نسخه‌شناسی مصاحف مکتب شیراز دوره¬های تیموری و صفوی در گنجینه قرآنی آستان قدس رضوی
محورهای موضوعی : دانش شناسی
حسن علی فریدونی
1
,
فهیمه باب الحوایجی
2
*
,
حبیب الله عظیمی
3
,
زهرا اباذری
4
1 - دانشجوی دکتری، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران،
2 - دانشیار، گروه علوم ارتباطات و دانش‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار، مشاور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، استاد مدعو گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - دانشیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: مکتب شیراز, قرآن, نسخه¬شناسی, کتابت, تذهیب, دوره تیموری, دوره صفوی,
چکیده مقاله :
هدف: این پژوهش به بررسی ارکان نسخه‌شناسی مصاحف قرآنی مکتب شیراز دوره‌های تیموری و صفوی در گنجینة قرآنی آستان قدس رضوی پرداخته است.
روش پژوهش: روش پژوهش تطبیقی است و با توجه به عدم دسترسی به اصل منابع، ابزار گردآوری اطلاعات، سیاه وارسی است که بر اساس اطلاعات جامع هدف تنظیم و از طریق جداول مورد طبقه‌بندی قرارگرفته است .
یافته‌ها: از میان جامعه آماری پژوهش از دوره تیموری جزوه‌های قرآنی شماره 414،826 و مصحف 190 و از دوره صفوی، شماره‌های: 126،136،106،112،291 به عنوان مصاحف مرجع مورد تحلیل دانش نسخه‌شناسی قرار گرفته است.
نتیجه‌گیری: از میان ارکان علم نسخه‌شناسی، پنج ویژگی تزیینات لوح فاتحه‌الکتاب، کتیبه سر سوره، دعاهای اوراق بدرقه ابتدا و انتهای قرآن، تزیینات همراه متن قرآن و ترکیببندی نقوش از مهم‌ترین ویژگی‌هایی هستند که در شناسایی مصاحف قرآنی مکتب شیراز میتوان به کار گرفته شوند. 1) طرح لوح فاتحه‌الکتاب، در دوره تیموری طرح کتیبه مزدوج و در دوره صفوی طرح لچکوترنج به کار رفته است 2) سر سوره‌ها، در دوره تیموری بر روی کاغذ کتابت شده و در دوره صفوی دور کتیبه سر سوره رنگ طلایی و لاجوردی گذاشته‌شده است 3) دعاهای اوراق بدرقه، فقط در مصاحف مکتب شیراز دوره صفوی، اجرا شده است 4) تزیینات همراه متن قرآن، نشان عشر در دوره تیموری به شکل دایره ترسیم‌شده؛ اما در دوره صفوی نشان عشر به شکل ترنج است. 5) ترکیببندی نقوش، از دوره صفوی بندهای ختایی الوان در مصاحف به کار رفته است.
Objective: This research is to investigate the sources of the manuscripts of the Qur'anic books of the Timurid and Safavid schools in the Astan Quds Razavi treasure.
Methodology: This research was conducted with a descriptive and comparative method, and the tool for collecting information is a checklist, which is based on the comprehensive information of the target and is arranged through classification tables.
Results: Among the statistical population of the research and based on the characteristics of the scribe's promotion in the library catalog from the Timurid period, Quranic pamphlets No. 414, 826 and Mushaf 190 and from the Safavid period, Mushaf No. 126, 136, 106, 112, 291.
Conclusion: The five characteristics of "Decorations of the Fatiha Al-Kitab Tablet, Surah Head Lines, Prayers at the beginning and end of the Qur'an, Decorations of the Qur'an Text and Composition of Motifs" are among the most important characteristics that can identify the Shiraz School's Quranic books be.