تحلیل تاثیر عناصر گفتمان اعتدال گرایی دولت روحانی بر مناسبات جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اروپا

محورهای موضوعی : روابط بین الملل

علی محمد متقی ¹ , سید علی طباطبایی پناه ²

1 - دانشجوی دکترای علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار روابط بین الملل، گروه روابط بین الملل، دانشکده علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1399/05/10 تاریخ پذیرش : 1399/05/10 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: سازه انگاری, اتحادیه اروپایی, تعامل سازنده, اعتدال گرایی, ایدئولوژی گرایی اعتدالی,

چکیده مقاله :

طرح گفتمان اعتدال گرایی آقای روحانی به عنوان رئیس جمهور دولت های یازدهم و دوازدهم به همراه رویکردهای تعاملی و انعطافی، با استقبال کشورهای اتحادیه اروپا روبرو شد و با شروع مذاکرات هسته ای که منجر به توافق هسته ای برجام گردید، فصل نوینی از همکاری ها و تعامل را با اتحادیه اروپا گشود. ارزیابی روابط طرفین از محدوده سال های 1392 تا کنون نشان می دهد که همه عوامل و متغیرهای تحول آفرین گفتمانی در سیاست خارجی دولت آقای روحانی به سمت نوعی واقع گرایی به مفهوم درک و شناخت صحنه بین المللی و عمل براساس منافع و ظرفیت های کشور و پرهیز از ایدئولوژیک نمودن مسائل و در جهت بهبود مناسبات نقش داشته اند. این مقاله در نظر دارد در چارچوب نظریه سازه انگاری و به روش تحلیل محتوا، عناصر موثر گفتمان اعتدال گرایی دولت آقای روحانی که بر مناسبات با اتحادیه اروپا تاثیرگذار بوده اند را تبیین نماید. مجموع عناصر این گفتمان، رویکردهای تنش زدایی و تعامل با جهان و ارائه چهره ای مسئولیت پذیر و متعهد به قوانین و مقررات بین المللی را تداعی می کنند که با طرح این مباحث، تغییری اساسی در باور و برداشت اتحادیه اروپا نسبت به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ایجاد شد و جهت گیری سیاست خارجی و مناسبات دوجانبه را از رویکردهای تقابلی گذشته به سمت تعامل و تنش زدایی، سوق داد.

چکیده انگلیسی:

Mr. Rouhani's plan for moderation as the president of the 11th and 12th governments, along with interactive and flexible approaches, was welcomed by the EU countries, and with the start of the nuclear talks that led to the nuclear deal, a new chapter of cooperation and Opened interaction with the European Union. Assessing the relations between the parties from the period of 1392 until now shows that all the factors and variables of the discourse in the foreign policy of Mr. Rouhani's government towards a kind of realism in the sense of understanding the international scene and acting based on the country's interests and capacities and avoiding They have played a role in ideologizing issues and improving relations. In the framework of constructivist theory and content analysis, this article intends to explain the effective elements of Mr. Rouhani's government's moderation discourse that have influenced relations with the European Union. All the elements of this discourse evoke approaches to de-escalation and interaction with the world and presenting a responsible and committed face to international laws and regulations, which, by raising these issues, fundamentally changes the EU's belief in the Islamic Republic's foreign policy. Iran was created and shifted foreign policy and bilateral relations from past confrontational approaches to engagement and detente.

منابع و مأخذ:

• آزادی، افشین؛ ترابی، محمد و حیدرپور، ماشاءالله (1399). «جمهوری اسلامی ایران و فضای مجازی؛ راهکارهایی برای حل چالش‌ها»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال ششم، شماره 3، صص 147-178.


• جنیدی، رضا و ملائی، مسعود (1398). «راهبردهای مبتنی بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در مقابله با قدرت هوشمند ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 3، شماره 8، صص 65-89.


• حسن پور، جمیل (1394) «تبیینی تئوریک از چالش های منافع ملی در رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: معمای آرمان-واقعیت»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین الملل، (1) 16، صص 207-171.


• خسروی باب اناری، ملک تاج (1396) «رویکرد سیاست خارجی دولت یازدهم نسبت به نظم و امنیت منطقه خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، (10) 39، صص 58-31.


• خلیلی، رضا (1395) «پیامدهای منطقه ای و بین المللی برجام؛ رویکردی استراتژیک»، فصلنامه مطالعات راهبردی، (19) 2، صص 158-131.


• خلیلی، رضا (1393) «انتخابات ریاست جمهوری یازدهم و چشم انداز برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، (17) 1، صص 154-121.


• دهشیری، محمدرضا(1394) «توافق هسته ای و برساختگی هویت جدید ایران در افکار عمومی بین المللی»، فصلنامه پژوهش های روابط بین الملل، (1)16، صص 102-73.


• دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1392) «گفتمان اعتدال در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، همشهری دیپلماتیک، 31 تیرماه، شماره 74.


• دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1393) «گفتمان هسته ای دولت یازدهم، 1393»، فصلنامه مطالعات راهبردی، (17) 1، صص 120-92.


• ذولفقاری، مهدی و دشتی، فرزانه (1397). «مؤلفه‌ها و ظرفیت‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی فرهنگی»، دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 2، صص 127-154.


• رسولی ثانی آبادی، الهام (1394) «رویکردهای چهارگانه تجزیه و تحلیل سیاست خارجی: مورد دولت یازدهم»، فصلنامه روابط خارجی، (7) 1، صص 119-93.


• رضائی، علیرضا و قاسم ترابی (1392) «سیاست خارجی دولت حسن روحانی تعامل سازنده در چهارچوب دولت توسعه گرا»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی، (5) 15، صص 161-131.


• روحانی، حسن (12 تیرماه 1392)، دنیای اقتصاد قابل بازیابی در:2735839/https://donya-e-eqtesad.com


• روحانی، حسن (14 آبان 1396)، همشهری آنلاین، در سایت: http://hamshahrionline.ir/details/387495/Iran/politics


• روحانی، حسن (11 بهمن 1396)، خبرگزاری تسنیم، قابل بازیابی در: https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/11/11/1643427/


• روحانی، حسن (13 مرداد 1392)، خبرگزاری ایرنا، سخنرانی در مراسم تحلیف، قابل بازیابی در: http://www.irna.ir/fa/News/82745997


• روحانی، حسن (19 شهریور 1392)، خبرگزاری ایرنا، قابل بازیابی در 6 شهریور 1393: http://www.irna.ir/fa/News/81290015


• روحانی، حسن (۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۲)، دیپلماسی ایرانی، سخنرانی در جمع دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف، قابل بازیابی در دیپلماسی ایرانی 24 اردیبهشت 1392: http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/1916161


• روحانی، حسن (29 شهریور 1392)، گفتگو با شبکه ان بی سی آمریکا، قابل بازیابی در سایت باشگاه خبرنگاران جوان:http://www.yjc.ir/fa/news/4561161


• روحانی، حسن (29 شهریور 1392)،سایت ریاست جمهوری، «چرا ایران به دنبال تعامل سازنده است»، قابل بازیابی در: http://president.ir/fa/71341


• روحانی، حسن(8 تیرماه 92) «سخنرانی در همایش افق رسانه»، پایگاه خبری تحلیلی انتخاب، قابل بازیابی در سایت: http://www.entekhab.ir/fa/news/119133/


• زیبایی نژاد، مریم (1398). «احیای انگاره‌های مهم هویتی در پرتو انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29، صص 187-206.


• سنائی، اردشیر (1393) «روابط ایران و اتحادیه اروپا پس از روی کار آمدن دولت یازدهم»، پژوهشنامه روابط بین الملل، صص 178-145.


• ظریف، محمدجواد (17 آذر 1397)، خبرآنلاین، قابل بازیابی در: https://www.khabaronline.ir/news/1210521


• قنبرلو، عبدالله (1387) «بررسی رویکردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از منظر مساله کارگزار-ساختار»، فصلنامه مطالعات راهبردی، (11)2، پیاپی 40، صص377-349.


• قنبرلو، عبداله (1397) «مبنای نظری تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ایران: مقایسه دیپلماسی دولت های ترامپ و اوباما»، فصلنامه مطالعات راهبردی، (21)2، صص 100-75.


• کاظمی، پریسا و بشیری، اکبر (1398). «سازوکارهای تضمین حقوق بنیادین بشر در نظام حقوقی عمومی ایران»، دو فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، دوره 8، شماره 16، بهار و تابستان، صص 140-119.


• کریمی، غلامرضا (1392) «بررسی گفتمان اعتدال محور دولت یازدهم بر مبنای واقع گرایی آرمان گرایانه»، همایش سیاست خارجی اعتدال گرا، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، 21 اسفند، قابل بازیابی در: www.profdoc.um.ac.ir/articles/a/1040817.pdf


• کمالی اردکانی، مسعود(1395)«تاثیرات برجام بر تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، (19)2، صص 82-53.


• کومار پاندی، سانحی(1394) «پیامدهای توافق هسته ای بر سیاست های منطقه ای ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، (29)3، صص 78-57.


• محمدنیا، مهدی(1394) «بررسی تطبیقی سیاست خارجی دولت های اصول گرا و اعتدال»، فصلنامه سیاست پژوهی، (2)1، صص 204-175.


• محمودخانی، زهرا(1395) «بررسی مقایسه ای گفتمان های سیاست خارجی دولت دهم و یازدهم و تاثیر آن بر امنیت منطقه خاورمیانه(1394-1384)»، فصلنامه سیاست خارجی، (30)2، صص 35-7.


• مشیرزاده، حمیرا(1383) «سازه انگاری به عنوان فرانظریه روابط بین الملل»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 65، پاییز، صص 143-113.


• موسویان، حسین( 30 اردیبهشت 1397)، روزنامه ایران، ص 2.


• موسویان، حسین(18 آذر 1397)، سایت تابناک، قابل بازیابی در: 858976https://www.tabnak.ir/fa/news/


• موسویان، حسین(8 دیماه 1397)، مردم سالاری آنلاین، قابل بازیابی در: https://www.mardomsalari.ir/interview/100022


• موگرینی، فدریکا (16 مرداد 1397)، سایت تابناک، قابل بازیابی در: http://www.tabnak.ir/fa/news/823105


• موگرینی، فدریکا( 3مهرماه1397)، سایت تابناک: http://www.tabnak.ir/fa/news/837095


• موگرینی، فدریکا( 4 مهرماه 1397)، مصاحبه مطبوعاتی در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل، شبکه خبر، قابل بازیابی در: http://www.irinn.ir/fa/news/628666/


• موگرینی، فدریکا(8 خرداد 1397)، روزنامه شرق، صص 1 و 15.


• نصری، قدیر( 1385)« فهم کانستراکتیوسیتی امر سیاسی»، مطالعات راهبردی، (9)34، صص 737-712.


• نقیب زاده، احمد(1396)« دیپلماسی عمومی، رصد روابط ایران و اروپا در سال 2018»، روزنامه دنیای اقتصاد، 10دی ماه 1396، قابل بازیابی در: https://donya-e-eqtesad.com/ -64/3334034


• نوازنی، بهرام(1394) «ارزیابی محافل غربی از پیامدهای خاورمیانه ای برجام برای سیاست خارجی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، (29)4، صص 26-7.


• یزدان فام، محمود(1395) «سیاست خارجی ترامپ و جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، (19)4، صص 164-139.


• Adler, E (1997) “Seizing the Middle Ground: Constructivism in World Politics”, European Journal of International Relations, 3: 319-363.


• Brzezinski, Zbigniew and Robert Gates (2004) “Iran: Time For A New Approach”, Report of an Independent Task Force.


• European Parliament (23 June 2016) “An EU Strategy for relations with Iran after the nuclear deal”, Directorate-General For External Policies, Policy Department, in: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/IDAN/2016/578005/EXPO_IDA(2016)578005_EN.


• France Diplomatie (31 Jan 2019), “Joint statement on the creation of INSTEX” in: https://www.diplomatie.gouv.fr/en/country-files/iran/events/article/joint-statement-on-the-creation-of-instex-the-special-purpose-vehicle-aimed-at.


• Frustenberg, Kai (7 Aug 2013) “Iran's New President: Foreign Policy Challenges for Rohani”, Institue of Peace and Conflict Studies, 4073, in: http://www.ipcs.org/comm_select.php?articleNo=4073.


• Goldberg, Jonah (24 Jan 2017) “ What Trump means when he says 'America first'”, Los Angeles Times, in: https://www.latimes.com/opinion/op-ed/la-oe-goldberg-america-first-20170124-story.html


• Jackson, Robert and Sorensen, Georg (2006) “Introduction to International RelationsTheories and Approaches”, 3rd edition, Oxford university press.


• Horowitz, David (2017) “Big Agenda; President Trump`s Plan to Save America”, Humanix Books, West Palm Beach, USA.


• Herszenhorn, David (8/6/2018) “ Europe vows to fight for Iran deal as US renews sanctions”, in:https://www.politico.eu/article/federica-mogherini-europe-vows-to-fight-for-iran-deal-as-us-donald-trump-renews-sanctions.


• Karlin,R.Anna and Yuval peres (2016) “Game Theory, Alive”, in: https://homes.cs.washington.edu/ karlin/GameTheoryBook.pdf


• Landler, Mark (2016) “Alter Egos”, Random House, New York.


• Kubalkova, Vendulka (2001) “ Foreign Policy in a Constructed World, International Relations in Constructed World”, Armonk, M.E. Sharpe.


• Mogherini, Federica (31/07/2016), in: http://www.irna.ir/en/News/82170250.


• Mogherini, Federica (1 Jan 2019) in: https://www.livemint.com/Opinion/RdCS/Federica-Mogherini-Shaping-Europes-present-and-future.htm/


• Mogherini, Federica (11/02/2017), European Union External Action, in: https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/20409/mogherini-underlines-importance-eu-us-ties.


• Mogherini, Federica (31/01/2019), “Statement by High Representative;creation of INSTEX, Instrument for Supporting Trade Exchanges”, European Union External Action,in: https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/57475/statement-high-representativevice-president-federica-mogherini-creation-instex-instrument_en


• Nugroho, Ganjar (2008) “Constructivism and International Relations Theories, Global & Strategis”, Th. II, No. 1, Januari-Juni , hlm. 85-98.


• Riley, Ben (6 August 2018), Washington, in: https://www.telegraph.co.uk/news/2018/08/06/america-dismisses-eu-blocking-statute-iran-sanctions-finally/


• Salehi, Akbar (14 December, 2018), in: https://www.livemint.com/Opinion/gFtSVIHjUFdNli, 4 lVduJHN/Opinion--Why-Europe-fears-end-of-the-Iran-Ndeal.html


• Trump, Donald (October 13, 2017), “Remarks by President Trump on Iran Strategy”, in:https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-iran-strategy/


• Trump, Donald (8 May 2018), “Remarks by President Trump on the Joint Comprehensive Plan of Action, Foreign Policy”, Whitehouse, in:https://www.whitehouse.gov /briefings-statements/remarks-president-trump-joint-comprehensive-plan-action.