
محورهای موضوعی : پژوهش های مدیریت راهبردیسیدحامد موسوی‌راد 1 , حسین قدسیان 2
1 - استادیار مهندسی صنایع، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد، مهندسی صنایع، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان
کلید واژه: مهاجرت, خروج نخبگان, پیشرفت علمی, فرار مغزها و پویایی‌های سیستم,
چکیده مقاله :
موضوع خروج نخبگان و نیروهای متخصص از کشور به‌عنوان یک پدیده اجتماعی که محصول عوامل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه ایران مطرح است، بر فرآیندهای رشد و توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی اثرات زیانباری بر جای گذشته است. با توجه به اینکه به گواهی آمارها، سالانه 5 میلیون دلار از سرمایه کشور به ازای خروج هر نخبه از کشور از دست می‌رود، دستیابی به انگیزه‌های خروج نخبگان از کشور و شناسایی عوامل مؤثر بر خروج نخبگان از کشور و بررسی راهکارهای اجرایی و عملی و کنترل خروج نخبگان از کشور بیش از پیش ضروری است. هدف این مقاله، تحلیل انواع سناریوهای مطرح و تأثیر آنها بر میزان مهاجرت است. به‌علت پیچیدگی‌های این مسأله و روابط علی معلولی، بازخوردها و حلقه‌های علی از رویکرد پویایی‌های سیستم در این تحقیق استفاده شده است. نتایج نشان داد: با اعمال سیاست کاهش تنش در روابط خارجی نمی‌توان بر نرخ خروج نخبگان تأثیر چندانی گذاشت و تعداد آنها را کاهش داد. به مسئولین بلندپایه دولتی پیشنهاد می‌شود، ضمن رعایت شایسته‌سالاری در انتصاب افراد در مشاغل علمی، مدیریتی و حاکمیت، نسبت به بهبود امنیت شغلی و وضعیت اشتغال نخبگان اقدام نمایند.
The issue of elite emigration from our country to the developed countries as a social phenomenon is the result of economic, cultural, social and political factors in Iranian society. This phenomenon had harmful impacts on the economic, political and social growth and development processes. Elite emigration has been neglected over the years. Statistics reports show that by each emigration of an elite person from Iran, $ 5 million of the Iran's capital will be lost. Therefore, it is essential to find the motivations of elite emigration and explore the strategies and practical solutions for the elite emigration. Thus, the aim of this study is to analyze a variety of scenarios and their impacts on the rate of emigration. Due to the complexity of the problem and causal relations, feedbacks and causal loops, system dynamics approach was used in this study. The model performed in Vensim software. Results show that the policy of reducing tension in foreign relations has not a significant impact on the rate of elite emigration. In addition, according to the results of proposed policies, it is recommended to the government and policy makers to respect the meritocracy in the scientific, management job appointments as well as improve the job security and employment status of elites.
جان علیزاده چوب بستنی، حیدر، اکبر علیوردی‌نیا و شیوا پورقاضی (1393). بررسی جامعه‌شناختی تمایل به برونکوچی نخبگان علمی، راهبرد فرهنگ، شماره 25: 178-154.
جاودانی، حمید (1384). بررسی عوامل داخلی تقویت‌کننده فرآیند خروج نخبگان علمی از کشور، فرآیند مدیریت و توسعه، شماره 4: 47-36.
حسینی، سیدحسن (1392). آخرین آمار خروج نخبگان از کشور: http://khabarfarsi.com/ext/6698796
ذکایی، محمدسعید (1385). جوانان، جهانی شدن و مهاجرت‌های بین‌المللی: پژوهشی در میان نخبگان جوان، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفتم، شماره 2: 75-41.
شیخی بهاروند، میرحسین (1394). مغزهایی که در استان پرورش یافته‌اند و بیرون هزینه می‌شوند:
Online] http: //yaftenews. ir/2014-08-22-19-23-33/11924-fmaghz. html] (21/10/1394).
صادقی، عباس و نادر افقی(1384). نقش دانشگاه‌ها درکاهش مهاجرت نخبگان، رحلت، شماره36: 25.
صالحی عمران، ابراهیم (1385). بررسی نگرش اعضای هیأت علمی نسبت به علل مهاجرت نخبگان به خارج از کشور (مورد مطالعه: دانشگاه مازندران)، نامه علوم اجتماعی، شماره 28: 80-56.
صحبتی‌ها، فریبا، عارف ریاحی و امین زارع (1394). بررسی مهاجرت علمی پژوهشگران و متخصصان ایرانی حوزه علوم پزشکی به دانشگاه‌های کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس، اطلاع رسانی پزشکی نوین، دوره ۱، شماره ۲: 42-33.
طلوع، ابوالقاسم (1381). گزارش فرار مغزها، جذب مغزها، گردش مغزها، نشریه دیدگاه، شماره4-3: 38-23.
علاءالدینی، فرشید، فاطمه رزیتا، هومن رنجبران جهرمی، علی فیض‌زاده، علی اردلان، احمدرضا حسین‌پور، الهام اصغری رودسری، شروین اسکندری، حمیدرضا توکلی، علیرضا میرزاصادقی و اوستا رضوی (1384). میزان تمایل به مهاجرت و علل آن در پزشکان ایرانی، مجله پژوهشی حکیم. دوره8، شماره 3: 15-9.
فرتوک زاده، حمیدرضا و حسن اشراقی (1387). مدلسازی دینامیکی پدیده مهاجرت نخبگان و نقش نظام آموزش عالی در آن، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره 5: 168-139.
فرهنگ، ارشاد و مجتبی حمایت خواه جهرمی (1386). بررسی عوامل مؤثر بر تمایل به برونکوچی نخبگان علمی ایران (نظرسنجی از دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی دانشگاه تهران)، فصلنامه توسعه انسانی، شماره1 (3): 60-43.
فولادی، محمد (1389). بررسی پدیده فرار مغزها، فصلنامه معرفت، شماره 53: 93-83
کربمی، علی (1390). علل و راهکارهای پدیده مهاجرت نخبگان: https: //www. tabnak. ir/fa/news
مازنی، محمدمهدی (1394). چرایی خروج نخبگان از کشور: http: //vista. ir/article/248193
محقر، علی و علی شریف‌آبادی مروتی (1385). مدلسازی روش تولید به هنگام با استفاده از رویکرد پویایی سیستم، فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره 3: 269-292.
میرترابی، سعید و سعید خاوری (1393). علل مهاجرت نخبگان از ایران از منظر اقتصاد سیاسی بین‌الملل (با تأکید بر دهه 1380)، شماره 19: 233-199.
Barlas, Y. (2002). System Dynamics: Systemic Feedback Modeling for Policy Analysis in Knowledge for Sustainable Development - an Insight into the Encyclopedia of Life Support Systems; Paris, France, Oxford, UK: UNESCO Publishing - Eolss Publishers:1131-1175.
Barlas, Y. & H. Yasarcan (2006). “Goal Setting, Evaluation, Learning and Revision: A Dynamic Modeling Approach”; Evaluation and Program Planning. Vol. 29: 79-87.
Evans T. P., Manire A., De Castro F., Brondizio E, McCrachen S. (2001)." A Dynamic Model of Household Decision-Making and Parcel Level Landcover Change in the Eastern Amazon", Ecol. Model. Vol. 143, No. 1-2: 95-113.
Spector, J. M. & P. I. Davidsen (2006).“How Can Organizational Learning be Modeled and Measured?”, Evaluation and Program Planning, Vol. 29:63-69.
Sterman, J. D. (2001).Business Dynamics: Systems Thinking and Modeling for a Complex World; Irwin McGraw-Hill, London.
Sterman, J. D. (2002).“All Models Are Wrong: Reflections on Becoming a Systems Scientist”, System Dynamics Review, Vol. 18, No. 4: 501-531.
_||_