نقد و تحلیل آراء زبان شناختی ابن خالویه در باره وقف در قرائت
محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی
مختار فاضل نیا
1
(دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عرب ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
علی صابری
2
(دانشیار گروه زبان وادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
کلید واژه: وقف, زبان شناسی, قراءات, ابن خالویه,
چکیده مقاله :
یکی از موضوعات مهم زبان شناسی قرآن شناخت پدیده ی وقف است که در اثر قطع نفس هنگام قرائت، و به منظور تازه کردن آن به وجود می آید. از آنجایی که گاهی در قرآن کریم واژگانی به دو یا چند صورت قرائت شده است و این اختلاف در قرائت سبب صدور احکام فقهی و منشأ تفاوت دیدگاه دانشمندان اسلامی می‌شود، در این پژوهش ضمن بیان وقف و اقسام آن با ذکر شواهد قرآنی، بر آنیم تا دریابیم، با قطع سخن در هنگام خروج آخرین لفظ، چه تغییراتی در کلام پدید می‌آید؟ و ابن خالویه( م370ق) زبان شناس سرآمد شیعی-ایرانی، چه دیدگاهی نسبت به آن دارد؟ در نتیجه تلاش کردیم تا با تکیه بر آراء ممتاز و ابتکاری که در آثار این زبان شناس وجود دارد، از یک سو توجیه این اختلافات را در قراءات از نظر ابن خالویه بیان کنیم و از سوی دیگر، دیدگاهش را با آراء برخی از زبان شناسان مهم موافق و مخالف مقایسه کنیم، تا ضمن روشن ساختن دیدگاه‌های این زبان شناس برجسته در زمینه‌ی وقف، خوانندگان را با دلایل ابتکاری او، در اختلاف قراءات هنگام وقف و ایجاد تغییر در حرکات، افزودن برکلمه یا کاستن از آن آشنا سازیم.
Recognition of the waqf (a short pause) phenomenon is one of the important issues in the linguistics of the Quran created bythe breath disconnection and its refreshmentwhile reading.Since some words areoccasionallypronounced in two or more different waysin the Holy Quran and this difference in readingis led tothe issuance of jurisprudential rulingand the source of variation inviewpoint of Islamic scientists. In this study,despite expressing waqf and its diversity by mentioning the Quranic evidence, ithas been investigated that what changes will take place inspeechbyreading disconnectionwhile exiting the last word? And what is the opinion of Ibn Khalawiyah (370 AH), the famous Iranian shialinguist,about it?By considering distinctive and innovative views of this linguist, we have made any endeavor to explain these differences in reading in terms of IbnKhalawiyah . On the other hand, we have compared his point of view with the agreement and disagreementviews of some other important linguists to clarify this distinctive linguist view about waqf and alsofamiliarize the readers with his creative reasonsaboutvarious pronunciations in waqf and changing in pronunciation, adding or reducingthe words.
1- قرآن کریم
2- ابن ابی مریم، نصر بن علی بن محمد بن ابوعبدالله شیرازی نحوی.(2009م). الکتاب الموضح فی وجوه القراءات و عللها، چاپ اول، طنطا، دار الصحابة للتراث.
3- ابن ام قاسم.(2001م). توضیح المقاصد و المسالک بشرح ابن مالک، چاپ اول، قاهره، دار الفکر العربی.
4- ابن جزری.(بیتا). النشر فی قراءات العشربیروت، مکتبة الکتب العلمیة.
5- ابن خالویه، ابو عبدالله حسین بن احمد.(1941م). اعراب ثلاثین سورة من القرآن الکریم، بیروت، دار الکتب المصریة.
6- همو.(1992م). اعراب القراءات السبع و عللها، چاپ اول، قاهره، مکتبة الخانجی.
7- همو.(1990م). الحجة فی القراءات السبع، چاپ پنجم، لبنان، مؤسسة الرسالة.
8- ابن عقیل، عبدالله بن عبد الرحمن.(1386هـ). شرح ابن عقیل بر الفیه ابن مالک، ترجمه: سید حمید طبیبیان، تهران، انتشارات امیرکبیر.
9- ابن مجاهد، احمد بن موسی بن عباس.(2009م). السبعة فی القراءات، تحقیق: شوقی ضیف، مر، دار المعارف.
10- ابن منظور، محمد بن مکرم.(بیتا). لسان العرب، بیروت، دار صادر.
11- ابن هشام.(1981م). اوضح المسالک، تحقیق: محمد النجار، مطبعة السعادة.
12- همو، 1979م، مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، چاپ پنجم، بیروت.
13- همو.(1998م). المغنی فی توجیه القراءات العشر المتواترة، تحقیق: محمد سالم محسین، چاپ دوم، لبنان، دار الجیل.
14- ابن یعیش بن علی الموصلی.(2001م). موفق الدین، شرح المفصل للزمخشری، تحقیق امیل بدیع یعقوب، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیة.
15- ازهری، خالد بن عبدالله.(2000م). شرح التصریح علی التوضیح أو التصریح بمضمون التوضیح فی النحو، چاپ اول، دمشق، دار الکتب العلمیة.
16- استر آبادی نحوی، رضی الدین محمد بن الحسن.(1982م). شرح شافیة ابن حاجب، تحقیق: محمد نور الحسین، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیة.
17- انباری، ابو سعید.(بیتا). اسرار اللعربیه، تحقیق: محمدبن بهجة البیطار، دمشق، المجمع العلمی العربی.
18- اندلسی، ابوحیان.(1993م). تفسیر البحر المحیط، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیه.
19- همو.(1998م). ارتشاف الضرب من لسان العرب، چاپ اول، قاهره، مکتبة الخانجی.
20- أنیس، ابراهیم.(2003م). مِن اسرار اللغة، مصر، مکتبة الانجلو المصریه.
21- انصاری، زکریا بن محمد.(1985م). المقصد لتلخیص ما فی المرشد فی الوقف و الابتداء، چاپ دوم، دار المصحف.
22- جندی، احمدعلم الدین.(1983م). اللهجات العربیة فی التراث، الدّار العربیة للکتاب.
23- خلف الانصاری، ابو جعفر احمد بن علی بن احمد.(2003م). الاقناع، طنطا، دار الصحابة للتراث.
24- راغب اصفهانی.(1374هـ). مفردات الفاظ قرآن، چاپ دوم، تهران، ناشر: مرتضوی
25- زجاج،ابواسحاق ابراهیم بن السَّری.(2008م). معانی القرآن و اعرابه، تحقیق: عبد الغفور خلیل؛ محمود ابراهیم سنبل؛ طنطا، دار الصحابه للتّراث.
26- زرکشی، بدر الدین محمد بن عبدالله.(بیتا). البرهان فی علوم القرآن، قاهره، مکتبة دار التراث.
27- سمین حلبی، احمد بن یوسف.(بیتا). الدر المصون فی علوم الکتاب المکنون، تحقیق: احمد محمد الخراط، چاپ اول، دمشق، دار القلم.
28- سیبویه.(بیتا). الکتاب، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، بیروت، دار الجیل.
29- سیدی، سید محمد، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.(1367 هـ). ناشر: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
30- سیوطی، ابو الضل جلال الدین عبد الرحمن بن ابی بکر.(بیتا). الاتقان فی علوم القرآن، سعودی، وزارت اوقاف.
31- شمیسا، سیروس.(1374ش).در معرفت شعر گزیده «اللمعجم فی معاییر اشعار العجم»،چاپ اول، تهران، انتشارات سخن.
32- ضباع، علی محمد.(بی تا). الاضاعة فی بیان اصول القراءة، مصر، عبد الحمید حنفی شارع مشهد الحسینی.
33- فرّاء، ابوزکریاء یحیی بن زیاد.(2006). مشکل اعراب القرآن و معانیه، طنطا، دار الصحابة للتراث.
34- نحّاس، ابو جعفر احمد بن محمد بن اسماعیل.(1985م). معانی القرآن، چاپ دوم، عالم الکتب، مکتبة النهضة العربیة.
35- فارسی، ابوعلی.(2008م). الحجة فی علل القراءات السبع لأئمة الامصار، چاپ اول، طنطا، دار الصحابة للتراث.
36- قیسی، مکی بن ابی طالب.(1974م). الکشف عن وجوه القراءات السبع و علللها و حججها، چاپ اول، دمشق، مجمع اللغة العربیة.
37- محمود جاسم، محمد.(1986م). ابن خالویه و جهوده فی اللغة مع تحقیق کتابة«شرح مقصورة ابن درید»، بیروت، مؤسسة الرسالة.
_||_