تحلیل سازه انگارانه سیاست خارجی نوین ترکیه و رقابت با جمهوری اسلامی ایران

محورهای موضوعی : روابط بین الملل

محمد منصور عظیم زاده اردبیلی ¹ , حسین مسعود نیا ² , سید جواد امام جمعه زاده ³

1 - دانشجوی دکتری تخصصی روابط بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران
2 - دانشیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
3 - دانشیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه اصفهان و عضو هیئت علمی پاره وقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

تاریخ دریافت : 1396/06/15 تاریخ پذیرش : 1396/06/15 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: ایران, ترکیه, خاورمیانه, سازه انگاری, بهار عربی, نوعثمانی‌گری,

چکیده مقاله :

چکیده با به قدرت رسیدن اسلام گرایان ترکیه در سال 2002 و پیروزی حزب عدالت و توسعه، الگویی از سیاست گذاری خارجی توسط رهبران سیاسی این کشور تحت عنوان نوعثمانی گری شکل گرفت. مؤلفه های حاکم بر این سیاست گذاری به صفر رساندن مشکلات با همسایگان از یک سو، و تلاش برای ارائه چهره ای جدید از ترکیه مسلمان به عنوان الگوی دموکراسی، آزادی و حقوق بشر در خاورمیانه و دیگر مناطق پیرامونی این کشور بود. هدف نوعثمانی گری ترکیه احیای نفوذ فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی این کشور در مناطقی بود که در گذشته تاریخی نه چندان دور جزو امپراطوری عثمانی محسوب می شدند. اتخاذ و پیگیری این سیاست موجب شد تا حوزه نفوذ این کشور در خاورمیانه مخصوصاً در جریان انقلاب های عربی 2010 افزایش یابد و به حوزه ها و منافع راهبردی و سنتی ایران در خاورمیانه برخورد کند که مسائل اساسی در روابط دو کشور بوجود آورد. بررسی چرایی و چگونگی این برخورد منافع که بیشتر ﻣﺘﺄثر از سیاست خارجی نوعثمانی گری ترکیه نتیجه می شود، هدف تحقیق حاضر است. یافته های تحقیق در چارچوب نظریه سازه انگاری که به روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی بدست آمده، گویای آن است که هویت و هنجارهای سیاست گذاران دولت اسلام گرای ترکیه با سیاست گذاران ایرانی در تضاد است؛ لذا مشاهده می شود که نوعثمانی گری ترکیه موجب برخورد منافع دو کشور در منطقه خاورمیانه را ایجاد کرده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract: By Turkey's Islamists coming to power in 2002 and the victory of Justice and Development Party, a model of foreign policy making has been formed by political leaders of this country titled "Neo-Ottomanism". Components ruling this policy-making were "zeroing problems with neighbors" on one hand, and efforts to provide new face of Muslim Turkey as "model of democracy, freedom and human rights" in Middle East and other peripheral regions of this country. The aim of Neo-Ottomanism was revival of the cultural, political, economic and even military influence of the country on regions that were considered part of Ottoman Empire in near historical past. Adopting and persuasion of this policy led to increase in influence of this country in Middle East, especially in Arabic revolutions and faces Iranian traditional and strategic areas and interests in Middle East to create major issues in bilateral relations of two countries. Investigation of why and how this meeting of interests that are mainly affected by foreign policy of Neo-Ottomanism of Turkey is the aim of this study. The research findings gathered by cross-sectional study, and using library resources and documents in constructivism theory suggest that the norms and identity of Turkey's Islamist government policy makers are in conflict with Iranian policymakers, so, it is observed that Turkey's Neo-Ottomanism would meet of interests between the two countries in the Middle East.

منابع و مأخذ:

منابع:

-     اطهری، اسدلله. (1389). اصول جدید سیاست خارجی ترکیه. تهران، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه.

-     داود اوغلو، احمد. (1391). عمق استراتژیک. ترجمه محمدحسین نوحی­نژاد. تهران، امیرکبیر.

-     ضیائی بیگدلی، محمّدرضا. (1375). اسلام و حقوق بین‌الملل. تهران: نشر گنج دانش.

-     عمیدزنجانی، عباس‌علی. (1367). فقه سیاسی. جلد سوم، تهران: امیرکبیر.

-     مشیرزاده، حمیرا. (1386). تحول در نظریه های روابط بین­الملل. تهران، سمت.

-     مصفا، نسرین. (1385). نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

-     نقدی نژاد، حمید. (1388). روابط ایران و ترکیه: حوزه های همکاری و رقابت. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.

-     نقیب‌زاده، احمد. (1381). تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

-     یاسری، ابوذر. (1388). رژیم اسرائیل و جمهوری‌اسلامی‌ایران؛ تعارض هویّت و منافع ملّی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

-     آجورلو، حسین. (1390).”تحولات سوریه؛ ریشه ها و چشم اندازها“. فصـلنامه­ی مطالعـات خاورمیانه. سال هجدهم، شماره سوم.

-     افضلی، رسول و متقی،افشین. (1390). ”بررسی و تبیین ژئوپلیتیکی اسلام گرایی اعتدالی در سیاست خارجی ترکیه از 1995 تا 2011، با رویکرد سازه انگاری“. فصلنامه روابط خارجی، سال 3، شماره 4.

-     اقبال،ا. (1392). ”فرایند تحول در جریان اسلام گرایی در ترکیه:از آرمان­گرایی تا عمل­گرایی“. فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال 20، شماره1.

-     امیدی­، علی و رضایی، فاطمه. (1390). ”نوعثمانی گرایی جدید در ترکیه: شاخص‌ها وپیامدهای آن در خاورمیانه“. فصلنامه روابط خارجی. سال 3، شماره3.

-     باقری دولت­آبادی، علی و نوروزی­نژاد، ج. (1393). ”بررسی علل دگردیسی در سیاست خارجی ترکیه بر اساس رهیافت سازه­انگاری“. فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام. سال دوم، شماره .9

-     تقی­پور، سحر. (1392). ”پویش­های سیاست خارجی ترکیه در قبال اقلیم کردستان عراق تحت تاثیر بهار عربی“. گزارش نشست گروه ترکیه شناسی، تهران، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه.

-     چگینی زاده، غلامعلی و خوش اندام، بهزاد. (1389). ”تعامل و تقابل پیرامون­گرایی و غربگرایی در سیاست خارجی ترکیه“. فصلنامۀ راهبرد، سال نوزدهم، شمارۀ 5.

-     حاتمی، محمدرضا. (1394). ”شکل‌گیری داعش در پویش جهانی شدن“. فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، دوره 8، شماره 30.

-     حیدری، محمدعلی و رهنورد، حمید. (1390). ”نوعثمان­گرایی و سیاست خاورمیانه ای ترکیه (با تأکید بر تحولات بهار عربی)“. فصلنامۀ ره­نامه سیاستگذاری، سال دوم، شمارۀ 2.

-     سازمند، بهاره. (1384). ”تحلیل سازه انگارانه از هویت ملی در دوران جنگ تحمیلی“. فصلنامه مطالعات ملی، شماره .22

-     ساعی، احمد و محمدزاده، مهدی. (1392). ”حزب عدالت و توسعه و هژمونی کمالیسم“.  فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره ششم.

-     سیمبر، رضا و قاسمیان، روح الله. (1393). ”مؤلفه های اساسی محیط امنیتی ایران و سوریه“. فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست، سال سوم، شماره 9.

-     طباطبایی، سیدمحمد و فضلی­خوانی، اکرم. (1393). ”سیاست خارجی ترکیه در قبال بیداری اسلامی در جهان عرب“. پژوهشنامه روابط بین الملل،دوره 7، شماره 25.

-     علی­حسینی، علی و نصراصفهانی، محسن. (1392). ”وقوع انقلاب اسلامی و تحلیل بر ساخت گرایانه رفتار کشور ترکیه در قبال جمهوری اسلامی ایران“. فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره 34.

-     فلاح، ر. (1391). ”مبانی گفتمانی و رفتاری اسلام­گرایان ترکیه در حوزه سیاست­ورزی“. فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره 51.

-     فرزندی، عباسعلی. (1391). ”اهمیت راهبردی سـوریه برای جمهوری اسلامی ایران“. سایت پرسمان اندیشه سیاسی ، فصلنامه پژوهش­های سیاسی جهان اسلام، سال 3، شماره .3

-     قاسمی،حسین. (1388). ”سیاست خارجی دولت اسلام­گرای ترکیه“. ماهنامه معاونت آموزش و پرورش، رویداد‌ها و تحلیل‌ها، سال 23، شماره233.

-     کسرایی، محمد­سالار، داوری­مقدم، سعید. (1393). ”برآمدن داعش در خاورمیانه :تحلیل جامعه شناختانه“. فصلنامه روابط خارجی. سال7،شماره 1.

-     محمد­شریفی، مجید و دارابی­منش، مریم. (1392). ”راهبرد کلان آمریکا و چرخش سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه“.  فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش های سیاسی جهان اسلام. سال سوم، شماره3.

-     مسعودنیا، حسین. فروغی، عاطفه و چلمقانی، مرضیه. (1391). ”ترکیه و بحران سوریه، از میانجیگری تا حمایت از مخالفان دولت“، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام. سال اول، شماره 4.

-     نوری، وحید و ملکوتی، محمد. (1391). ”عدالت طلبی در سیاست خارجی ایران“. فصلنامه سیاست خارجی. سال26، شماره1.

-     نیاکویی، سیدامیر و بهمنش، حسین. (1391). ”بازیگران معارض در بحران سوریه: اهداف و رویکردها“.  فصلنامه روابط خارجی. سال پنجم، شماره 4.

-     هادیان، ناصر. (1382). ”سازه­انگاری از روابط بین­الملل تا سیاست خارجی“. فصلنامه سیاست خارجی. شماره 68.

-     کوزه­گر، ولی. (1386). ”پیروزی مجدد اسلام­گرایان در ترکیه و آینده سیاست خارجی این کشور“. تهران: معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی. مرکز تحقیقات استراتژیک.

 

-     Hannes R. Stephan, (2004). Constructivism in international Relation .The Politics of Reality, Book Review, SPIRE, keele university. By Maja Zehfuss. Cambridge: Cambridge University Press.

-     Nasr, Vali (October 18, 2006), The Shia Revival: How Conflicts within Islam Will Shape the Future,. New York, W. W. Norton & Company.

-     Taspinar, Omer (2012), Turkey; the new Model? From the book, the Islamists are coming: who they really Are?.  (s.l.), Wilson Center and the U.S. Institute of Peace.

-     Ulgen, Sinan (2010), “Place in the Sun or Fifteen Minutes of Fame? Understanding Turkey’s New Foreign Policy”, [Online]. available at: www.CarnegieEndowment.org.

-     Wahyu, Wicaksana. (2013). The Constructivist Approach towards Foreign Policy Analysis. [Online]. Available at: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc.

-     Zehfuss, Maja. (2002). Constructivism in International Relations, London: Cambridge Univ.

-     Adler, E. (1997).“Seizing the Middle Ground: Constructivism in World Politics”. European Journal of International Relations. Vol. 3(3).

-     Checkel, Jeffrey. T. (1998). “The Constructivist Turn in International Relations Theory”. World Politics, Vol. 50(2). pp. 324-348.

-     Checkel, Jeffrey. T. (1997).“Norms and Domestics politics: Bridging the Rationalist-Constructivist”. European Journal of International Relations, Vol. 3(4)., 1997

-     Dagi, I.D, (2005) “Transformation of Islamic Political Identity in Turkey: Rethinking the West and Westernization”, Turkish Studies. Journal, Vol.6 (1).

-     Kanat, K. B. (2010). “AK Party’s Foreign Policy: Is Turkey Turning Away from the West?”. Insight Turkey, file.insightturkey.com, Vol.12 (1). pp. 205-225.

-     Karimifard, Hossein. (2012).“Constructivism, National Identity and Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran” Asian Social Science, Vol. 8(2).

-     Moshirzadeh, Homeira. (2010), “Domestic Ideational Sources of Iran's Foreign Policy”. Iranian Review of Foreign Affairs, Vol.1 (1).

-     CSIS. (2012). “Foreign Minister of Turkey Ahmet Davutoğlu, Turkey's Foreign Policy Objectives in a Changing World”. available at:http://csis.org/files.

-     Sandrin, Paula. (2009). “Turkish foreign policy after the end of cold war from securitizing to desecuritizing actor”. available at:  www.lse.ac.uk/europeanInstitute/research.