XML
-
-
فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - صفحات نخستین
-
دسترسی آزاد مقاله
2 - بازخوانی مفهوم «سدرة المنتهی» با رویکرد گفتمانی
احمد پاکتچیدر سنت تفسیری، سِدرَةُ المنتهیٰ به عنوان درخت سدری باشکوه و آراسته در دورترین نقطۀ بهشت مطرح بوده، و در زمرۀ باورهای آخرت‌شناختی مسلمانان جای گرفته است. این در حالی است که با توجه به سیاقِ تنها کاربرد قرآنی آن در سورۀ مکّی نجم، سدرة المنتهی باید پدیده‌ای شناخته برای مشر چکیده کاملدر سنت تفسیری، سِدرَةُ المنتهیٰ به عنوان درخت سدری باشکوه و آراسته در دورترین نقطۀ بهشت مطرح بوده، و در زمرۀ باورهای آخرت‌شناختی مسلمانان جای گرفته است. این در حالی است که با توجه به سیاقِ تنها کاربرد قرآنی آن در سورۀ مکّی نجم، سدرة المنتهی باید پدیده‌ای شناخته برای مشرکین عرب نیز بوده باشد. مجموع کاوشهای فرهنگی ـ گفتمانی و ریشه‌شناختی نشان می‌دهد که سدرة المنتهی نه دقیقاً یک درخت، بلکه یک صورت فلکی با شکلی شبیه به درخت سدر است که در دورترین بخش مرئی با چشم غیر مسلح در آسمان دیده می‌شده، و بر پایۀ شواهد مختلف قابل تطبیق با صورت فلکی آندرومدا ست. می‌توان با تکیه بر مجموع مستندات ادعا کرد در فضای نزول قرآن کریم، فارغ از تفاوت آشکار در باورهای دینی مؤمنان و مشرکان، برای هر دو طیف از مخاطبات بر اساس یک شناخت فرهنگی مربوط به پیش از اسلام، سدرة المنتهی همچون یک صورت فلکی، و نیز، دورترین نقطۀ آسمان شناخته بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - مفهوم «الراسخون فی العلم» در ادبیات فلسفی و آرای تفسیری ملاصدرا
اکرم خلیلی نوشآبادییکی از اصطلاحات شناختۀ قرآنی الراسخون فی‌العلم است که در هفتمین آیه از سورۀ آل عمران یاد شده، و در تفاسیر اسلامی با بحث تأویل آیات متشابه گره خورده است. این اصطلاح در آثار ملاصدرا ـ اعم از تفسیری و فلسفی ـ نیز به‌وفور دیده میشود. وی افزون بر این که در بحثهای تفسیری خوی چکیده کاملیکی از اصطلاحات شناختۀ قرآنی الراسخون فی‌العلم است که در هفتمین آیه از سورۀ آل عمران یاد شده، و در تفاسیر اسلامی با بحث تأویل آیات متشابه گره خورده است. این اصطلاح در آثار ملاصدرا ـ اعم از تفسیری و فلسفی ـ نیز به‌وفور دیده میشود. وی افزون بر این که در بحثهای تفسیری خویش رسوخ در علم را ملاک جواز ورود به عرصۀ تأویل دانسته، کاربرد این ملاک را توسعه بخشیده، و در گستره‌ای از مباحث اعتقادی و فلسفی از آن همچون معیار حقانیت و بطلان آراء مُفَسّران و فیلسوفان و متکلمان بهره جسته است. در این مطالعه بنا داریم ضمن بازخوانی ویژگیهای راسخان در علم از نگاه ملاصدرا و پی‌جویی مصادیق آن در آرای تفسیری وی، دریابیم که این مفهوم در نظام فکری او چه جایگاهی دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تاریخ‌گزاری حدیث «أَوّلُ مَا خَلَقَ اللهُ العقل...»
سیفعلی زاهدیفردر طول تاریخ روایات فراوانی به پیامبر اکرم (ص) و ائمه (ع) منتسب گردیده که بررسی صحت انتساب آنها نیازمند کاوش و دقت نظر است. از جملۀ این روایات، گفتاری مشهور است که فیلسوفان و متکلمان، صوفیان، مفسران و فقیهان مسلمان بارها بدان استناد جسته‌اند: اوَّلُ ما خَلَقَ اللهُ العق چکیده کاملدر طول تاریخ روایات فراوانی به پیامبر اکرم (ص) و ائمه (ع) منتسب گردیده که بررسی صحت انتساب آنها نیازمند کاوش و دقت نظر است. از جملۀ این روایات، گفتاری مشهور است که فیلسوفان و متکلمان، صوفیان، مفسران و فقیهان مسلمان بارها بدان استناد جسته‌اند: اوَّلُ ما خَلَقَ اللهُ العقلُ.... در مطالعۀ پیش رو بنا داریم انتساب این روایت را به پیامبر اکرم (ص) بازکاویم؛ روایتی که در کمتر منبعی از منابع روایی متقدم شیعیان و عامه ذکر شده است، محدثان نیز هرگز انتساب آن را به پیامبر اکرم (ص) جدی نگرفته‌اند و آن را در زمرۀ آن دسته از روایات جای داده‌اند که در باره‌اش گفته‌اند ریشه و اساسی ندارد، و بااینهمه، همواره مورد توجه متکلمان و فیلسوفان و عارفان مسلمان بوده است. می‌خواهیم بدانیم چه اندازه می‌توان انتساب آن به پیامبر اکرم (ص) یا بزرگانی همچون امام باقر و امام صادق (ع) را پذیرفت و اساسا، چنین گفته‌ای از چه زمان و احتمالا متأثر از چه عواملی در شمار روایات نبوی جای گرفته است. این مطالعه البته باید صرفاً فتح بابی در این مسیر تلقی شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - ریشه‌شناسی واژۀ قرآنی ظُلم و بررسی سیر تحول معنایی آن تا عصر نزول قرآن کریم
مژگان سرشار سیده شیرین حجازیواژۀ ظلم یکی از پرکاربردترین واژه‌های قرآنی است. عالمان مسلمان در آثار تفسیری وزبان‌شناختی مختلف، تحلیلهای مختلف و احیانا، متناقضی در بارۀ معنای آن بازنموده‌اند. بنا داریم در این مطالعه با کاربرد روش ریشه‌شناسی واژگان ـ که نوعی معناشناسی تاریخی محسوب میشود ـ معنای اصلی چکیده کاملواژۀ ظلم یکی از پرکاربردترین واژه‌های قرآنی است. عالمان مسلمان در آثار تفسیری وزبان‌شناختی مختلف، تحلیلهای مختلف و احیانا، متناقضی در بارۀ معنای آن بازنموده‌اند. بنا داریم در این مطالعه با کاربرد روش ریشه‌شناسی واژگان ـ که نوعی معناشناسی تاریخی محسوب میشود ـ معنای اصلی و ریشه‌ای این واژه را بازشناسیم. بدین منظور، نخست ریشۀ ثنایی این واژه را در زبانهای خانواده حامیـسامی بازمی‌کاویم. در مرحلۀ بعد، روند تحول معنایی آن را در شاخه‌های مختلف زبان سامی ـ همچون زبانهای عبری، حبشی، اکّدی، سریانی، آرامی و عربیـپیگیری خواهیم کرد. سرآخر، کوشش خواهیم کرد بدین پرسش پاسخ دهیم که در هنگام نزول قرآن کریم، این واژه در زبان عربی چه معنایی داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - بازخوانی مفهوم ربا در قرآن کریم بر پایۀ روش معناشناسی ساخت‌گرا
محمد حسن شیرزاد محمد حسین شیرزاددر طول تاریخِ جهان اسلام، بحثهای فراوانی پیرامون مفهوم ربا میان طیفهای گوناگونی از اندیشمندان ـ از جمله مفسران، فقها، و اخیرا اقتصاددانان ـ دنبال شده، و بااینحال، تلاش چندانی به منظور بازنمودن تصویری واضح از ربای رایج در جامعۀ عصر نزول با تکیه بر شواهد تاریخی صورت نگرفت چکیده کاملدر طول تاریخِ جهان اسلام، بحثهای فراوانی پیرامون مفهوم ربا میان طیفهای گوناگونی از اندیشمندان ـ از جمله مفسران، فقها، و اخیرا اقتصاددانان ـ دنبال شده، و بااینحال، تلاش چندانی به منظور بازنمودن تصویری واضح از ربای رایج در جامعۀ عصر نزول با تکیه بر شواهد تاریخی صورت نگرفته است. مطالعه در این باب می تواند بستری مساعد برای فهم صحیح موضوع حکم فقهی ربا فراهم آورد. در مطالعۀ پیش رو برای نخستین بار این مفهوم با بهره گیری از دانش معناشناسی، و رویکرد معناشناسی ساخت‌گرا کاویده میشود. فرضیۀ بنیادین این مطالعه آن است که در قرآن کریم از دو گونه ربای متفاوت ـ و نه یک گونه ربا ـ سخن رفته است که با یکدیگر تفاوت بسیار دارند. آن گونه از ربا که بر پایۀ دهش از روی میل و خواست درونی شکل گرفته، تحریم نشده، و به‌عکس، نوع دوم که گرفتنی از روی قهر و غلبه است، افزون بر آن که تحریم گردیده، نوعی اعلان جنگ با خدا و رسول او تلقی شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - دیدگاههای مختلف تفسیری در بارۀ حیات برزخی
عباسعلی صالحی علی فقیه حبیبییکی از مسائل مهم میان علما اسلامی، موضوع حیات برزخی است که دارای نقش کلیدی در موضوعات مهم و اساسی دیگر مانند شفاعت، توسل، استغاثه و... است به طوری که اگر قائل به ثبوت حیات برزخی باشیم، این مسائل اساسی و مهم قابل اثبات است و اگر منکر این موضوع باشیم، بالطبع این مسائل هم چکیده کاملیکی از مسائل مهم میان علما اسلامی، موضوع حیات برزخی است که دارای نقش کلیدی در موضوعات مهم و اساسی دیگر مانند شفاعت، توسل، استغاثه و... است به طوری که اگر قائل به ثبوت حیات برزخی باشیم، این مسائل اساسی و مهم قابل اثبات است و اگر منکر این موضوع باشیم، بالطبع این مسائل هم نفی میشود. این مطلب بطور متعدد در آیات قرآن به کار رفته است. واژۀ برزخ در سوره آل عمران، غافر و مؤمنون آمده است و در برخی دیگر آیات قرآنی به این مفهوم اشاره شده است. برخی از مفسران اهل سنت، در مورد برخی از این آیات، دیدگاه متمایزی از سایرین دارند و دلالت آن آیات را بر ثبوت حیات برزخی نپذیرفته‌‌اند و معتقدند بعد از مرگ در حیات دنیوی، مسئله حیات برزخی اتفاق نمی‌‌افتد بلکه حیات بعدی انسان بعد از نفخه صور در قیامت اتفاق می‌‌افتد و ما در این تحقیق ضمن بیان نظریات مختلف، به بررسی و تحلیل نظریات ایشان می‌‌پردازیم. پرونده مقاله
-
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400