مقایسه استعاره‌های مفهومی «دنیا» در اشعار سعدی و پروین
محورهای موضوعی : شاهنامه
ناهید بهمنش
1
(دانشجوی دکتری گروه زبانشناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
فروغ کاظمی
2
(دانشیار گروه زبانشناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسؤول))
نرگس جابری نسب
3
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
کلید واژه: دنیا, استعارة مفهومی, زبانشناسی شناختی, قصاید و قطعات سعدی و پروین,
چکیده مقاله :
براساس نظریة استعاره مفهومی، نظام مفهومی در ذهن انسان ماهیّتی استعاری دارد و استعاره‌ها ارکان اصلی انتقال مفاهیم انتزاعی هستند. در پژوهش پیش‌رو، مسئلة اصلی آن است که شیوة مفهوم‌سازی استعاری دنیا در قصیده‌ها و قطعه‌های سعدی و پروین چگونه است؟. هدف اصلی پژوهش آن است که پی‌ببریم مفهوم‌سازی دنیا، دیدگاه غالب این دو شاعر را نسبت‌به دنیا چگونه بازنمایی میکند. پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شد. نتایج حاصل از بررسی‌داده‌ها شامل 229 استعاره در حوزة مقصد دنیاست که از قصیده‌ها و قطعه‌های دو شاعر نمونه‌گیری و ارزیابی شد. یافته‌ها نشان می‌دهد حوزه‌های مبدأ شیء، انسان، ساختمان، سفر، حیوان، دریا، مزرعه، اقتصاد و تجارت و جنگ در اشعار هر دو شاعر بیان شده است. استعارة سرزمین و ملک تنها در اشعار سعدی یافت شد؛ درحالی‌که حوزه‌های مبدأ باغ، معدن، قصه، جادو، کوه، دیو و اژدها، ورزش، چاه، خیمه و چادر، آتش، غذا، دشت، محکمه‌گاه، صاعقه، مکتب و مدرسه، کندو، گیاه، کمینگاه و دِه تنها در اشعار پروین نمود یافته است. سعدی غالباً از حوزة مبدأ شیء، و پروین از حوزة مبدأ انسان برای مفهوم‌سازی دنیا استفاده میکند؛ پروین با انسان‌نگاریِ پدیدة دنیا به مجموعه‌ای متنوع از استعاره‌ها دست یافته است که چگونگی درک از دنیا و چگونگی عملکرد نسبت‌به آن را در چارچوب انگیزه‌ها، ویژگی‌ها و فعالیت‌های انسانی مهیا میکند. گفتنی است هر دو شاعر حوزة مبدأ شیء ازدست‌دادنی را در قصیده و نیز در قطعه به کار گرفته‌اند که می‌تواند مبیّن آن باشد که ایشان دنیا و متعلقات دنیا را شایستة وابستگی و دلبستگی ندانسته‌اند. درمجموع، با آنکه در اشعار پروین تنوع استعاری بیشتری دیده می‌شود، نگرش و اندیشه‌اش نسبت‌به مفهوم دنیا هم‌جهت با سعدی است؛ تاآنجاکه می‌توان گفت پروین در نگاه به دنیا از سعدی تأثیر پذیرفته است.
According to the theory of conceptual metaphor, the conceptual system in the human mind has a metaphorical nature and metaphors are the main pillars in transmitting abstract concepts. In the present research, the main issue is to study how is the method of metaphorical conceptualization of the 'world' in Ghasides and Ghetaas of Saadi and Parvin? The main purpose of this study is to find out how conceptualization of the world represents the poets' dominant thinking towards the world. The research was conducted by descriptive-analytic method. The results of studying consist of 229 conceptual metaphors about the target of the world which were selected and evaluated from both poets’ Ghasides and Ghetaas. The findings show that the source domains including object, human, buildings, journey, animal, sea, farm, business, and war were mentioned in both poets’ poems. The source domain of land was just found in Saadi’s poems. Furthermore, source domains such as garden, mine, fiction, magic, mountain, devil, sport, well, tent, fire, food, plain, court, thunder, school, hive, plant, ambush location, and village were just fund in Parvin’s poems. Saadi has mostly used the object source domain but Parvin has mostly used human source domain to conceptualize 'world'. So, she has achieved a set of different metaphors which offer experiences about how to comprehend world and acts towards it in terms of human motivations, characteristics, and activities. It can be said that both poets have used source domain 'losing object' both in Ghasides and Ghetaas. It can be inferred that both poets do not consider the world and its belongings as a valuable thing to be interested in. To sum up, in spite of different metaphors in parvin’s poems, her thoughts and attitudes towards the concept of the world is convergent with Saadi’s as far as it can be said that she has been affected by Saadi’s attitudes towards the world.
_||_