چالشهای حقوقی فراروی ایران و آمریکا بر سر پرونده ایرباس
محورهای موضوعی : روابط بین الملل
سید داوود آقائی
1
(استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران)
کلید واژه: دیوان بین المللی دادگستری, شورای ایکائو, پرواز 655 ایرباس ایران, خلیج فارس, ناو وینسنس,
چکیده مقاله :
در روز 3 ژوئیه 1988 برابر با 12 تیر ماه 1367 ناو وینسنس آمریکا مستقر در خلیج فارس در پاسخ به گزارش یکی دیگر از ناوهای آمریکایی حاضر در منطقه مبنی بر حمله به یک کشتی تجاری پاکستانی، خود را به حوالی جزایر ایرانی قشم و هنگام رساند. در پی این اقدام، بنابر ادّعای مقامات ایرانی، چند قایق جنگی ایرانی مبادرت به شلیک به سوی وینسنس نمودند که این عمل با واکنش متقابل رزمناو آمریکایی روبرو گردید. که در اثنای این درگیریِ، ناو مذکور با شلیک دو فروند موشک هواپیمای مسافربری شرکت ایران ایر به شماره پرواز 655 با 290 نفر مسافر و خدمه که از فرودگاه بندر عباس به مقصد دبی در پرواز بود را سرنگون ساخت. هواپیمای ایران ایر در حالی مورد اصابت قرار گرفت که هنوز بر فضای آب‌های سرزمینی ایران قرار داشت. بلافاصله پس از وقوع این حادثه، دولت ایران موضوع را در شورای سازمان هواپیمایی کشوری بین‌المللی (ایکائو) مطرح نمود که صرفا به محکومیت قضیه بسنده کرد و آمریکا را مقصر نشناخت. لذا در این بررسی هدف ایران محقق نشد. دولت ایالات متحده پس از وقوع سانحه ضمن خودداری از پرداخت غرامت به ایران ایر یا قبول مسئولیّت، اعلام آمادگی کرد تا به بازماندگان این حادثه به طور مستقیم غرامت پرداخت نماید. دولت ایران ضمن ردّ این پیشنهاد، در تاریخ 17 مه 1989 دادخواستی را تقدیم دیوان کرد و متعاقب آن لایحه‌ی خود را نیز در تاریخ 24 ژوئیه‌ی 1990 تسلیم آن مرجع نمود. ایران در دادخواست خود اهداف زیر را دنبال می نمود : • تجدیدنظر خواهی در مورد تصمیم ایکائو مورخ 17 مارس 1989 مبنی بر عدم نقض کنوانسیون شیکاگو توسط دولت ایالات متحده؛ • تصمیم‌گیری در مورد نقض کنوانسیون منع و جلوگیری از اعمال غیرقانونی علیه امنیّت هواپیمایی کشوری (کنوانسیون مونترال) از سوی دولت ایالات متحده به دلیل سرنگون ساختن هواپیمای ایران ایر؛ • تعیین میزان غرامت قابل پرداخت از سوی دولت ایالات متحده به شرط احراز نقض مندرج در قسمت قبلی. هدف این مقاله بازخوانی پروندۀ سقوط ایرباس ایران توسط ناو وینسنس آمریکا ، چگونگی حادثه و ادعاهای حقوقی ایران و نهایتاً چگونگی و چرایی مختومه شدن این پرونده در دیوان بین المللی دادگستری قبل از رسیدگی در آن دیوان می باشد.
Abstract On July 3, 1988, the American Vincennes battleship, based in Persian Gulf, moved to the outskirt of Persian Islands, Qeshm and Hengam, in response to the report of another American battleship present in the zone stating that a Pakistani commercial ship had been attacked. Following this action, as claimed by the Iranian authorities, a few Iranian military boats shot at Vincennes which was followed by the reaction of the American cruiser. During the conflict, the said battleship shot two missiles at the airliner of Iran Air Company. Flight No. 655 who was carrying 290 passengers and crew from Bandar Abbas airport to Dubai and the airliner crashed. Immediately after the occurrence of that accident, the Iranian government brought up the case to ICAO. ICAO just condemned the case and did not blame America. Therefore, Iran’s objective was not fulfilled in that investigation. Therefore, after the crash, the US government refused to accept any responsibility or to indemnify Iran Air Company. Rather, it declared its preparedness to directly indemnify the survivors of the accident. The Iranian government rejected the proposal and filed a petition at the International Court of Justice on May 17, 1989 and subsequently submitted its plead to that court. In its suit, Iran sought for the following objectives: - Reconsideration concerning ICAO’s decision dated March 17, 1989 that had expressed that the US government had not violated Chicago Convention; - Making a decision on violation of the convention for prohibition of illegal measures against the security of civil aviation (Montreal Convention) by the US government due to the crash of Iran Air airplane; - Determining the compensation which should be paid by the US government subject to the proof of the violation contained in the above clause; Therefore, this Article aims to read out the case on the crash of Iranian airbus by the American Vincennes battleship, to find about how the accident happened as well as about legal claims of Iran, to review the legal challenge between Iran and America and finally to find how and why that case was closed at the International Court of Justice before review.
منابع
- Cheng, Bin (1963), The Law of International Air Transport, London: Stevens & Sons Publishers.
- Wienberger, Casper (1990), Fighting for Peace, New York: Warner Books.
- Schenkman, J. (1955) International Civil Aviation Organization, Geneva: Eleven International Publishing.
- Bockstiegel, Karl-heinz (1979), Settlement of Space Law Disputes: The Present State of the Law and Perspectives of Further Development, Koln: C. Heymann.
- Buergenthal, Thomas (1969), Law Making in the International Civil Aviation Organization, New York: Syracuse University Press.
- Lowenfeld, Andreas, “Agora: The Downing of Iran Air Flight 655”, American Journal of International Law, Vol. 83
- Foont, Brian (2007) “Shooting Down Civilian Aircraft: Is There an International Law?”, Journal of Air Law and Commerce, Vol. 72.
- Tourtellot, Christopher (1985), “Membership Criteria for the ICAO Council: A Proposal for Reform”, Denver Journal of International Law and Policy, Vol. 11.
- Linnan,David (1991), “Iran Air Flight 655 and Beyond: Free Passage, Mistaken Self-Defense and State Responsibility”, The Yale Journal of International Law, Vol. 16.
- Sochor, Eugene (1988), “ICAO and Armed Attacks against Civil Aviation”, International Journal: Quarterly of the Canadian Institute of International Affairs, Vol. 44.
- Jiménez de Aréchaga (1973), “The Amendments to the Rules of Procedure of the International Court of Justice”, American Journal of International Law, Vol. 67.
- Phelps, John (1985), “Contemporary International Legal Issues – Aerial Intrusions by Civil and Military Aircraft in Time of Peace”, Military Law Review, Vol. 107.
- Lissitzyn, Oliver (1953), “The Treatment of Aerial Intruders in Recent Practice and International Law”, American Journal of International Law, Vol. 47.
- Parks, W. (1989), “Righting the Rules of Engagement”, US Naval Institute Proceedings Magazine.
- Hughes, William J. (1980), “Aerial Intrusion by Civil Airlines and the Use of Force”, Journal of Air Law and Commerce, Vol. 45.