قاعده الواحد از نظر کلامی، فلسفی و تفسیری

محورهای موضوعی : فلسفه

مریم خوشنویسان ¹ , صدرالدین طاهری ² , بابک عباسی ³

1 - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد گروه فلسفه، دانشکده الهیات، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1400/12/16 تاریخ پذیرش : 1400/12/16 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: قاعده الواحد, نظر متکلم, نظر فیلسوف, وجه قرآنی,

چکیده مقاله :

یکی از مواضع اشکال و اختلاف میان متکلم و فیلسوف، مسئله صدور کثرت از وحدت، یا کثیر از واحد است، که در فلسفه اسلامی ذیل عنوان قاعده الواحد لایصدر عنه الا الواحد پیگیری می‌شود و نزد متکلمان اسلامی بر اساس موازین کلامی و مفاد مدارک نقلی حل‌وفصل می‌گردد. فلاسفه، به ‌تقریب، همگی معتقد به اصالت و درستی و ضرورت تقید به قاعده مذکور در باب فعل الهی هستند و متکلمان، به تقریب، همگی معتقدند این قاعده، علاوه بر این‌ که فاقد دلیل کافی است، مستلزم اشکالاتی نیز هست. در این مقاله ابتدا مفاد و سپس ادله قاعده و بعد از آن اشکالات درونی و کلامی آن مطرح و درباره آن‌ها بحث شده است. دو اشکال کلامی مهم این است که این قاعده مستلزم نفی اراده و قدرت پروردگار است، که در هر دو مورد گفتگوهای دو طرف فیلسوف و متکلم گزارش و مورد قضاوت قرار گرفته است. سپس به مناسبت اشکال دوم، حدود بیست آیه از آیات قران کریم طی چهار گروه گزارش و به شیوه‌ی تفسیر قرآن با قرآن به اثبات رسیده که قاعده الواحد، اعم از این‌که درست یا نادرست باشد، در تعارض با متون آیات قران کریم نیست.

چکیده انگلیسی:

Islamic theologians and philosophers  are disagree on the subject of issuing plurality from unity which is followed in Islamic philosophy under the title of the Al-Wahed or unity rule that says “no more than one is issued from the one”. Islamic theologians based on theological criteria and the contents of narrated documents reject this rule. However, most of Islamic philosophers believe in the originality and correctness of this rule. In this article, first, the contents of the rule have been introduced and then the arguments of both sides debated. Two important theological arguments against the rule discussed more profoundly. First, the claim that this rule entails the denial of the will of God; second, this rule entails the denial of the power of God. Then, in evaluating the second argument, about twenty verses of the Holy Qur'an are categorized in four groups and it has been proved that the rule of unity, whether true or false, does not contradict the verses of the Holy Qur'an.