بررسی ساختار و شکل روایی قصۀ عامیانۀ ابومسلم نامه
محورهای موضوعی :
زهرا کرد
1
,
رضا صادقی شهپر
2
*
,
شهروز جمالی
3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی،همدان، ایران
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان،دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
3 - استادیارگروه زبان و ادبيات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ايران.
کلید واژه: قصه¬های عامیانه, ابومسلم¬نامه, ساختار و شکل روایی, عناصر روایی, ابوطاهر طرسوسی.,
چکیده مقاله :
در قصّه های عامیانه برخی عناصر روایی مشترک دارند که آنها را از شکل و ساختار روایی واحد برخوردار کرده است و داستان گزاران به این الگوها پایبند هستند و به یاری همین عناصر و شگردها، ساختمان قصّۀ خود را سامان می دهند. ابومسلم نامه از جمله قصه¬های عامیانۀ حماسی و تاریخی اثر ابوطاهر طرسوسی از داستان گزاران قرن ششم هجری است. نگارندگان در این پژوهش در پی بررسی ابومسلم نامه از نظر شکل و عناصر روایی و پاسخ به این پرسش اصلی هستند که آیا این قصه از الگوی روایی و ساختاری قصه های عامیانۀ ایرانی پیروی می کند یا خیر؟ نتیجۀ بررسی ها نشان می دهد که ابومسلم نامه از همان الگو پیروی کرده و از نظر شکل و ساختمان دارای همة عناصر روایی مشترک میان قصه های عامیانه است، جز آنکه در شیوه های عاشق شدن قهرمان، از این الگو پیروی نمی کند بلکه از راه دیدن در عالم واقعی اتفاق می افتد. عبارات آغازین، حضور و دخالت راوی و نقّال در داستان، نامه نگاری، رؤیا پردازی، مداخلۀ نیروهای طبیعی و فراطبیعی در قصّه، و شیوه های جنگ و پیکار از جمله عناصر و شگردهایی است که در ابومسلم نامه مورد استفادۀ داستان گزار قرار گرفته و از منظر شکل شناسی آن را پیرو الگوی کلان روایی این قصه ها قرار داده است؛ به گونه ای که در مقایسه با دیگر قصه های عامیانۀ ایرانی، شباهت کامل در ساختار روایی آنها مشاهده می شود. اهمیت این پژوهش از آن روست که به شناخت ساختار و عناصر روایی قصۀ ابومسلم نامه و به تبع، دیگر قصه های بلند عامیانۀ فارسی منجر می شود.
Folk tales have some common narrative elements that give them a single narrative form and structure, and storytellers adhere to these patterns and organize their story structure with the help of and based on these elements and techniques. Abumuslim Nameh is one of the epic and historical folk tales written by Abutaher Tarsusi, one of the storytellers of the 6th century. In this study, the researchers seek to examine Abumuslim Nameh in terms of form and narrative elements and answer the main question of whether this story is based on the narrative and structural pattern of Iranian folk tales or not? The results of the studies show that the aforementioned story follows the same pattern and has all the narrative elements common to folk tales in terms of form and structure, Except that in the ways of falling in love with the hero, it does not follow this pattern. The opening phrases, the presence of the narrator and speaker in the story, epistolary writing, dream visions, the intervention of natural and supernatural forces in the story, the methods of warship, and the way the hero falls in love are among the elements and techniques used by the storyteller in Abumuslim Nameh, and from a morphological perspective, the author has made the tale follow the macro-narrative pattern of these stories; in such a way that when compared with other Iranian folk tales, complete similarity is observed in their narrative structure. The importance of this research is that it leads to understanding the structure and narrative elements of the story of Abu Muslim Nameh and, consequently, other long Persian folk tales.
1. افشاری، مهران و مداينی، مهدی (1377). هفت لشگر (طومار جامع نقّالان)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2. بیغمی، مولانا محمّدبن احمد (1381). دارابنامه،2جلدی، تصحیح ذبیح¬الله صفا، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
3. خواجوی كرمانی (1370). خمسه، تصحيح سعيد نياز كرمانی، کرمان: دانشگاه شهيد باهنر كرمان.
4. ذکاوتی قراگوزلو، علیرضا (1387). قصّه¬های عامیانه ایرانی، تهران: سخن.
5. طرسوسی، ابوطاهر (1380). ابومسلم نامه، 4 جلد، به کوشش حسین اسماعیلی، تهران: معین.
6. محجوب، محمدجعفر (1382). ادبیات عامیانه ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
7. میرعابدینی، حسن (1392). تاریخ ادبیات داستانی ایران، تهران: سخن.
8. نظامی¬گنجوی، الیاس¬بن¬یوسف (1333). خسرو و شیرین، تصحیح وحید دستگردی، چاپ دوم، تهران: کتابفروشی ابن سینا.
9. نقیب¬الممالک شیرازی، میرزا محمدعلی (1399). امیرارسلان نامدار، به ویراستاری منوچهر کریم¬زاده، چاپ دوم، تهران: طرح نو.
10. جمالی، سارا و صیادکوه، اکبر (1401). بررسی و تحلیل شیوه¬های وصف عشق در سمک عیار. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، شماره 52، ص 384- 406.
11. محجوب، محمدجعفر (1368). ابومسلم¬نامه سرگذشت حماسی ابومسلم خراسانی، ایران شناسی، شماره 4، ص691-704.
12. هاناوی، ویلیام (1392). رمانس¬های عامیانه فارسی پیش از دوره صفوی. ترجمه ابوالفضل حرّی، کتاب ماه ادبیات. شماره¬ 193. ص11- 6.
13. ____،____ (1392). عناصر روایی در رمانس¬های پیش از عصر صفویه. ترجمه ابوالفضل حرّی، کتاب ماه ادبیات. شماره¬ 194. ص23 – 17.
14. ____،____ (1393). ویژگی¬های رمانس¬های پیش از عصر صفوی. ترجمه ابوالفضل حرّی، کتاب ماه ادبیات. شماره¬ 200. ص14 – 10.