علم بیان
محورهای موضوعی : شاهنامه
کلید واژه: بلاغت, بیان, خیال, بدیع, معانی, دلالت,
چکیده مقاله :
علوم بلاغی که در آغاز با تأمّل و تدبّر در قرآن و حدیث و اشعار عربی پدید آمد، شامل سه علم عمدة معانی، بیان و بدیع می شود. معانی و بیان زیر ساخت بلاغت است، در حالی که بدیع به جهات روبنایی آن توجه می کند. از سوی دیگر، محدودة علم بیان و بدیع ادبیات و شعر و محدودة علم معانی زبان است. در حوزۀ علم بیان، بحث مجاز مطرح می شود که به واسطة آن طرق مختلف و شیوه های گوناگون ایراد معنی واحد، همراه با اختلاف در وضوح دلالت تحقق می یابد و معنای آن استعمال کلمه در غیرمعنای حقیقی است. لازمة صورتهای گوناگون مجاز، برخورداری از عنصر خیال است و بدین ترتیب سخن غیرمخیل از حوزة علم بیان خارج می شود. در مورد ارتباط علوم سه گانة بلاغی باید گفت: علم معانی بر بیان تقدم دارد، زیرا بیان بعد از رعایت مطابقت با مقتضای حال (معانی) حاصل می شود، اما بیان بر بدیع مقدم است، زیرا بدیع از توابع بلاغت است و پس از مطابقت و دلالت ( معانی و بیان) به آن نیاز پیدا می شود.
The rhetorics which started with deliberation and plan on Qur’an the Hadith and the Arabic poetry consists of three main parts namely semantic , speech , and prosody. Semantic and speech are the infrastructure of the rhetorics while prosody pay attention to the surface structure. The domain of speech and prosody is literature and poetry while the domain of semantic is the language litself. In the field of speech the subject of metonym is being discussed through which different ways of expressing a single meaning along with the difference of clearness in denotation is manifested. It means the usage of a word in its unreal meaning . Essential condition for different froms of metonyms is having the element of imagination. Therefore the unimaginary speech is being removed from the domain of rhetorics . With the regard to the relationship of the three main parts of rhe rhetorics, it should be said that the sematic is prior to the speech because the speech is resulted from the agreement with the present exigency (semalntics);however, the speech is prior to the brosody decause the prosody is subordinated to the rhetorics and after the agreement and denotation (semantic and speech) it become necessary.
1- ابن منظور .(1363). لسان العرب، قم.
2- ارسطو .(1377). هنر شاعری، ترجمه: فتح الله مجتبائی، تهران.
3- تفتازانی،سعدالدین .(بی‌تا). مختصر، تهران.
4- جرجانی، عبدالقاهر .(بی تا). دلائل الاعجاز، ترجمه سید محمد رادمنش، تهران.
5- جرجانی، عبدالقاهر .( بی تا). اسرارالبلاغه، ترجمة جلیل تجلیل، تهران.
6- خطیب قزوینی، جلال الدین محمد .( بی تا). الایضاح، حاشیة شروح، مصر.
7- سکاکی ابویعقوب یوسف .(1348). مفتاح العلوم، مصر.
8- شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1349). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
9- فشارکی، محمد. «ترجمان البلاغه» دائرة المعارف،ج7.
10- فندرسکی، ابوطالب .(1381). رسالة بیان بدیع، تصحیح سیده مریم روضاتیان، اصفهان.
11- قربانی، باقر، «بیان»، دانشنامة جهان اسلام (5).
12- مرغینانی، نصربن الحسن .(1364). محاسن الکلام، تحقیق محمد فشارکی، فرهنگسرای اصفهان.
_||_