تحلیل همپوشانی نگره اخلاقی و انسان شناسی مولوی
محورهای موضوعی :
آیت شوکتی
1
*
,
محمد مهدی حاتمی
2
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.
2 - دانش آموخته گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
کلید واژه: مولانا, رویکرد نقّادانه, انسان شناسی, اخلاق.,
چکیده مقاله :
اخلاق و دین، ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و بین آنها سه رابطه تقابل، اندراج و تعامل مطرح است. رابطه دین و اخلاق از دیدگاه مولوی، َرابطه اندراج است. مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی در صدد است تا همسویی نظام اخلاقی مولوی را با یکی از چهار نگرش انسان¬شناختی خوش¬بینانه، بدبینانه، ترکیبی و خنثی نشان دهد. لذا با این سوال روبروست که نظام اخلاقی وی با کدام دیدگاه انسان¬شناسی منطبق است. نظام اخلاقی وی مبتنی بر دین و تبعیّت از انبیا الهی است. شواهد موجود در مثنوی و تاکید مکرر بر تبعیّت از انبیا و اولیا و قطب و شیخ، گواه بر مدعاست. وی نیاز به مرشد و پیر را در رسیدن به کمال، اصل دانسته و بر این باور است که انسان بدون پیروی از آن¬ها، امکان نیل به کمال ندارد. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که دیدگاه مولوی به انسان مستقل از وحی و دین، نگاه بدبینانه است. دیدگاه¬های خوش¬بینانه او موقع توصیف از انبیا و اولیا نمود می¬یابد و دیدگاههای ترکیبی وی، زمانی است که امید به بیدار شدن بعد روحانی وجود انسان دارد. این نگاه بدبینانه باعث راهنمایی دلسوزانه وی نسبت به انسان شده است.
Ethics and religion are closely related to each other, and there are three relations between them: opposition, inclusion, and interaction. The relationship between religion and ethics from Rumi's perspective is an inclusion relationship. The present article, using a descriptive-analytical method, seeks to show the alignment of Rumi's ethical system with one of four anthropological perspectives: optimistic, pessimistic, hybrid, and neutral. Therefore, it is faced with the question of which anthropological perspective his ethical system is consistent with. His moral system is based on religion and following the divine prophets. The evidence in the Mathnavi and the repeated emphasis on following the prophets, saints, Qutb, and Sheikh is evidence of the claim. He considers the need for a mentor and an elder to be the principle in achieving perfection and believes that man cannot achieve perfection without following them. The results of the research indicate that Rumi's view of man independent of revelation and religion is a pessimistic view. His optimistic views are evident when describing prophets and saints, and his mixed views are when there is hope for the awakening of the spiritual dimension of human existence. This pessimistic view has led to his compassionate guidance towards humanity.
1- قرآن کریم (1389). ترجمه حسین انصاریان، چاپ دوم، قم: آیین دانش.
2- پاپکین، ریچارد و آوروم استرول (1389). کلیات فلسفه، ترجمه و اضافات سید جلال¬الدین مجتبوی، چاپ بیست و هفتم، تهران: حکمت.
3- توفیقی، حسین (1386). آشنایی با ادیان بزرگ، چاپ دهم، تهران: سمت.
4- خرمشاهی، بهاء¬الدین و سیامک مختاری (1383). قرآن و مثنوی (فرهنگ تاثیر آیات قرآن بر مثنوی)، تهران: قطره.
5- دیویس، تونی(1378). اومانیسم، ترجمة عبّاس مخبر، تهران: مرکز.
6- رضوان¬طلب، محمد¬رضا (1389). نظام اخلاقی از منظر قرآن کریم، سال یکم، شمارۀ 2، تابستان، صفحه 9-34.
7- زرین¬کوب، عبدالحسین (1364). سرّ نی، تهران: علمی.
8- سیاسی، علی¬اکبر (1374). نظریه¬های شخصیت یا مکاتب روان¬شناسی، تهران: دانشگاه تهران.
9- شکر کن، حسین و همکاران (1372). مکتب¬های روان¬شناختی و نقد آن، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: سمت.
10- شلینگ، لوئیس (1374). نظریه¬های مشاوره، ترجمه¬ خدیجه آرین، تهران: اطلاعات.
11- غزالی طوسی، ابو احمد امام محمد (1382). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، چاپ دهم، تهران: علمی و فرهنگی.
12- فخر رازی، محمد بن عمر(بی تا). تفسیر کبیر، جلد چهارم، قاهره.
13- فرانکنا، ویلیام کی (1376). فلسفه اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، قم: طه.
14- قانعی خوزانی، مهناز (1388). اخلاق به روایت مولانا، هستی و چیستی، تهران: نگاه معاصر.
15- گولپینارلی، عبدالباقی (1384). نثر و شرح مثنوی شریف، جلد اول و دوم، ترجمه¬ توفیق ه. سبحانی، چاپ چهارم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
16- مولانا، جلال¬الدین (1339). دیوان کبیر، جلد هشتم، بدیع¬الزمان، تصحیح فروزانفر، تهران: دانشگاه تهران
17- _____، _____ (1373). مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، تهران: سلسله¬ مهر.
18- ملکیان، مصطفی (1390). طرحی برای تدوین نظام اخلاقی مولانا، همایش آینه صبوح، آکادمی مطالعات ایرانی لندن ( LAIs).
19-Harman, G, (1965), ‘The Inference to the Best Explanation’, The Philosophical Review 74.
20-Hempel, C. G, (1945), ‘Studies in the Logic of Confirmation’, Mind 54.