پیر بوردیو و اندیشه «دموکراسی واقعی»: درآمدی بر مشارکت سیاسی در فضای تعامل کنش و ساختار
محورهای موضوعی : روابط بین الملل
علی مرتضویان
1
(استادیار و عضو هیأت علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، گروه علوم سیاسی)
سید مرتضی فتاحی
2
(دانشجوی دکترای رشته علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی)
کلید واژه: واژگان کلیدی: پیر بوردیو, دموکراسی واقعی, روشنفکری جمعی, دموکراسی مشارکتی, سیاست عادت واره ها,
چکیده مقاله :
چکیده پیر بوردیو (2002-1930) سر شناس ترین چهره جامعه شناسی فرانسه است که با صورتبندی رهیافت تعامل گرایانه خود، طنین خاتمه استیلای نظریه های کنش گرا و ساختار گرا در جامعه شناسی را فراگیرتر ساخت. وی با طرح نظریه ساختار گرایی ساخت گرایانه از رهگذر رابطه دیالکتیکی میدان ها و عادت واره ها، علم سیاست را ناچار از اتخاذ رهیافت های جامعه شناختی و انسان شناختی، بویژه ارزیابی ریشه های فرهنگی جوامع در تحلیل قدرت دانست. دیدگاه رابطه نگر بوردیو نسبت به قدرت، جامعه شناسی سیاسی وی را فراتر از رهگیری صرف طرز کار نهادهای سیاسی (به عنوان میراث مکتب رفتار گرایی) و یا ابعاد عینی و قابل رویت اقدامات حکومت نظیر انتخابات، احزاب و...مطرح ساخت. چنین دیدگاهی متضمن ارزیابی بنیان های اجتماعی و فرهنگی قدرت در دو سطح خرد و کلان بوده است. طبعا چنین دیدگاه پیچیده ای نمی تواند غافل از تحلیل باور رایج (دوکسای) حاکم بر میدان سیاسی یعنی سیاست دموکراتیک و نمایندگی باشد؛ دیدگاهی که از منظری انتقادی دموکراسی های نمایندگی را فاقد یک ضد قدرت نقاد و آن را مصداق بارز غصب، دستکاری و مصادره قدرت به رغم حضور و فعالیت احزاب و مطبوعات متنوع تلقی می کند. اما بوردیو چه بدیلی را برای چنین باور رایجی در بستر دموکراسی های نمایندگی مطرح ساخته است؟ اندیشه دموکراسی واقعی با مقولات مختلفی که هر یک از آنها ماهیتی دیالکتیکی دارند بدیلی برای دموکراتیک کردن دموکراسی در جوامع فعلی از سوی بوردیو تلقی می شود.
Abstract Pierre Bourdieu (1930-2002) is the most prominent figure in the French sociology that put an end to the hegemony of social action and structuralize theories in the field of sociology. He propounded Structural Constructivist Theory of politics through dialectical relationships between "fields" and "habits". Bourdieu's broad socio-anthropological and interrelation approach to power stands as opposed to the traditional academic political science discipline which emphasizes on the actual and objective operation of the political institutions (one of the legacies of the behavior list school) as well as on the more visible aspects of governing operations (elections, laws, policies, parties, etc). By contrast, Bourdieu as a sociologist and anthropologist approached the topic of power by stressing the social and cultural bases of power at the micro-as well as macro- levels. Naturally, this complicated view may not neglect analyzing electoral and democratic politics as doxa (dominated common belief) in political filed. Based on his critical view to current electoral democracies, Bourdieu emphasizes that delegation of power and political representation, despite the presence of the media and the press, inevitably leads to usurpation and manipulation of democracy. What does Bourdieu suggests as an alternative to representative democracies as a dominated doxa in political field? Bourdieu propounds the idea of "Real Democracy" which includes different dialectical categories as an alternative way to democratization of democracy in current societies.
منابع
1. اسوین میر، یوآر (1387)؛ «سلطه مردانه و تاریخ زنان»، ترجمه نریمان رحیمی؛ در: پایگاه اطلاع رسانی دکتر ناصر فکوهی به نشانی:
2. بشیریه، حسین(1384)؛ گذار به دموکراسی؛ چاپ دوم، تهران: نشر نگاه معاصر.
3. بوردیو، پیر (1390)؛ تمایز، نقد اجتماعی قضاوت های ذوقی؛ حسن چاوشیان؛ چاپ اول، تهران: نشر ثالث.
4. ـــــــــــــ (1388)؛ درسی درباره درس؛ناصر فکوهی؛چاپ اول، تهران: نشر نی.
5. ـــــــــــــ (1387)؛درباره تلویزیون و سلطه ژورنالیسم؛ ناصر فکوهی؛ چاپ اول، تهران: انتشارات آشیان.
6. ـــــــــــــ (1387)؛گفتارهایی درباره ایستادگی در برابر نو لیبرالیسم؛ علیرضا پلاسید؛چاپ اول، تهران: نشر اختران.
7. ـــــــــــــ (1385)؛ «خلق و خوی سلطه و آزادی»، ترجمه کوروش برادری؛ اخبار روز؛ هیجدم فروردین.
8. ـــــــــــــ (1380)؛ نظریه کنش دلایل عملی و انتحاب عقلانی؛مرتضی مردیها؛چاپ اول، تهران: انتشارات نقش ونگار.
9. ـــــــــــــ و گونتر گراس(1379)؛ «وارونگی همه جانبه»، ترجمه ناصر نصر اصفهانی؛ نگاه نو؛ شماره 44.
10. پارکر، جان (1386)؛ ساخت یابی؛ حسین قاضیان؛ چاپ اول، تهران: نشر نی.
11. جمشیدیها، غلامرضا و شهرام پرستش(1386)؛«دیالکتیک منش و میدان در نظریه عمل پی یر بوردیو»؛نامه علوم اجتماعی؛ شماره 30.
12. شوسترمن، ریچارد (1378)؛ «فیلسوفی علیه رسانه ها و بازار»، ترجمه سیف حسینی؛ آدینه؛ شماره 139.
13. شویره، کریستی ین و اولیویه فونتن (1385)؛ واژگان بوردیو؛ مرتضی کتبی؛ چاپ اول، تهران: نشر نی.
14. فکوهی، ناصر(1385)؛ «افکار عمومی وجود ندارد! نگاهی تطبیقی به نظر سنجی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه»؛روزنامه سرمایه؛شماره 216؛ چهاردهم تیر ماه.
15. فولادوند، عزت الله(1376)؛ خرد در سیاست؛ چاپ اول، تهران: انشارات طرح نو.
16.گرنفل، مایکل (1389)؛ مفاهیم کلیدی پیر بوردیو؛ محمد مهدی لبیبی؛ چاپ اول، تهران: شرکت نشر نقد افکار.
17. لازار، ژولیت (1390)؛ افکار عمومی؛ مرتضی کتبی؛ چاپ هشتم، تهران: نشر نی.
18. مارش، دیوید و جری استوکر (1384)؛ روش و نظریه در علوم سیاسی؛ امیر محمد حاجی یوسفی؛ چاپ دوم، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
19. ممتاز، فریده (1383)؛ «معرفی مفهوم طبقه از دیدگاه بوردیو»؛ پژوهشنامه علوم انسانی؛ شماره 42-41.
20. Bourdieu, Pierre and Loic Wacquant (1999); "On the Cunning of Imperialist Reason"; Theory, Culture and Society; No 1; Vol 16
21. ـــــــــــــ(1996); The Rules of Art, Genesis and Structure of the Literary Field; Susan Emanuel; First Published, Cambridge: Polity press.
22. ـــــــــــــ (1993); Sociology in Question; Richard Nice; First Published, London: Sage Publications.
23. ـــــــــــــ (1991)"Fourth Lecture.Universal Corporatim: The Role of Intellectuals in the Modern World"; Poetics Today; No12; Vol 4
24. ـــــــــــــ (1991); Language and Symbolic Power; Gino Rymond and Mattew Adamson; First Published; Cambridge: Polity Press.
25. ـــــــــــــ (1990); The Logic of Practice; Richard Nice; First Published, Stanford: Stanford University Press.
26.Cameron, John and Hemant Ojha (2007);"A Nepales Journy from Bourdieu through Kant to Dewey and Habermas"; International Journal of Social Economics; No 1/2; Vol 34.
27. Clair, Robert and others (2005);"Habitus and Cummunication Theory"; Intercultural Cummunication Theory; No 16; Vol 1.
28. Defilippis, James (2001);"The Myth of Social Capital in Cummunity Develoment"; Housing Policy Debate; Issue 4; Vol 12.
29.Fucs, Christian (2003);"Some Implications of Pierre Bourdieu's work for a Theory of Social Self-organization"; European Journal of Social Theory; No.6; Vol 4.
30. Kauppi, Nillo (2003);" Elements for a Structural Constructivist Theory of Politics
and European Integration"; Center for European Studies working paper"; No. 104.
31. Krawitz,Cole & Jay Toole."We're a long way from real democracy".News day. Agust 25 2006. In: http: //www.commondreams.org/views06/0825-32.htm
32. Lane, Jeremy F.(2006) Bourdieu's Politics Problems and possibilities. First Published. Landon and New York.Routledge..
33.UNECE -- European ECO-Forum Vienna Declaration to the Third Meeting of Parties of the Aarhus Convention: Use Aarhus Convention to promote real democracy! In: http: //www.elaw.org/node/3537
34. Melzer, Arthur M. (1998); Multiculturalism and American Democracy; First Published; University of Kansas
35. Rile Hayward, Clarissa (2004);" Doxa and Delibration"; Critical Review of International Social and Political Philosophy; No. 1; Vol 7.
36. Wacquant, Loic (2005); Pierre Bourdieu and Democratic Politics; First Published, Cambridge: Polity press.
37. ـــــــــــــ (2004);" Pointers on Pierre Bourdieu and Democratic Politics"; Constellations.No.1; Vol 11.